ლიტერატურის კრიტიკა ლიტერატურის გარეშე
კრიტიკა თავის დონეს კარგავს, როცა მას გაბედულება არ სჭირდება. ეს განმანათლებლობის დიალექტიკის ერთი დეტალია: კრიტიკის წახალისება კრიტიკის კორუმპირებას ნიშნავს.
ნორბერტ ბოლცი
პირველად საკუთარი ტექსტების გაგების სურვილი მაშინ გამიჩნდა, როცა ისინი, როგორც იქნა, მიხვდნენ, რომ ჩემზე ბევრად ნიჭიერ, აღიარებულ, მორწმუნე, უჟმურ, თავმდაბალ და ტანმაღალ ავტორს იმსახურებენ. თუმცა, უნდა ვაღიარო, რომ მათი გარდაუვალი, ჯიუტი დუმილის დარღვევა, უფრო სწორად, დუმილის სიჯიუტის, რომლის გამოც მათ საკუთარი თავის შესახებ არაფრის თქმა არ შეუძლიათ, არც კი მიფიქრია. ერთი იმიტომ, რომ ამგვარი სიჩუმე სინამდვილეში უფრო ლაპარაკის შეუძლებლობაა, მერე მეორე, ამ ტექსტების ავტოაფექციური მდგომარეობა, ერთდროულად მეტყველებისა და საკუთარი თავის მიყურადების უმართავი იმუნიტეტი მათ ერთგვარ ჰერმეტულ ჰერმენევტიკულობას და ჰერმენევტიკულ ჰერმეტულობას ანიჭებს. მაგრამ, რადგან ანტინომიურად თუ ვიტყვი, იმ “დეკონსტრუქციული ლოგიკის” დიალექტიკური მოძრაობისთვის - რომელშიც ეს ტექსტები ჩემი წყალობით უნებლიედ აღმოჩნდნენ ჩართულნი და რომელიც ენის სოციალურ და სოციალური ენის ზედაპირზე ერთდროულად მიმდინარეობს და ქმნის თავგადასავლის წერის და წერის თავგადასავლის არქეოლოგიური აღწერის შესაძლებლობას - აუცილებელია დაიწყოს თავად ამ, “ჩემი” ტექსტების დეკონსტრუქცია.
ჩვენი დროის ექსისტენციალური ენა, რომელსაც მოულოდნელად გაეღვიძა ისტორიის მიღმა შეწყვეტილ ისტორიაში და იძულებული გახდა გათავისუფლებულიყო და გასულიერებულიყო ციფრული საგნების უსასრულოდ გამეორებადი გამოსახულების სტატისტიკაში - იყენებს თავად იმ საგანთა სინტაქსს, რომელიც მასვე უტოვებს გადარჩენის ერთადერთ შანსს - მთლიანად გამოეყოს იმას, რისი თქმაც მას შეუძლია და ყოველგვარ სიმბოლოს მეტაფორის თვალები აუხილოს.
თუ სიტყვებს შორის პირველადი მაკავშირებლის ფუნქციას გვიანდელი შუა საუკუნეებიდან მოყოლებული ასრულებდნენ „სიკვდილის“ და „არარსებობის“ ცნებები, ერთგვარი ლინგვ-ექსისტენციები, რომელთა ენაში ყოველ შემოსვლას, გაუჩინარებას, აწმყოს მეხსიერების ველზე გამოჩენასა და სინტაქსურ, ანუ ნარაციულ მოძრაობას, შეეძლო გადაეწყო ენა, მისთვის უსასრულობის იმუნიტეტი შეეძინა, პოსტკლასიკურ პერიოდში თავის თავში გამეორებულმა ენამ, რომელიც არ შეიძლება დასრულდეს და რომელმაც ისტორიის სიუჟეტი სიუჟეტის ისტორიად აქცია, ჩართო ლინგვისტური დროის წამზომი, ერთი მხრივ, გაითამაშა „სიკვდილის“ სიკვდილი (გავიხსენოთ ჟოზე სარამაგუს „სიკვდილი ისვენებს“), ხოლო, მეორე მხრივ, გადაფარა „არარსებობაც“, რის გამოც, უკვე ლაპარაკი სიუჟეტის შეწყვეტასთან ერთად კი არ წყდება, არამედ სიუჟეტი იძულებულია შეწყდეს იქ, სადაც ლაპარაკი უკვე შეუძლებელია (ამის შესანიშნავ ლიტერატურულ ინსცენირებას წარმოადგენს სემუელ ბეკეტის „მოლოი“).
