კარი I. -
სასულთნო პანღურეთი ანუ ანტირესპუბლიკა რიარია,
სოფელი სანდაოცეთი. საწყალი ბიჭი ლაყუჩა მეგობრებო, შემიძლია თამამად განვაცხადო: ერთი მეტად უცნაური, განსაცვიფრებელი, უჩვეულო, დაუჯერებელი, გასაშტერებელი, გასაკვირველი, გასაყეყეჩებელი, არაჩვეულებრივი და ასე შემდეგ და ასე შემდეგ ამბავხაბარი უნდა გიამბოთ!.. ფრიად ფანტაზიური და წარმოუდგენელიც კი მოგეჩვენებათ, მაგრამ წინდაწინ გეტყვით: ამისთვის კოსმოსში გაჭრა არ დამჭირვებია: არც ახლო პლანეტებზე - ვენერაზე, მარსზე, სატურნზე ან იუპიტერზე თუ მზეს დაქვემდებარებულ სხვა ციურ სხეულებზე - და არც შორეულ ვარსკვლავებზე - სირიუსზე, არქტურზე, ვეგაზე, კაპელაზე, რიგელსა თუ სხვაზე - მოხდა ყოველივე ქვემოთ ჩემს მიერ სრული სიმართლით, ჭეშმარიტი პასუხისმგებლობით, დიდი რუდუნებით, დაწვრილებით მონათხრობი - ჩვენთან, ჩვენს მშობლიურ ცისფერ პლანეტას, დედამიწას, ერგო ეს გამორჩეული პატივი! რატომ გამორჩეული? თუ მოთმინებით აღიჭურვებით და გააგრძელებთ კითხვას, ყოველივე ამის გაგებას ქვემოთ შეძლებთ... იქნებ ადრე თქვენც ყურმოკვრით გაგიგონიათ ან წაგიკითხავთ ამ გაუგონარი ამბის შესახებ, ან პირადად გინახავთ კიდეც არნახული საოცრება და გქონიათ ბედნიერება, დასწრებოდით კიდეც მის გარშემო დატრიალებულ ფრიად სალაღობო და თავშესაქცევ მოვლენებს, ჰოდა, თხრობისას თუ რამეს მოვჩმახავ, როგორც ითქმის, დაუკრეფავში გადავალ ან თუ რამე შემეშლება, იმედია, შემისწორებთ.
მაშ, თუ თქვენი ნებაც იქნება, ქაფქაფა სურნელოვან ყავას მოვსვამ და დაპირებული ამბის თხრობას ვიწყებ...
“ფადიშაჰის უცნაური მალაყები“, - ასეც შეიძლებოდა დამერქვა ჩემი მონათხრობისთვის, მნიშვნელოვანწილად მიძღვნილს ფრიად უცნაური პიროვნებისადმი, რომელიც არც ისე დიდი ხნის წინათ ყველაზე ხშირად ჩნდებოდა ჩვენს ტელეეკრანებზე; მისი ფერადი ფოტოები და სახელოვანი თავგადასავალი, ასევე, ყველაზე ხშირად ამშვენებდა ჩვენი ჟურნალგაზეთების გარეკანებსა თუ პირველ გვერდებს...
ჯერ მოქმედების ძირითადი ადგილი უნდა გაგაცნოთ.
იყო და არა იყო რა, მშვენიერ სოფელ სანდაოცეთზე უკეთესი ამქვეყნად რაღა უნდა ყოფილიყო! ეს საკმაოდ დიდი სოფელი ერთი პატარა ქვეყნის ერთერთ მხარეში მდებარეობდა. ამ ბუნებით ყოველმხრივ შემკულ და ნაქებ ქვეყანას ანტირესპუბლიკა რიარია ან, სხვა, უფრო სარწმუნო მონაცემებით, სასულთნო პანღურეთი ერქვა და ამიტომ შემდგომ ამ სახელით მოვიხსენიებ. მანამდე ამ სახელმწიფოს რესპუბლიკა სიმღერეთი ეწოდებოდა, მაგრამ ერთ დროს ქვეყანას ერთპიროვნულ მმართველად მოევლინა სულთანი ბაქიბუქა I ბრძენთა ბრძენი ცერცეტწერწეტა, ჰოდა, ეს ბედნიერი, ბედის ნებიერი, ყველასა და ყველაფრის - საზოგადოებისა და მთლიანად ქვეყნის - ახლებურად და საფუძვლიანად გარდაქმნის დაუოკებელი სურვილით იყო შეპყრობილი და მის მრავალრიცხოვან ფრიად მოსაწონ ჟინს თუ სანაქებო ახირებას, ბევრი სხვა რამის ფერისცვალებაგადასხვაფერებასთან ერთად, სახელთა გარდაქმევის წადილიც დაერთო; ამას კი ქვეყნის ძველთაძველი სახელის შეცვლაც მოჰყვა. რესპუბლიკა სიმღერეთის დასახელების სამწუხარო ბედი გაიზიარა მისმა დედაქალაქმაც: ერქვა ვარკეთილი და ბაქიბუქას ზეობის დროს გახდა პანღურდიდი...
