შესავალი შემოკლებით აღწერა საქართველოსა შინა მცხოვრებთა თავადთა და აზნაურთა გვარებისა, რომელნიცა აღწერილ არიან ძველად მეფეთაგანცა და უკანასკნელ მეფისა მიერ ირაკლისაგანცა ვითარცა არს მოხსენებულ ტრაკტატსა შინა დადებულსა ოდეს შეეკრა მის დიდებულებას იმპერატრიცა ეკატერინასა, წელსა 1783.
ქ. ქართლის ისტორია იპყრობს თვის შორის ორსა უკუცვლილებასა. პირველსა მთავრობისასა, ხოლო მეორესა მეფობისასა, და ესეცა მეფობა განყოფილ ოთხ გვარად: 1) ფარნავაზიანად, რომელნი იყვნენ ქართლოსიანი; 2) არშაკუნიანად, რომელნი იყვნენ ერმანიანნი; 3) ხოსროიანად, რომელნი იყვნენ სპარსთაგან და 4) ბაგრატოანად, რომელნიც არიან დავით წინასწარმეტყველის გვართაგან მოსრულნი პალესტინით.
დროსა ქართლოსიანთ მეფობისასა იყვნენ გვარით უფრორე ქართლოსიანნი თავადნი, და აზნაურნი გარნა მცირედნიღა იპოებიან და იგინიცა კავკასიისა მთათა შინა გარნა თუნმცა მცირედნი, რომელთაც მოვიხსენებ თავის თავის ადგილსა. არშაკუნიანთა დროთა შინა, თავადნი უფრორე იყვნენ ერმანთა ქვეყნისაგანნი და აწცა არიან რაოდენნიმე გვარნი, რომელთაც ცხად ვჰყოფ ქვემორე.
ხოსროიანთა დროისანი იყვნენ სპარსთაგან თავადნი, რომელნიცა აწცა არიან რაოდენიმე გვარნი თავადთაცა და აზნაურთაცა.
ხოლო ბაგრატიონთა დროისანი, რომელნიცა იყვნენ და არიან მოხსენებულნი თამარ მეფისა დროსა შინა გვარნი, თავადთა და აზნაურთა დია მცირენი ჰსჩანან, გარნა ისინიცა რომელნიც მის დროსა შინა ყოფილან, რომელნიმე დამდაბლებულ არიან თავადნი აზნაურად და გლეხადცა მძლავრობისა გამო ერისთავთა და სხვათა შემძლეთაგან, ვინაიდან სპარსნი მრავალჯერ ჰფლობდნენ საქართველოსა მიზეზითა მით შეწევნითა. სპარსთა მართველთაგან დაუმდაბლებიათ იგინი, ვითარცა ქვემორე ვიტყვით.
ბაგრატიონობა ბაგრატისა გამო მისთა შთამამავლობათა ეწოდათ, ხოლო ოდეს მოვიდა რა საქართველოსა შინა წელსა ქრისტეს აქეთ 580-სა და ესე მართავდა საქართველოსა ერისთაობის ხარისხითა, ხოლო ძმამან ბაგრატისამან გურამ შვა ძე და უწოდა ბაგრატ და ესე ბაგრატ იყო დედით სომეხთა მეფისა მირდატისა დისაგან შობილი, რომელიცა ჰყვა ცოლად გურამსა ბაგრატის ძმასა და შემდგომად მირდატისა სიკვდილისა, მოკვდა გურამცა. ესე ბაგრატ მორჩილებდა ერისთობისა ხარისხითა მირდატის ძესა ასფაკურს და ესენი მორჩილებდნენ ქართველთ მეფესა ვახტანგ გარგასლანისა შთამომავლობისასა. ხოლო ასწყდენ რა მირდატიანნი, არწმუნეს ყოველი ადგილი მისი გურამ ბაგრატის ძესა და უწოდეს მირდატოვანნი. ხოლო ასწყდენ რა ხოსროიანნიცა, მაშინ გურამმან შეაერთა სრულიად შავი ზღვიდგან საქართველო ვიდრე კასპიის