ხელის აუკანკალებლად

I უკანასკნელი თვითმხილველები დაბა ჰოლკომბი პურის ყანებით დაფარულ დაბლობზეა გაშენებული, დასავლეთ კანზასის იმ მიყრუებულ მხარეში, მთელი დანარჩენი შტატის მოსახლეობა რომ აჯამეთს ეძახის. კოლორადოს აღმოსავლეთ საზღვრამდე იქიდან სულ სამოცდაათი მილია, თუმცა კამკამა ცა და უფრო მეტად უდაბნოსთვის დამახასიათებელი გამჭვირვალე ჰაერი აქ შუა კი არა, შორეულ დასავლეთს მოგაგონებთ. ადგილობრივი კილოკავი ყურს გჭრით რანჩეროებისათვის ჩვეული დუდღუნა ბგერების სიმრავლით, ხოლო სამოსი უკლებლივ ყველასათვის ერთია: ბარძაყებზე შემოტმასნილი ჯინსი, ფართოფარფლიანი ქუდი და მაღალქუსლიანი, წაწვეტებულჭვინტიანი ჩექმა. საითაც არ გაიხედავ, აქ სულ უკიდეგანო, ცისკიდურამდე ბრტყელი მიწა გადაჭიმულა: ცხენების რემას, ნახირსა თუ ფითქინა თეთრ, ბერძნული ტაძრებივით ამაყად წამომართულ, მარცვლეულის შესანახი ბეღლების კოშკურებს უკვე შორიდანვე ჰკიდებ კაცი თვალს.
თავად ჰოლკომბიც ასევე დიდ მანძილზე მოჩანს; თუმცა სანახავი აქ, კაცმა რომ თქვას, ბევრიც არაფერია: უწესრიგოდ მიმობნეული შენობები, რომელთაც სანტა-ფეს სარკინიგზო ხაზი ზედ შუაზე ყოფს - ასე ვთქვათ, ბედის ხუშტურით აღმოცენებული დასახლება - სამხრეთით მდ. არკანზასის მღვრიე წყლით, ჩრდილოეთით - 50-ე სამანქანო გზით, აღმოსავლეთითა და დასავლეთით კიდე - პრერიებითა და პურის მობიბინე თავთავებით დასაზღვრული. წვიმისა თუ თოვლდნობის მერე მისი მტვრიანი, უსახელწოდებო, მოუკირწყლავი თუ მოუფიცრავი შუკები ლამის გაუვალი ტალახით იფარება. დაბის ერთ ბოლოში ძველი, ბათქაშაცვენილი, გამოცარიელებული სახლი დგას, რომელსაც ნეონისნათურებიანი წარწერა ამშვენებს - დანსინგი, ოღონდ ცეკვით აქ კარგა ხანია აღარავის უცეკვია და არც ასოები ანათებს. გვერდით კიდევ ერთი შენობაა, ჭუჭყიან ფანჯრებს ზემოთ რომ ერთ დროს ოქროცურვილი, ახლა კი ფერგადასული ასოები ატყვია: ჰოლკომბის ბანკი. ბანკი ჯერ კიდევ 1933 წელს დაიხურა და ყოფილი ოფისები ბინებად დააქირავეს. ამჟამად ეს აქ ერთია ორ ამგვარ ნაგებობას შორის: მეორეში - დაფხავებულ, დაყანთრებულ ნაგებობაში - სულ აქაური სკოლის მასწავლებლობა სახლობს და ამიტომაც „სამასწავლებლოს“ ეძახიან. ძირითადად კი ჰოლკომბში სახლები სულ ერთსართულიანია, ერთსა და იმავე თარგზე გამოჭრილი პარმაღებით გაწყობილი.
