რუსეთ-საქართველოს ომი აფხაზეთში ღირსების წიგნი
ცნობილი ქართველი პოეტის ამრიდონ ჩეგიანის ამ ახალ წიგნში მოთხრობილია სულისშემძვრელი ისტორია 1951 წელს სვანეთის ისტორიული სოფლის ხალდეს უგუნურთა გადაწყვეტილებით აყრისა და გუდაუთაში, სოფელ ოთახარაში ჩამოსახლებისა, მერე თითქმის გაუვალ ლაქაშებში მშრომელი სვანის დაუღალავი მარჯვენით მშვენიერი სოფლის გაშენების და 1992 წელს რუსეთ-საქართველოს ომის დროს ხალდეველთა კიდევ ერთხელ ქცევისა ლტოლვილებად საკუთარ სამშობლოში.
მე ერთი წინადადებით გადმოგეცით ახლა მთელი ორმოცწლოვანი ტრაგედია უდანაშაულო ადამიანებისა, იმპერიის ვერაგობით საკუთარი ეზო-კარი ორჯერ რომ დაატოვებინეს და ახლაც ხიზანთა მდგომარეობაში იმყოფებიან.
ამრიდონ ჩეგიანი ჰყვება საუკუნის დანაშაულზე, როგორც თვითმხილველი; ჰყვება საკუთარ მეხსიერებასა და დოკუმენტებზე დაყრდნობით. წიგნში ვერ შეხვდებით განყენებულ თეორიულ მსჯელობებს და პოლიტიკურ ვარაუდებს. ყოველი სტრიქონიდან ჩანს, რომ ბატონმა ამრიდონმა კარგად იცის, რა უნდა უთხრას და სამუდამოდ დაამახსოვროს მკითხველს.
ათეული წლების განმავლობაში გვერდიგვერდ კეთილმეზობლურად, ტკბილად ცხოვრობდნენ აფხაზები და ხალდედან გადმოსახლებული სვანები. ოთხმოცდაათიანი წლების დასაწყისში ძმებს შორის შავმა კატამ გადაირბინა.
სანამ საკუთარ კისერზე არ იწვნიეს და ორი უდანაშაულო ვაჟკაცის ცხედარი კარებთან არ დაუსვენეს, სვანებს არ სჯეროდათ, რომ სწორედ ისინი, ვისთანაც ალალ ლუკმას ინაწილებდნენ და ქორწილ-დღეობებში ერთმანეთს ეფერებოდნენ, აიღებდნენ იარაღს კარის მეზობელთა წინააღმდეგ.
ჯერ აფსუებმა, როგორც იტყვიან, სალამი დაუძვირეს, „ გამარჯობაზე “ ნაძალადევად, ბღვერით პასუხობდნენ, მერე ამრეზილად, შარიანი კაცის პოზიციიდან ელაპარაკებოდნენ, ბოლოს ჩასაფრებით ესროდნენ იმათ, ვისთანაც ფიც-ვერცხლით და ნათესავ-მეგობრობით იყვნენ დაკავშირებულნი.
რა მოუვიდათ?
ამ კითხვაზე ამრიდონ ჩეგიანი თავისებურ, სწორ პასუხს იძლევა.
ამ მოვლენის - კეთილმეზობლობის გაუცხოების სრული ახსნა დღემდე ვერცერთმა ფილოსოფოსმა და პოლიტიკოსმა ვერ შეძლო. იგი დღეს მსოფლიოში ერთ-ერთი პასუხგაუცემელი კითხვათაგანია.
ამრიდონ ჩეგიანმა იცის, რომ ე.წ. „ აფხაზები “ ჩრდილოეთ კავკასიიდან ჩამოსახლებული ადიღეველი ტომები არიან და რომ გუშინდელმა აფსუებმა (დღეს რომ თავს აფხაზებს უწოდებენ) თვითონაც კარგად იციან, რომ ისინი ძირძველ ქართულ მიწაზე ქართველთავე ბედოვლათობით დაფუძნდნენ და სრულებითაც არ წარმოადგენენ მკვიდრ, ისტორიულ მოსახლეობას.
სწორედ ესაა ერთ-ერთი მიზეზი აფსუათა ავად მზერისა ქართველთა მიმართ.
ამრიდონმა კარგად იცის, რომ „ დამპყრობელ “ აფსუებს მიტაცებული აქვთ საქართველოს ძირძველი ისტორიული მიწები და ამაოდ ცდილობენ დღემდე იქ სახელმწიფოებრივად დამკვიდრებას.
