ნიდელმანის მოსაგონარი აგერ უკვე თვე იქნება გასული და ჯერ ისევ ძნელი დასაჯერებელია, რომ შანდორ ნიდელმანი ჩვენს შორის აღარაა… მის კრემაციას დავესწარი და მისივე შვილის თხოვნით, ჭირისუფლებს მამალოებიც ბლომად მივუტანე საწუწნად, ოღონდ დანაკარგისაგან მოწევნილი ტკივილი იმდენად დიდი იყო, არც ეს შველოდა.
კარგად მახსოვს, ნიდელმანი ლამის შეპყრობილი გახლდათ საკუთარი დასაფლავების გეგმების დაწყობით და ერთხელ მითხრა კიდეც: „კრემაცია ნამდვილად მირჩევნია დაფლვას, თუმცა ქ-ნ ნიდელმანთან კვირაძალის გატარებას მაინც ორივე ჯობიაო“. საბოლოოდ, მაინც დაწვა არჩია და თავისი ფერფლი ჰაიდელბერგის უნივერსიტეტს უანდერძა, იქ კი პირდაპირი მნიშვნელობით, ქარს გაატანეს და ურნის საფასურად შეტანილი გირაოც უკან დაიბრუნეს.
ახლაც ცოცხალივით მიდგას თვალწინ: დაჭმუჭნილი კოსტუმი, რუხი სვიტერი. მუდამ ფიქრებში წასულს, ხშირად მოსვლია რომ პიჯაკი საკიდიანად მოუცვამს მხრებზე. ერთხელაც - თუ არ ვცდები, პრინსტონის უნივერსიტეტში გამართულ მიღებაზე შენიშვნაც კი მივეცი ამის თაობაზე და მხოლოდ გაიღიმა: „ძალიანაც კარგი - ვისაც ჩემი აზრები არ ეხატება გულზე, იფიქრებენ რომ ბეჭებგანიერი ვინმე ვარ…“. სულ ორიოდე დღის შემდეგ, სტრავინსკის შეხვედრია და შუა საუბარში, არც აცია, არც აცხელა და უკუმალაყს გადავიდა თურმე - ბელვიუს ჰოსპიტალში ამოყო თავი.
საზოგადოდ, იოლი საურთიერთო კაცი არ გახლდათ და მისი კარჩაკეტილობა ბევრს გულცივობის ნიშნადაც კი მიუღია, მაგრამ უნდა გითხრათ, ცოტა ვინმეს თუ შეეძლო ასე გულთან ახლოს მიეტანა მოყვასის გასაჭირი - ერთხელ, როცა ტელევიზორში იხილა რომელიღაც მაღაროში მომხდარი უბედური შემთხვევის შედეგები, მეორე ჩამოტარება ნაყინიც კი ვეღარ დაამთავრა… ზოგ-ზოგს მისი სიტყვაძუნწობა არ მოსდიოდა თვალში, მაგრამ საქმეც ის იყო, რომ ნიდელმანი მეტყველებას მეტად უვარგის საურთიერთობო ხერხად მიიჩნევდა და გულიანი საუბრის წასამართავადაც კი, უბრალო სასიგნალო დროშები ერჩივნა.
როცა კოლუმბიის უნივერსიტეტის ხელმძღვანელობასთან მოუვიდა უთანხმოება და იქიდან გამოაბუნძულეს, ფარდაგების საბერტყი ჯოხი აიღო, რექტორს ჩაუსაფრდა (მაშინ ეს დუაიტ ეიზენჰაუერი გახლდათ) და იმდენი ურტყა, საბრალო ყოფილი გენერალი იძულებული გახდა, სათამაშოების მიმდებარე მაღაზიისათვის შეეფარებინა თავი (თურმე იმაზე შეკამათებულან, ზარი ზოგადად, ლექციის დაწყებას გვამცნობს თუ - დასასრულსო…).
ნიდელმანი მუდამ მშვიდ სიკვდილზე ოცნებობდა. „ჩემსავე წიგნებსა და ხელნაწერებს შორის, ძმა იოჰანივით…“ - ხშირად იტყოდა ხოლმე (მისი ძმა იმ დროს გაიგუდა, სეკრეტერში თავშეყოფილი რომ ეძებდა რითმების სიტყვარს).
