ახალი გამოცემისთვის
როდესაც ვაცნობიერებთ, თუ რით გაამდიდრეს მსოფლიო კულტურა ჩვენმა თანამემამულეებმა, მეცნიერებაში თავისი მასშტაბითა და ორიგინალობით ასეთი განწყობის თეორიაა. ფსიქოლოგიაში თითზე ჩამოსათვლელია ფსიქიკის, პიროვნებისა და საზოგადოების ქცევის ამხსნელი დიდი ფსიქოლოგიური თეორიები. განწყობის თეორია განვითარების პირველივე ეტაპზე გასცდა მცირე ფსიქოლოგიურ თეორიათა რიგს და მიიღო ზოგადფსიქოლოგიური სტატუსი. ამ მეცნიერულ არქიტექტურაში განუზომელია დიმიტრი უზნაძის წვლილი და ავტორიტეტი. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველო „რკინის ფარდის“ შიგნით იმყოფებოდა, განწყობის თეორიამ შეაღო მსოფლიო მეცნიერების კარი. ის ცნობილია ყველგან, სადაც ფსიქოლოგიას ასწავლიან. დიმიტრი უზნაძის ფუნდამენტური ნაშრომი „განწყობის ფსიქოლოგია“ 1966 წელს გამოიცა ამერიკის შეერთებულ შტატებში და ის ხელმისაწვდომი გახდა ინგლისურენოვანი სამეცნიერო წრეებისთვის. ქართული ფსიქოლოგიური სკოლა არაერთხელ იდგა მოსპობისა და განადგურების საფრთხის წინაშე. ქართველ ფსიქოლოგთა ადრეული თაობის პიროვნულმა გმირობამ და სიმამაცემ გაუძლო მარქსისტულ წნეხს. სსრკ-ში გამეფებული იდეოლოგია უზნაძის ეპოქაში ბურჟუაზიულად და მტრულად აღიქვამდა ფსიქოლოგიის ისეთ ფუნდამენტურ მიმართულებებს, როგორებიცაა პიროვნების ფსიქოლოგია, სოციალური ფსიქოლოგია, ფსიქოთერაპია; ამიტომ მხოლოდ უზნაძის მოწაფეების თაობას, რეჟიმის შესუსტების პირობებში, მიეცა საშუალება სრულად განევითარებინა განწყობის თეორია, დაეკავშირებინა ის ევროპასა და ამერიკაში მიმდინარე თანამედროვე კვლევებთან და პროცესებთან. შოთა ნადირაშვილის „განწყობის ანთროპული თეორია“ მეორე ეპოქალური ფუნდამენტური ნაშრომია დიმიტრი უზნაძის ნაშრომის შემდეგ. ის წარმოგვიდგენს განწყობის თეორიას ახალი ექსპერიმენტული კვლევებით, თუ რა სახე მიიღო ამ თეორიამ ოცდამეერთე საუკუნეში. ერთი მხრივ, შეტანილია შესწორებები განწყობის თეორიაში არსებულ უზუსტობებსა და გაურკვეველ საკითხებთან მიმართებით. მეორე მხრივ, თეორია გამდიდრებულია სოციალური განწყობების სფეროში აღმოჩენილი კანონზომიერებებით, რომლებიც შოთა ნადირაშვილისა და მისი მოწაფეების ექსპერიმენტული კვლევების შედეგია. „ანთროპული თეორია“ პირველად 2001 წელს გამოიცა. ამის შემდეგ შოთა ნადირაშვილმა შექმნა მნიშვნელოვანი ნაშრომები, რომლებიც ამ ახალ გამოცემაში შევიტანეთ. ის ნაშრომს მსოფლმხედველობრივად ასრულებს, ამდიდრებს. ახალ გამოცემას დავუმატეთ თავები, რომლებიც შოთა ნადირაშვილისა და ჩემი თანამშრომლობის პროდუქტია. ეს ნაშრომები ბოლო წლების ფსიქოლოგიურ სამეცნიერო ჟურალებში გამოვაქვეყნეთ. ამგვარად, პირველი გამოცემის ტექსტს მნიშვნელოვანი ახალი ნაწილი დაემატა. შოთა ნადირაშვილის გარდაცვალების შემდეგ ქართული ფსიქოლოგიური სკოლა მნიშვნელოვნად დაზარალდა, სკოლა ლიდერის გარეშე დარჩა. ამას დაერთო წინა ხელისუფლების უგუნური პოლიტიკა, რომელიც მეცნიერების მიმართაც გამოვლინდა ფსიქოლოგიის ინსტიტუტის დახურვით. საბედნიეროდ, ქართულ უნივერსიტეტში დიდი ყურადღება დაეთმო ფსიქოლოგიის სწავლებას ბაკალავრიატში, მაგისტრატურასა და დოქტურანტურაში. განსაკუთრებით აქცენტი გაკეთდა განწყობის ფსიქოლოგიაზე. გაიხსნა დიმიტრი უზნაძის კაბინეტი და შოთა ნადირაშვილის ლაბორატორია. რექტორის, სერგო ვარდოსანიძის ინიციატივით დაინიშნა შოთა ნადირაშვილის სახელობის სტიპენდია. განწყობის ფსიქოლოგიაზე ლექციები და სტატიები არა მარტო საქართველოში სარგებლობს დიდი მოთხოვნით. ამის დამადასტურებელია მოწვევები მსოფლიოს სხვადასხვა უნივერსიტეტიდან, გვთხოვენ გავაცნოთ სწორედ განწყობის თეორია, მისი დღევანდელი მდგომარეობა და ახალი მონაცემები. უცხოელი კოლეგების თხოვნაა, ინგლისურ ენაზე ითარგმნოს „განწყობის ანთროპული თეორია“, რაც, იმედია, უახლოეს პერიოდში განხორციელდება. განსაკუთრებულ ყურადღებას მოითხოვს განწყობის თეორიის სწავლება და ექსპერიმენტული კვლევები. მიუხედავად იმისა, რომ პროცესი დაიწყო, აქტიურობა ამ მიმართულებით აუცილებელია ფსიქოლოგების, სახელმწიფოს, საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მხრიდან.
ფსიქოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი
დიმიტრი ნადირაშვილი
ჩუქება