ამრიდონმა კარგად იცის, რომ არა საქართველოს დაუძინებელი მტერი, წამქეზებელი რუსი, აფსუა ათასი წელი ვერ გაბედავდა სხვის მიწაზე ხმის ამაღლებას.
მაგრამ, სამწუხაროდ, ისტორიის ბორბლის უკუღმა დატრიალების გამო რუსეთმა 300 000 ქართველი საკუთარი მიწა-წყლიდან გამოდევნა.
...და მსოფლიო გულგრილი აღმოჩნდა საუკუნის ამ ტრაგედიის მიმართ.
უცრემლოდ ვერ წაიკითხავთ ამრიდონ ჩეგიანის მონათხრობს.
მე განსაკუთრებით მომხვდა გულზე ეს წიგნი, მე, აფხაზეთსი, რუსეთ-საქართველოს ომში, ერთადერთი შვილის დამკარგავს.
დიდად გარჯილა ბატონი ამრიდონი.
აფხაზეთში დაღუპული სვანების სურათები მოუძიებია და წიგნში სათანადო ბიოგრაფიული ჩანახატებით ჩაუგვირისტებია.
დაუმშვენებია წიგნი საკუთარი ჭეშმარიტად პატრიოტული, მაღალპროფესიული პოეზიით.
მივესალმები ამრიდონ ჩეგიანის ამ ახალი წიგნის მზის სინათლეზე გამოჩენას.
იგი ჩვენი ღირსების წიგნია; მართალი და პატიოსანი კაცის მიერ დაწერილი.
რევაზ მიშველაძე
საქართველოს სახალხო მწერალი,
რუსთაველის პრემიის ლაურეატი,
საქართველოს მწერალთა კავშირის
თავმჯდომარე
17.10.2015
თბილისი
ავტორის წინასიტყვაობა
დავბადებულვარ 1938 წლის 10 სექტემბერს მესტიის რაიონის ისტორიულ სოფელ ხალდეში, სვანური დარბაზის შუაგულში. დღის სინათლით შეშინებულს, მიკივლია თუ მიტირია, არარა მახსოვს. სამაგიეროდ, დილის დილის სისხამზე შემოუვლია ჩემს პირველ ხმას საგვარეულო, დედულეთი და სანათესაო მთელ სვანეთში და უთხოვიათ მაცხოვრისათვის: ღმერთო, აჯანსაღე და ამრავლე ჯიში მისი! მაცხოვარს ყურში ჩაუთქვამს ჩემთვის: იყავი ღირსების ღირსი! - ამინ! ძილს მივცემივარ. სიზმარში, დედის მზიან მკერდს ჩავჭიდებივარ პაწია ხელით და ასე ვუტარებივარ საოცარ სიზმარს სათუთი ხელით ორ წლამდე. მახსოვს, ოთხი წლის თავზე როგორ მიმაგდო ბედმა მაცხოვრის კარზე, რათა მიმეღო ნათლისღება მისი ხელდასმით. ხალდეს მთა-ბარმა თავისი ქარი ჩამიდგა მუხლში და მაზიარა თავისი ფიქრის წაკითხვის უნარს. მესმოდა მზის და მწვერვალთა გულითადი ვეძის თავზე ჩამომჯდარ ყმაწვილს. არწივების ყივილი ეხმიანებოდა ბავშვის ოცნებას და ითხოვდა ჩემგან მხატვრულ, გულწრფელ სიტყვას. უბელო რაში დამჭიხვინებდა თავზე, რათა მოახლოებული ცხოვრების შიში დაეფრთხო ჩემში. კლდის შავი მერცხლების სტვენა აპობდა ლაჟვარდოვან ცას. სოფლის ხარ-ძროხას მივერეკებოდით ხალდეს ბავშვები მთს საძოვრებზე. მივაქროლებდით ფეხმარდ რაშებს საჯიხვეებამდე. ცოცხალ სიზმარში ჩაიარა ბავშვობის ხანამ. ექვსი წლისა მიმაბარეს ხალდეს ოთხწლიან სკოლის საკლასო ოთახის პირველ მერხს. ოთხწლიანი სკოლის დამთავრების შემდეგ სწავლა გავაგრძელე კალას 8-წლიანი სკოლის მეხუთე კლასში.
