I - ჰერცოგ დე გიზის ლათინური
ორშაბათს, 1572 წლის აგვისტოს მეთვრამეტე დღეს, ლუვრში დიდი ზეიმი ეწყობოდა.
მეფეთა ძველებური საცხოვრებლის ჩვეულებრივ გამოღამებული ფანჯრები გაბდღვრიალებული იყო, ახლომახლო ქუჩები და მოედნები, ჩვეულებრივ ისეთი უკაცრიელნი, როგორც კი სენ-ჟერმენ-ლ’ოსერუას ეკლესიის ზარი საღამოს ცხრას ჩამოჰკრავდა ხოლმე, ახლა გაჭედილი იყო ხალხით, თუმცა შუაღამე გადასული იყო.
ხალხმრავალი, ავის მომასწავებელი, აჩოჩქოლებული, ხმაურიანი ბრბო სიბნელეში პირქუშ, აბობოქრებულ ზღვას მოგაგონებდათ, სადაც ყოველი ტალღა მოგუგუნე ზვირთად გარდაიქმნებოდა, ამ ზღვამ სანაპირო დატბორა, ფოსე-სენ-ჟერმენისა და ასტრიუსის ქუჩებით მიაწყდა ლუვრის კედლებს და მიქცევისას მოპირდაპირედ მდებარე ბურბონთა სასახლეს მიეხალა.
მიუხედავად იმისა, რომ სამეფო ზეიმი იყო, ან, იქნებ სწორედ იმიტომაც, რაღაც წყრომა იგრძნობოდა ხალხში. ამ ხალხს ეჭვი არ ეპარებოდა, რომ ეს დღესასწაული, რომლის მაყურებლადაც იყვნენ, მხოლოდ პროლოგი იყო მეორისა, ერთი კვირით რომ გადაიდო, სადაც თვითონ იქნებოდნენ სასურველი სტუმარები და გულით მოელოდნენ კიდეც.
მეფის კარზე მეფე ანრი II-ს ქალიშვილისა და მეფე შარლ IX-ის დის, მარგარიტა დე ვალუასა და ნავარის მეფის, ანრი დე ბურბონის ქორწილს ნადიმობდნენ. დილით, ფრანგი პრინცესებისათვის დადგენილი წესისამებრ, კარდინალმა დე ბურბონმა დასწერა ჯვარი ნეფე-პატარძალს ფიცარნაგზე, პარიზის ღვთისმშობლის ტაძრის შესასვლელში რომ აღემართათ.
ამ ქორწინებამ ყველა გააოცა, უფრო შორსმჭვრეტელები კი ჩააფიქრა; ძნელი გასაგები იყო დაახლოება ორი ასეთი იმხანად ერთმანეთის მოძულე პარტიისა, პროტესტანტებისა და კათოლიკების: ვერ გაეგოთ, ახალგაზრდა პრინც კონდეს როგორ უნდა ეპატიებინა ანჟუს ჰერცოგისათვის, მეფის ძმისათვის, თავისი მამის სიკვდილი, ჟარნაკში მონტესკიუმ რომ მოუსწრაფა სიცოცხლე. ფიქრობდნენ, ახალგაზრდა ჰერცოგი დე გიზი როგორ შეარჩენს ადმირალ დე კოლინიის ორლეანთან პოლტრო დე მერემ მამა რომ მოუკლაო. უფრო მეტიც, ჟანა ნავარელი, უნებო ანტუან დე ბურბონის დაურიდებელი მეუღლე, თავისი ვაჟის, ანრის საფრანგეთის მეფის ასულზე დაქორწინება რომ მოაწყო, ორი თვე არ იყო, რაც გარდაიცვალა და ამ უეცარმა სიკვდილმა დიდი მითქმა-მოთქმა გამოიწვია. ყველგან ჩურჩულებდნენ და, ზოგან ხმამაღლაც აცხადებდნენ, რაღაც საშინელი საიდუმლო შეიტყო, რომლის გამჟღავნებისაც ეკატერინე დე მედიჩის ეშინოდა და დედოფალი მოწამლა სუნამონაპკური ხელთათმანებით, ფლორენციელ, ამ ხელობაში დიდად დახელოვნებულ ვინმე რენეს რომ დაემზადებინაო. ეს ჭორი ვრცელდებოდა და ძლიერდებოდა. იმიტომაც, რომ ამ დიდი დედოფლის გარდაცვალების შემდეგ, შვილის თხოვნით, ორ ექიმს, - მათ შორის ერთ-ერთი სახელგანთქმული ამბრუაზ პარე იყო,- დაავალეს გვამის გაკვეთა და შესწავლა, სხეულის და არა ტვინისა, რადგან რაკი ჟანა ნავარელი სუნით იყო მოწამლული, რომელიც ავტოფსიიდან გამორიცხეს, შეიძლებოდა დანაშაულის კვალის მიგნება. ბოროტმოქმედებას ვამბობთ, რადგან არავის ეპარებოდა ეჭვი, რომ მიზეზი სწორედ ეს იყო.