ვინ იფიქრებდა, თუკი ეს კაცი, შესვენებაზე, რომელიღაც სახლის ნგრევას მიაცქერდებოდა და თვალგაშტერებულს, ბულდოზერი გადაუვლიდა? არა, ღიმილიანი კი მიიცვალა და მისი ბოლო სიტყვების ენიგმა სამუდამოდ ამოუხსნელი დარჩა: „არა, გმადლობთ - ერთი ფრაკი უკვე მიკიდია კარადაში...“.
როგორც ჩვეოდა ხოლმე, ამ უბედური შემთხვევის წინაც ერთბაშად რამდენიმე თემაზე მუშაობდა. ჯერ ეს ერთი, მისსავე საზრისზე დამყარებულ ახალ ეთიკურ პოსტულატებს ქმნიდა, რითაც ამტკიცებდა - „სიკეთე და სამართლიანობა მხოლოდ ზნეობრივი კატეგორიებია, რომელთა ქმნა უბრალო ტელეფონითაც შესაძლებელია“ და ასევე, თითქმის გასრულებული ქონდა შრომა სემანტიკის სფეროში, რომლითაც სურდა დაემტკიცებინა - ნებისმიერი წინადადების წყობა იმანენტურია, მაშინ როცა ყმუილი - პირწმინდად გამომუშავებული ჩვევააო. და ბოლოს - კიდევ ერთი წიგნის წერას განაგრძობდა ჰოლოკოსტის შესახებ, ამჯერად - დასურათხატებულის. ნიდელმანი მუდამ თავს იმტვრევდა ბოროტის ფენომენის თაობაზე და ფრიად დამაჯერებლადაც ასაბუთებდა - მისი წყაროსთვალი მხოლოდ და მხოლოდ ბლექისა თუ პიტის გვარის მატარებელი ხალხი შეიძლება იყოსო. თუმცა ისიც ითქვას - ნიდელმანის შეხმატკბილებამ ნაციონალ-სოციალისტებთან, დიდი ყალილა გამოიწვია აკადემიურ წრეებში, თუმცა ვერც ტანვარჯიშისა და ვერც ცეკვის გაკვეთილებმა, საბოლოოდ, მაინც ვერ აათვისებინა სამწყობრო ნაბიჯით სიარული.
ოღონდაც, ნაციზმი მისთვის ხომ უბრალოდ უკურეაქცია გახლდათ, კლასიკურ ფილოსოფიასთან მისივე შეუწყობლობით გამოწვეული: რამდენჯერ, თავადაც უცდია ეს მისივე მეგობრების ტვინებში შეეტენა, მერე კი, უცებ, ცხვირში წაავლებდა ხოლმე მოსაუბრეს თითებს და გაიძახოდა - „ეგეც შენ, ხომ გამოგიჭირე!“ საქმეც ეგაა, რომ ვიდრე ჰიტლერის მიმართ მისი დამოკიდებულების განქიქებას მოვყვებით, ჯერ თავად ნიდელმანის ფილოსოფიას უნდა ჩავწვდეთ. აკი იმთავითვე უარყოფდა დღესინდელ ონტოლოგიას და აცხადებდა - ადამიანი მარადისობის გაჩენამდეც არსებობდა, თუნდაც შეზღუდულ შესაძლებლობებიანიო. ის მკვეთრ წყალგამყოფ ხაზს ავლებდა არსობასა და არსებობას შორის და თვლიდა, რომ ერთი მათგანი აშკარად ჯაბნის მეორეს, თუმცა კი ვერაფრით გაეხსენებინა - რომელი რომელს. ასევე, იმასაც ვარაუდობდა - ადამისშვილის თავისუფლება ცხოვრების აბსურდულობის გაგებაში ძევსო. „უფალი დუმს, - ხშირად იტყოდა ხოლმე, - ახლა ერთი იმისათვის მიგვაღწევინა, ადამიანმაც ჩაიგდოს ენა!“
„ჭეშმარიტი მყოფობა, - ირწმუნებოდა ნიდელმანი, - მხოლოდ შაბათ-კვირასაა ხელმისაწვდომი და ისიც იმ შემთხვევაში, თუკი მანქანას იქირავებთ“. მისი თვალსაზრისით, ადამიანი ბუნების „გარე“ კი არა, მისსავე „შიგნით“ მყოფობს, და საკუთარ არსებობას
ჩუქება