ტურფა სოფელი სანდაოცეთი ადრე ყველაფრით შემკობილი იყო; აღმოსავლეთით გიჟმაჟი მდინარე ჩაუდიოდა - ერთ დროს ფრთიანი კალმახებით განთქმული სანდაოცეთურა, ამჟამად კი სადღა არის თევზი - თითის ტოლა ღორჯოები, ტაფელები და გოჭალებიც აღარ დატოვა დამშეულმა მოსახლეობამ. ადრე სოფელს სამხრეთით ბაღვენახები აკრავდა, ამ ბოლო დროს უპატრონობითა და მოუვლელობით გაჩანაგებული და სანახევროდ გადამხმარი, ჩრდილო მხარეს კი - სახნავსათესი სავარგულები, რომლებიც ამჟამად, - საერთო გაჭირვებისა და სოფლის მოსახლეობისგან სანახევროდ დაცლის გამო, - თითქმის დაუმუშავებელია და ყოფილი ყანები სათიბსაძოვრებად არის გადაქცეული... დასავლეთით, მთიანგორაკიან მხარეს, სანდაოცეთს ოდესღაც უღრანი ტყე ესაზღვრებოდა; ახლა ადგილობრივთ აკრძალული აქვთ ტყისპირების შორიახლო გაკარებაც კი, - ეკალას, მაყვლის, ასკილის, პანტისა თუ სხვათა მოკრეფა, ფიჩხის შეგროვებასა და ზამთრისთვის შეშის მოჭრაზე ხომ ზედმეტია ლაპარაკი: სოფელს ტყე ჩამოართვეს, უკეთ რომ ვთქვათ - უბოდიშოდ წაართვეს და ვიღაც გადამთიელებს მიჰყიდეს... ისინიც მიადგნენ და მოკლე ხანში უმოწყალოდ თითქმის პირწმინდად გაკაფეს - ოდესღაც უღრანი ტყისგან ამჟამად მხოლოდღა მოგონება დარჩა... სამაგიეროდ, ადრე თვინიერმა მდინარე სანდაოცეთურამ “ისწავლა” გაზაფხულშემოდგომობით წვიმების დროს გიჟური წყალმოვარდნა... ტყეს ვინ ჩივის, სოფლის კუთვნილი ნაყოფიერი მიწებიც მოხერხებულმა ვიღაცვიღაცეებმა რაღაც ფრიად საეჭვო მანქანებით დაიმტკიცეს კერძო საკუთრებად, უკეთ რომ ვთქვათ - ყაჩაღურად მიიტაცეს. როგორც ჩანს, სულ მალე ჯერი საძოვრებზეც მიდგება და ისედაც ხალხისგან სანახევროდ დაცარიელებულ სოფელს მოკლე ხანში მხოლოდ მოხუცებიღა თუ შერჩებიან, რომელთაც, თუნდაც სადმე ჰქონდეთ წასასვლელი, მშობლიური გარემოს სამუდამოდ მიტოვება ესიკვდილებათ და, საიქიოს გამგზავრებამდე, მშობლიური არემიდამოდან ფეხის მოცვლას არ აპირებენ. რამდენიმე მათგანი, ადრე ქალაქს წასული შვილებთან და შვილიშვილებთან, ერთორ თვეში უკანვე გამოიქცა - ვერ გაუძლო ახალი სამყოფელის ხმაურსა და ჭუჭყს, აურზაურსა და დაძაბულ ურთიერთობებს...
დიახ, ერთ დროს სანდაოცეთი ერთობ დიდი და საკმაოდ წელმაგარი სოფელი გახლდათ და, როგორც ყველგან, აქაც ჭრელი ხალხი ცხოვრობდა - მეტი წილი, რა თქმა უნდა, კეთილი, შრომისმოყვარე და პურღვინიანი.
ჩუქება
