კამანი (დილოგია აფხაზეთის ომზე)

1993 წლის 9 ივლისის დილას აფხაზმა სეპარატისტებმა და მათმა მხარდამჭერებმა მოულოდნელი შეტევა წამოიწყეს სოხუმის ჩრდილოეთით მდებარე სოფლის, კამანის წინააღმდეგ და გაანადგურეს სოფლის დამცველი ქართული ჯარის ნაწილები. რამდენიმე საათში სოფელი მტრის ხელში აღმოჩნდა, რის შემდეგაც მათ მოსახლეობის მასიური ხოცვა-ჟლეტა მოაწყვეს. ამ მოვლენიდან სამი წლის შემდეგ, 1996 წელს მიხო მოსულიშვილმა დაწერა ამ დილოგიის პირველი ნაწილი, მოთხრობა „არღარა ეყივლოს ქათამსა...“, რომელიც კამანში გმირულად დაღუპულ მეომრებს, ზურაბ წიქარიძესა და დემურ კარტოზიას მიუძღვნა. ამ ნაწარმოებში შვილის საძებნელად წასული პროფესორი პეტრე შალიკაშვილი აღმოაჩენს, რომ მისი შვილი, ლევანი ერთ-ერთი ბრძოლისას დაღუპულა. პროფესორი მოწინააღმდეგის მხარეს გადადის შვილის გადმოსასვენებლად, სადაც ხვდება ჩეჩნური ბატალიონის მეთაურს იბრაჰიმ ბეკ იდრისოვს, რომელსაც ფიცი აქვს დადებული, რომ ლევან შალიკაშვილის საფლავზე უნდა მოკლას მტრის მებრძოლები, რადგან შეტაკებისას მან ჩვიდმეტი მებრძოლი მოუკლა. პეტრე შვილის საფლავის თხრისას სამჯერ უარყოფს შვილს, - თავზე იარაღით დამდგარ ჩეჩენ მეთაურს ეუბნება, რომ ეს მისი შვილი არ არის. ბეკ იდრისოვი შვილის გვამს გამოატანს და შინისკენ მიმავალ, ატირებულ პროფესორს ახსენდება, სამჯერ როგორ უარყო თავისი უფალი წმინდა პეტრემ. დილოგიის მეორე ნაწილი: „მშობლიური სიტყვების ფეხრთით დაცემული ჯარისკაცები“ დაწერილია 1997 წელს და წარმოადგენს დოკუმენტური დანართს მოთხრობისათვის - „არღარა ეყივლოს ქათამსა...“ ავტორი წერს: „ორივე მოთხრობა რომ გადავიკითხე, მივხვდი - თუ რა საინტერესოდ ზემოქმედებენ ერთმანეთზე სინამდვილე და წარმოსახვა, ამ სინამდვილეს რომ არ გასცდენია... თუმცა ესეც არაა მთავარი. მთავარი ამ ყველაფრის მიღმაა. ნებისმიერ ნაწარმოებში მთავარი მწერლის მიერ ნაპოვნი, საჭირო და უზუსტესი სიტყვებით თეთრ ფურცელზე მიჯაჭვული სულია, კეთილი სული, წყნარად რომ ცხოვრობს ამ ქაღალდზე და კარგ მკითხველს მოელის, რათა სიტყვებისაგან განთავისუფლდეს, წამკითხველის წარმოსახვაში თავისუფლად გაინავარდოს, შეცვალოს იგი და კვალავ საკუთარ ადგილს დაუბრუნდეს სხვა მკითხველის მოლოდინში... ავტორი ბედნიერად ჩათვლიდა თავს, თუ ამ მთავარს ოდნავ მაინც მიუახლოვდა“.