სადგურის გაყოლებაზე მდებარე ფოსტის დაფერდებულ შენობაში ქ-ნი მთავარი ფოსტმაისტერი დავანებულა - ასევე ტყავის ქურთუკს, ჯინსსა და კოვბოურ ჩექმებში გამოკვართული ძვალტყავა არსება. თავად სადგურის შენობაც - რაღაც წუმწუმისფერი, შეფერთხილი - ვერაფრით აამებს კაცის მზერას. ისიც ითქვას, „დიდი ბელადი“ გინდა თუ „ელ-კაპიტანი“ - ყოველდღიურად რომ ჩაუქროლებენ ხოლმე აქაურობას, ამ სახელგანთქმული ჩქაროსნული სამგზავრო მატარებლებიდან არცერთი წამითაც არ ყოვნდება და საერთოდ, მხოლოდ რომელიმე შემთხვევითი სატვირთო თუ შეანელებს სვლას. ცოტა ზემოთ, გზის გაყოლებაზე, ორი ბენზინგასამართი სადგურია: ერთი შეთავსებით საბაყლოს დანიშნულებასაც ასრულებს (თუმცა რაიმეს არჩევანი იქ მეტისმეტად შეზღუდულია), სამაგიეროდ, მეორეში - ე. წ. „ჰართმანის კაფეში“, რომელსაც ქ-ნი ჰართმანი განაგებს, ბუტერბროდებსაც მოგართმევენ, ყავასაც, ნაირ-ნაირ წვენსაც და თხელ ლუდსაც (ჰოლკომბი, მთელი კანზასისა არ იყოს, „არამსმელთა“ რიგს განეკუთვნება).
აი, ესაა სულ - თუ რა თქმა უნდა, ჰოლკომბის „სრულ“ სკოლასაც არ ვახსენებთ - მისი იერსახე უშუალოდ და არაორაზროვნად მიათითებს, რომ თანამედროვე, შეიძლება ითქვას, გამორჩეული პედაგოგ-მასწავლებლებითა და დაწყებითი კლასებიდან - გამოსაშვებამდე სწავლების საუკეთესო ხერხებით შეიარაღებული ეს დაწესებულება, რომელშიც მთელი წყება ავტობუსების მეშვეობით ბავშვები მთლად შორეული დასახლებებიდანაც კი მოყავთ, ძირითადად წელმაგარი ოჯახების ნაშიერებისთვისაა განკუთვნილი, თუმცა ჰოლკომბში ამის წარმოჩენას არც არავინ ცდილობს. მათი უმეტესობა რანჩეროები არიან, ჩამოსული, აქ ფეხმოკიდებული და სრულიად სხვადასხვა წარმომავლობისა: გერმანელები გინდა, ირლანდიელები, ნორვეგიელები, მექსიკელები და იაპონელებიც კი - ფერმერობენ, მსხვილფეხა საქონელსა და ცხვარს ამრავლებენ, თესენ პურს, მოყავთ ჭარხალი, ამზადებენ სილოსს… მოგეხსენებათ, მოსავალი ყველგან ბევრადაა დამოკიდებული ბედის გამართლებაზე, დასავლეთკანზასელებს კი ოდითგანვე „თამაშის ტრფიალ“ ხალხად მოჰქონდათ თავი. არცაა გასაკვირი - ამ მხარეში გვარიანი ნალექი იშვიათობაა და მორწყვის საკითხი მუდამ მწვავედ უდგათ ხოლმე. თუმცა ეს ბოლო შვიდი წელი არც გვალვა დადგომიათ და შესაბამისად, სიუხვის წლებად მოინათლა. ასევე, ფინეის ოლქში, რომლის ნაწილიცაა თავად ჰოლკომბი, რანჩეროები ბედს საერთოდ არ უჩივიან: შემოსავალი მათ ბუნებრივი აირის წყალობითაც შემოსდით, რომლის მარაგი ამ მხარეში, თურმე ნუ იტყვით და - ამოუწურავია. ეს ამბავი კი სწორედაც რომ ამ ახალ სკოლასაც ეტყობა, სახლების შიდა გაწყობასაც და მარცვლეულით გადავსებულ ბეღლებსაც.
არადა, 1959 წლის ნოემბრის ერთ დილამდე შტატებში კი არა, თავად კანზასშიც ცოტა ვინმეს თუ მოეკრა ყური დაბა ჰოლკომბის დასახელებისთვის. მდინარის წყლის, ავტომოყვარულებისა თუ სანტა-ფეს რკინიგზაზე მოგრიხინე ყვითელი ვაგონების არ იყოს, ნებისმიერი მეტ-ნაკლებად გასახმაურებელი მოვლენაც გვერდს უვლიდა ხოლმე აქაურობას და უნდა ითქვას, რომ ჰოლკომბის მოსახლეობას - რიცხვით ორას სამოცდაათს, სავსებით აწყობდა ამდაგვარი ნელტფილი ცხოვრება: შრომობდნენ, ტელევიზორს უყურებდნენ, სასკოლო შეკრებებს