ქართული მითები

დამბადებელი ღმერთი და ქვეყნიერების შექმნა - სკნელი ანუ მიწა ქართველთა უძველესი წინაპრების წარმოდგენით ქვეყნიერების დამბადებელმა ღმერთმა თავდაპირველად მყარი მიწა შექმნა. ზედ მთები, გორები და ბორცვები აღმართა, მიწის ზედაპირი მწვანე ბალახით, ხეებით, ბუჩქებით, ფერად-ფერადი ყვავილებით და სხვა მცენარეებით დაფარა, მთებიდან მდინარეები და წყაროები გადმოადინა, ტბები წყლით აავსო და შიგ თევზები ჩასხა; მყარ მიწას ირგვლივ თეთრი, წითელი და შავი ზღვები შემოავლო, და ყველაფერ ამას სკნელი (მიწა) უწოდა. სკნელის სხვადასხვა მხარე სხვადასხვა ხალხით დაასახლა, რადგან მრავალფეროვნება ძალიან უყვარდა. ადამიანების შემდეგ მან ცხოველთა სამყარო შექმნა. მათ შორის ყველაზე მეტად ხარი მოეწონა.
  შენ ხარი გერქვასო,   უთხრა დამბადებელმა,   ღონიერი ქედი გაქვს და ადამიანებს მიწის დამუშავებაში დაეხმარეო.
ხარმა დამბადებლის დავალება დიდი სიხარულით მიიღო:   მადლობელი ვარ, რომ ამდენ ცხოველებში მე გამომარჩიეო.

ყოველთვის მზად ვარ გემსახურო და ადამიანებსაც მხარში ამოვუდგე და თუ ნებას დამრთავ, შენი ზვარაკიც მე ვიქნები, ჩემო მეუფეო.
ამის შემდეგ ღმერთმა დალოცა და უთხრა:   შენსავით ერთგულს და თავდადებულს ვერსად ვიპოვი. გახსოვდეს, ადამიანების შემდეგ დედამიწაზე უპირველეს ცხოველად შენ ჩამითვლიხარო.
და ბოლოს, კეთილ არსებებთან ერთად, ღმერთმა ავი სულებიც შექმნა   დევები, ქაჯები, ალები, ჭინკები, კუდიანები და სხვა მაქციები, რათა ადამიანებს სიკეთისა და ბოროტების გარჩევა შესძლებოდათ.
  როგორ მოგწონთ თქვენი საცხოვრებელი ადგილი?   ჰკითხა ადამიანებს დამბადებელმა.
  ვხვდებით, რომ ყველაფერი ძალიან კარგია, მაგრამ აქ ისეთი სიბნელეა, ვერაფერს ვხედავთო.
  ნუ გეშინიათ, მალე ყველაფერი განათდება და ეს უმშვენიერესი ადგილი ძალიან შეგიყვარდებათო,   დააიმედა დამბადებელმა.

ზესკნელი ანუ ზეციური სამყარო
 

სკნელი რომ გაენათებინა, დამბადებელმა იგი სინის (ლურჯი ჟანგი მოუკალავ ქვაბზე), ბროლისა და რვალისაგან (სპილენძისა და კალის შენარევი თეთრი ლითონი) მოჭიქული ცით გადახურა, თავის ღვთაებრივ სამჭედლოში ოქროს დიდი სფერო გამოჭედა, ცარგვალზე დასვა და მზე უწოდა. შემდეგ ვერცხლისგან მისივე მსგავსი სფერო გააკეთა, მზის მახლობლად დასვა და მთვარე უწოდა. ჩხუბი რომ არ მოსვლოდათ, ასე დაარიგა:   მზეო, დაიმახსოვრე, შენ დღისით გაანათებ ქვეყნიერებას, მთვარევ, შენ   ღამით. ადამიანებს
ძალიან შეუყვარდებით და მათი უზანაესი ღმერთები იქნებით. ახლა თქვენ იცით, თქვენს მოვალეობას როგორ შეასრულებთო.
მზე აკაშკაშდა, მთვარე გაიბადრა და მას შემდეგ ერთგულად ემსახურებიან ქვეყნიერებას.
ამ საქმეს რომ მორჩა, დამბადებელმა გრდემლზე დარჩენილ ოქროსა და ვერცხლს თავისი სასწაულმოქმედი ჩაქუჩი დაჰკრა, წვრილ-წვრილ მოციმციმე ნაპერწკლებად გაფანტა და ვარსკვლავებად ააკიაფა ცაზე. ამ ზეციურ სამყაროს ზესკნელი დაარქვა.
ზესკნელი ღმერთებისა და ქალღმერთების სამფლობელო იყო. იქ ასვლის ნება მხოლოდ ღვთისშვილებსა და ავი სულების მბრძანებლებს ჰქონდათ. მზის სახლამდე ზოგჯერ ადამიანებიც აღწევდნენ. მათ, ჩვეულებრივ, კეთილი და ლმობიერი მზის დედა უწევდა ხოლმე მფარველობას.
 