ენას, რომელიც იქსოვება არა სიტყვების, არამედ მათი ანიმაციების ძაფით და მასში სინტაქსის ადგილს შემთხვევითობა იკავებს, დიდი ხანია აეხილა ციფრული გამოსახულების, ტელევიზიისა და სოციალური ქსელის თვალები, რამაც ის გაბმულ, დაუსრულებელ ციტატად აქცია... ციტატად - პირველწყაროს, ტექსტის გარეშე, თუმცა - არა საკუთარი თავის, არამედ სწორედ სოციალური მექანიკის სტატიკური მოძრაობის.
ასე დაიკავა ენის ადგილი ენის ნარჩენებისაგან შეკოწიწებულმა ენის სტატისტიკამ, რომელიც მისი რელატივისტური ანალოგიც კი არ არის.
იქ, სადაც ენა არ არის, ლიტერატურაა, მიუხედავად იმისა, რომ ლიტერატურა ენის სულიდან იბადება, როგორც მისი კომპენსაცია და, ამიტომ, ორივე მათგანი ერთ სივრცეში ვერ ძლებს.
ჰუსერლის პერიფრაზს რომ მივმართო: თუ რაიმე ენობრივად ჭეშმარიტია, მისი გამეორება აუცილებლად უნდა იყოს შესაძლებელი შემოქმედებით აქტში. სწორედ ამიტომ, ამ წიგნით კიდევ ერთხელ კვდება ენა და იბადება ლიტერატურა, რომელიც მხოლოდ თავის თავს ჰყვება, ერთობა თვითპროექციით ისე, რომ არ ჰფენს საგნებს ნათელს, არაფერს აშუქებს და მისთვის არ აქვს მნიშვნელობა, რა გადის ეკრანზე, ვინ არის მისი აღწერითი პრაქტიკის ობიექტური სუბიექტი. ასე იქცევა კრიტიკა მხატვრული ლიტერატურის დამოუკიდებელ ჟანრად, ხოლო ტექსტი - საკუთარ თავთან ბრძოლის ექსპოზიციად. ამავე დროს, მას წართმეული აქვს უფლება - იყოს რაიმეს წარმომდგენი, თუნდაც ღირებულებითი თვალსაზრისით. ამგვარად, თვითმეტყველ ენას მინებებული აქვს საკუთარი თავი და მისი ერთადერთი შესაძლებელი უფლებაა - გამოუცვალოს კონტექსტი ტექსტებს. ამიტომ, ჩვენ ვცხოვრობთ შესაძლებელს შორის ყველაზე ზნეობრივ საუკუნეში.
კრიტიკა უკვე ჩამოყალიბდა კონფორმიზმის მთავარ სახეობად, პოზად და იმისათვის, რომ ის კიდევ ერთხელ „სინდისის მწველავ, ახალ პროფესიადაც“(ერნსტ იუნგერი) არ იქცეს, საჭიროა ის დავიცვათ ლიტერატურისაგან და შევძლოთ მივიღოთ ლიტერატურის კრიტიკა, ლიტერატურის თეორია - ლიტერატურის გარეშე... სწორედ ასე იქცევიან ავტორები პერსონაჟებად.
საჭიროა კრიტიკა ასევე დავიცვათ მისი ყველაზე უფრო დიდი მტრის - სოლიდარობისაგან, რომელსაც შეუძლია ის, როგორც ქრისტიან ვერნიკემ აღნიშნა: „სიმშვიდის მოლაქუცე დამრღვევად აქციოს“. ასევე არ უნდა დავანებოთ კრიტიკას, რომ მკვდარი წარსულის იმ რეფლექსიად იქცეს, რომელსაც არსებობისათვის არ სჭირდება არავითარი გამბედაობა და, ამიტომაც, ჟანრული კანონიკის არგუმენტით პრინციპულად უნდა ვუთხრათ უარი თანამედროვე კრიტიკულ ტექსტებად იწოდებოდნენ კვლევები, რომელშიც წარსული მხოლოდ წარსულშივე ცოცხლდება და არა - თანამედროვე ლიტერატურულ დროში (კრიტიკის ბოლო წლებში
ჩუქება
