რამდენიმე სიტყვა შალვა კარმელის შესახებ "ერთ დღეს ჩვენთან მოულოდნელად მოვიდა პირშიშველა ახალგაზრდა, თითქმის ბავშვი, რომლის გარეგნობა უტყუარად მეტყველებდა, რომ იგი პოეტი იყო.
ეს იმდენად ნათელი იყო ჩვენთვის, რომ აზრად არ მოგვსვლია მისთვის ამ მხრივ რაიმე შეკითხვა მიგვეცა. მისი სახის ბავშვურ იერს უჩვეულოდ ლამაზი თვალები ამკობდნენ - ,,არჩვის თვალები “ , როგორც მათ ამ სტრიქონების ავტორმა უწოდა. დაუვიწყარია ჩემთვის მისი ბავშვური, უმანკო გაღიმება! მის ყოველთვის მოკრძალებულ საუბარში და ლექსის წაკითხვის დროს, მის მეტად საამო მუსიკალურ ხმაში რაღაც თავშეკავებული მღელვარება იგრძნობოდა...
ვალერიან გაფრინდაშვილი, სანდრო ცირეკიძე, და მე, თითქოს წინასწარ შეთქმულნი, ვთხოვდით მას განმეორებით წაეკითხა თავისი ლექსი, რომ ისევ გვსენოდა მისი ხმა. შალვა კარმელი მეტად მუსიკალურად კითხულობდა ლექსებს. მისი ინტონაცია იყო ბუნებრივი, ყოველგვარი გადამეტებული პათოსისა და დეკლამაციური სიყალბის გარეშე.
მისი პოეტური ბუნებისათვის უცხო და მიუღებელი იყო ყოველივე ვულგარული და ბანალური, რაც ყოველთვის უნიჭობისა და უგემოვნობის მაჩვენებელია.
შალვა სულ მალე ყველასათვის საყვარელი მეგობარი გახდა.იგი ფიზიკურად სუსტი აგებულებისა იყო და ხშირად ვერ ახერხებდა, ისევე როგორც სანდრო ცირეკიძე, აგვყოლოდა ჩვენ და ბოჰემური ცხოვრების ფერხულში ჩაბმულიყო. მაგრამ პაოლოს, ვალერიანის და ჩემს ოჯახში იგი ხშირი სტუმარი გახლდათ და არა ერთხელ შეუსვამს სპეციალურად მისთვის და სანდროსთვის განკუთვნილი პატარა ყანწით ჩემს ოჯახში დაწურული ღვინო.
ერთად უყვარდათ სიარული შალვა კარმელს, სანდრო ცირეკიძეს და სანდრო კლდიაშვილს-ალბათ დაახლოებით ერთნაირი ფიზიკური აგებულების გამო.
პაოლო იაშვილი კი კარმელისადმი რაღაც მამობრივ მზრუნველობას იჩენდა. ხშირად გვთხოვდა ჩვენ (განსაკუთრებით რაჟდენ გვეტაძეს და ივ. ყიფიანს) დავხმარებოდით შალვას მეგობრული რჩევა-დარიგებით (რა თქმა უნდა პოეზიის დარგში).
ჩვენი, ცისფერყანწელთა, ქუთაისის პერიოდი განუყრელად დაკავშირებული იყო შალვა კარმელთან.არა ერთი და ორი ღამე გაუთევია მას ჩვენთან ერთად ქუთაისის მყუდრო და ღრმა სადარბაზოებში...
რამდენადაც მახსოვს, სწორედ იქ წაგვიკითხა თავისი მშვენიერი ლექსი, რომელმაც ყველანი გაგვახარა, ლექსი, სადაც ასეთი დაუვიწყარი სტრიქონებია:
„ გადმოკიდულა ციდან
სემირამიდის ბაღი.
გულია ერთი ციდა
და მთისოდენა დაღი “ .