ქვესკნელი ანუ მიწისქვეშა სამყარო
 
სკნელისა და ზესკნელის შემდეგ დამბადებელმა შექმნა ქვესკნელი, რომელიც ჩვენი მიწის ქვეშ არის მოთავსებული. იქ, ადამიანთა წარმოდგენით, ისეთივე ცხოვრება იყო, როგორც მიწაზე.
დამარცხების შემდეგ ქვესკნელს თავს აფარებდნენ გველეშაპები, დევები, ქაჯები და სხვა ავი სულები. ისინი იქაურ მობინადრეებსაც ისევე ავიწროებდნენ, როგორც სკნელში.
ქვესკნელში მდებარეობდა შავეთი, სადაც გარდაცვლილთა სულები იმყოფებოდნენ. ქვესკნელიდან სკნელში ამოსვლა ადამიანებს მხოლოდ უზარმაზარი ფასკუნჯებისა და არწივების დახმარებით შეეძლოთ.  
 
 
მთვარე   უზენაესი ღვთაება
 
უხსოვარ დროს, როცა ოჯახისა და თემის უფროსი ქალი იყო, ქართველთა უპირველეს ღვთაებად მზე ითვლებოდა. მამაკაცების დაწინაურების შემდეგ უმთავრესი ადგილი მთვარემ დაიკავა და უზენაესი ღვთაება გახდა. აბა, დააკვირდით ქართულ ასომთავრულ ანს     , ხომ არ მიაგავს იგი ახალ მთვარეს?
ძველი ქართველები ფიქრობდნენ, რომ მზესა და მთვარეს ზესკნელში ულამაზესი სასახლე და უმშვენიერესი ბაღი აქვთ, საოცარი ყვავილებითა და ხეებით მორთული. ეს წალკოტი დროთა ბრუნვას არ ემორჩილება. აქ ისინი თავიანთ შვილებთან   ვარსკვლავებთან ერთად ცხოვრობენ.
მიუხედავად იმისა, რომ მთვარე უზენაესი ღმერთია, ზოგიერთი ადამიანივით ცვალებადი ხასიათი აქვს. იგი ხვავსა და ბარაქას აძლევდა ადამიანებს, თუ მათზე განაწყენებული არ იყო.
სავსე მთვარეს უფრო მეტი სიკეთე მოჰქონდა, ვიდრე ნამგალა მთვარეს.
ადამიანებს მზისა და მთვარის შემქმნელი ღმერთისა ისე არ ეშინოდათ, როგორც მთვარისა. მათი ბედი მთვარეზე იყო დამოკიდებული. მთვარის დღედ ითვლებოდა ორშაბათი, მეგრულად, თუთაშხა (თუთა   მთვარე). ამ დღეს მარხულობდნენ და ხორცს არ ჭამდნენ. აუცილებელ შემთხვევაში საპატიო სტუმარს მინდორში ან ბაღში გაუშლიდნენ ხოლმე სახსნილო სუფრას.
ამ დღეს სახლიდან არაფრის გაცემა არ შეიძლებოდა არც გასასყიდად, არც სანათხოვროდ. თუ ვინმე თავისი ხელით სახლიდან რაიმეს გასცემდა, მთვარე