ეს ყველაფერი არ იყო: მეფე შარლი პირადად, ჯიუტად, თავგამოდებით ხმარობდა ყველა ღონეს, ეს ქორწინება რომ შემდგარიყო, რითაც მთელ სამეფოში მშვიდობას დაამყარებდა და თანაც, პარიზში საფრანგეთის მთავარ ჰუგენოტებს ჩამოიყვანდა. რადგან სარძლო კათოლოკე იყო, ნეფე კი რეფორმატორული რჯულისა, პროტესტანტთა ქორწინების ნებართვის მისაღებად გრეგუარ XIII-სათვის უნდა მიემართათ, იმხანად რომში რომ იჯდა პაპის ტახტზე. დასტური იგვიანებდა, რაც ძალიან აშფოთებდა ნავარის ცხონებულ დედოფალს. ერთ მშვენიერ დღეს შარლ IX-ს თავისი შიში გაუმჟღავნა, ვაითუ სულაც არ მოვიდესო, რაზეც მეფემ უპასუხა:
- ძვირფასო, ნუ წუხხართ, თქვენ უფრო დიდ პატივს გცემთ, ვიდრე პაპს, ჩემი და კი უფრო მეტად მიყვარს, ვიდრე მისი მეშინია. ჰუგენოტი არ გახლავართ, მაგრამ არც სულელი ვარ და თუ ბატონი პაპი გააჩმახებს, მე თვითონ ჩავკიდებ ხელს მარგოს და საზეიმოდ მივგვრი თქვენს ვაჟს.
ამ სიტყვებმა, ლუვრიდან მთელ ქალაქს რომ მოედო, ძალიან გაახარა ჰუგენოტები და მაგრად ჩააფიქრა კათოლოკეები, ჩუმად რომ ეკითხებოდნენ ერთმანეთს, მეფე მართლა გვღალატობს, თუ რაღაც კომედიას თამაშობს, ერთ მშვენიერ დილას ან ერთ მშვენიერ საღამოს მოულოდნელად რომ გამჟღავნდებაო.
და სრულიად ამოუხსნელი იყო შარლ IX-ს ქცევა ადმირალ კოლინიის მიმართ, რომელიც ხუთი თუ ექვსი წელი გააფთრებით ებრძოდა მეფეს. მეფე, რომელმაც მისი თავისათვის ას ორმოცდაათი ათასი ოქროს ეკიუ დააწესა, ახლა კი მხოლოდ მას იფიცებდა, მამას ეძახდა და საქვეყნოდ აცხადებდა, რომ ამიერიდან ის იქნებოდა მთავარსარდალი. ეკატერინე დე მედიჩის კი, რომელიც აქამდე მართავდა ახალგაზრდა უფლისწულის ქცევებს, ნებას და სურვილებსაც, შიში შეეპარა და არცთუ უსაფუძვლოდ, რადგან ფლანდრიის ომზე ლაპარაკისას შარლ IX-მ ადმირალს გული გადაუშალა:
- ამ საქმეში, მამავ ბატონო, არის კიდევ ერთი რამ, რაშიც ძალიან ფრთხილად უნდა ვიყოთ: დედა-დედოფალმა, ყველაფერში რომ ყოფს ცხვირს, არაფერი უნდა გაიგოს ამ საქმეზე, საიდუმლოდ უნდა შევინახოთ, რამე არ იეჭვოს, თორემ, ხომ იცით მისი მოჩხუბარი ხასიათი, ყველაფერს გაგვიფუჭებს.
ბრძენმა და გამოცდილმა
ჩუქება