ზღუამდე და მუნადმდე ეწოდებოდა მირდატოვანი გურამს და მერე ამისა გურამონ შესცვალა გვარი მირდატოვანისა და გაიგვარა მამისა თვისისა ბაგრატისა სახელისა ზედა ბაგრატიონობა, და ამან დიდად უერთგულა ბერძენთა მეფესა დროსა სპარსთა მოსვლისასა საქართველოსა შინა, რომლისა ჯილდოდ გურამს ბაგრატოვანსა პირველად კურატ პალატობაი უბოძა კეისარმან იუსტინიანემ და შემდგომად მეფობისა ხარისხსა შინა აღიყვანა წელსა ქრისტეს აქეთ 575-სა და მუნიდგან ვიდრე აქამომდე იყო მეფობა ბაგრატოვანთა, რომელ მეფეთა ძენი და მის ძენი და სხვანი ძმა და ძმისწულნი ყოველთვის იხსენებოდენ უგანათლებულესობისა ტიტლოითა. ხოლო მდაბალნი რომელთაც არა ხვდათ მეფობით შთამომავლობა, იხსენებოდენ ტიტლოთი განათლებულესათ, ბრწყინვალე თავადად, ვითარცა არს აწ მუხრანის თავადი, მუხრან ბატონად წოდებული.
1. თავადი მუხრან ბატონი
ესე არს აშოტანისა ბაგრატოანისა შთამომავლობანი მეორისა ხარისხით ბაგრატოანად წოდებულნი და პირველნი თავადნი, რომელნიცა ოჯახსა მათსა შინა არის უპირველესი შვილი მათი. ხოლო სხვანი მეორისა და მესამისა ხარისხის თავადობის ხარისხისანი და იწოდებიან: 1) კონსტანტინეს შვილებად, 2) ბაგრატის შვილებად, 3) სვიმონის შვილებად, 4) ივანეს შვილებად, და სხვანი.
2. თავადი ჯამბაკურიანი
ესე ჯამბაკურ იყო ადგილით კერძოით ჩინეთისა, რომელ არს კიტაია დიდისა თათარიასა შინა. ეს ჯამბაკურ იძულებული მუნ ადგილსა თვისსა აღიყარა თავისის სახლის კაცებითურთ, რომელსა ჰყვა ორნი მახლობელნი ნათესავნი. ერთი უკვე ბარათად წოდებული და მეორე ბოშ აღად წოდებულნი. და წარმოსულნი მუნით მოვიდნენ რანისა ადგილსა შინა, რომელსა აწ ეწოდების ყარაბაღი და მუნითგან ევედრნენ მეფესა ფარნაოზს ქართლოსიანსა, რათა მიეცა მათთვის ადგილი დასასახლებლად საქართველოსა შინა, ხოლო მან მიუბოძა, სომხითსა ადგილსა შინა კერძოდ გორისა და თრიალეთის მხარესა და ადგილთა შინა მისთა, და მოვიდნენ ორნი ესე ბეგები, ჯამბაკურ და ბარათა ვიდრე ხუთი ათასითა ოდენ მეკომურისა კაცითა და დაეშვნენ მუნ. ხოლო ბოშაღა დაშთა ყარაბაღისა ადგილთა შინა თვისითა ხალხითა სიონად წოდებულსა ადგილსა კერძოდ, აწ რომელიცა არს წოდებული სისიანად და მის გარეშემო დაემკვიდრნენ იგინი, თუმცა მათ გამოყვა მრავალი ხალხი მუნებურნი, გარნა უმეტეს იყვნენ ბოშებად წოდებულნი, რომელნიცა დაიფანტნენ და დასახლდნენ სპარსეთისა კერძოთა ცარიელთა ადგილებთა შინა. ხოლო მეფემან ფარნავაზ პატივსცა ჯამბაკურს და ბარათას და მიიღო ხარისხითა თავადობისათა წელსა დასაბამითგან სოფლისა 3650-სა. ხოლო შემდგომად ამათ გაუგვარდათ კვალად ორნი
ჩუქება