შალვა კარმელი სხვა ჩემს ამხანაგებთან ერთად, თუ არ ვცდები, 1918-1919 წელს თბილისში გადავიდა საცხოვრებლად, რათა ქართულ უნივერსიტეტში სწავლა განეგრძო. სამწუხაროდ, თბილისში გადასვლის შემდეგ,მხოლოდ ერთხელ თუ ორჯერ მომიხდა მისი ნახვა.
1923 წელს, იანვარში, შალვა კარმელი გარდაიცვალა.თბილისიდან ქუთაისში ჩამოვიდნენ ჩემი მეგობრები, რათა სიკვდილის ცელით ჩვენ შორის პირველად მოჭრილ ყვავილს გამოთხოვებოდნენ და მის საფლავზე ცრემლები დაეთრქვიათ... შალვა კარმელის უტყუარ პოეტურ ნიჭს ბედმა არ არგუნა მომწიფება და დავაჟკაცება.
იგი, როგორც სანდრო ცირეკიძე, გულსაკლავად ადრე დაიღუპა. გულსაკლავად, უდროოდ, სამარადისოდ გამოეთხოვა თავის სათაყვანებელ მამულს და საყვარელ მეგობრებს. მე კი ყოველთვის, როცა შალვა კარმელზე ვფიქრობ, რატომღაც ლევ ტოლსტოის “ ჰაჯი-მურატი “ მაგონდება. თვალწინ წარმომიდგება ფორმანის ბორბლით შეუბრალებლად გატანილი და მიწაში ჩასრესილი ბირკავას წითელი ყვავილი.. “
კოლაუ ნადირაძე. „ მეგობრის გახსენება “
შალვა კარმელი
/ვალერიან გაფრინდაშვილი/
მართლაც საშინელია პოეტის კარიერა .
ერთი წლის განმავლობაში სამი მსხვერპლი ჭლექის და თვითმკვლელობის. საგანელი, ლილი მეუნარგია და შალვა კარმელი. თანდათან მცირდება საბედისწერო ნიამორების რიცხვი.
ქართული პოეზიის მითოლოგიას შეემატა კიდევ ერთი უსპეტაკესი სახეები, კიდევ ერთი გმირი.
შალვა კარმელი უპირველეს ყოვლისა რითმის კავალერი იყო. არც ერთი ქართველი პოეტი ისეთი დაუღალავი სისწორით არ ანხორციელებდა თავის ლექსებში ფორმულას ქალურ და ვაჟურ რითმების შესახებ, როგორც შალვა კარნელი. თავის ავტოპორტრეტში ის კიდევაც ამაყობს.. “ პირველად რითმა რომ გავმართე ქართულ ლექსებში! “
შალვას უყვარდა თავგამეტებით ქართული პოეზია და ის იყო შესანიშნავი მცოდნე მთელი თანამედროვე პოეზიის.
ბევრი ახალი რითმები შესძინა შალვამ ქართულ პოეზიას თავის მტერს – ტუბერკულოზს ის თითქმის არ ეხებოდა თავის ლექსაებში. ალბათ ძნელია ფამილიარობა თუნდაც შემოქმედებით იმ კოშმარულ სენთან – რომლის სახელია თვითმპყრობელი ტუბერკულოზი.
მორის როლინა – ბოდლერის მემკვიდრე, ფრანგული პოეზიის ყველაზე უფრო დიდმა ნევრასტენიკმა, დაახასიათა თავისი შემოქმედება, როგორც “ აგონია კიდევ შეგნებული სიგიჟის “ .
შალვამ ამხილა თავისი სულიერი ტანჯვა, ჭლექით გამოწვეული, სონეტში, რომელშიდაც მიმართავს ორ მგლოვიარე დას – მეფის ქალებს ტრაურებში..
კარგი რომ შემში ნიღაბებით მამაკაცია,
დავიტან გრიგალს, სასიკვდილოდ გულს რომ აყუჩებს, -
თორემ ვიხრჩობი და ვერავის ვერ ვთხოვ ლაყუჩებს.
მთელი აგონია შალვა კარმელის, აგონია ფარული და მითუმეტეს წამებული, კივის
ჩუქება
