I. შესავალი
1. "არა არს დაფარული"
2001 წლის გაზეთ "ლიტერატურულ საქართველოში" (16-22 ნოემბერი, №46, გვ.14) გამოქვეყნდა პროფესორ კარლო მაჭარაშვილის ვრცელი სტატია, "არა არს დაფარული", რომელიც მიეძღვნა ლადო აღნიაშვილის დაბადებიდან 140 წლისთავს.
ამ სტატიაში ღვაწლმოსილი მეცნიერი, მიმოიხილავს რა ლადო აღნიაშვილის ბიოგრაფიულ ცნობებსა და შემოქმედებას, ამახვილებს ყურადღებას მის დიდ ღვაწლზე ერის წინაშე. განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობს ლადო აღნიაშვილის დამსახურებას ქართული კულტურისა და განათლების წინაშე და წარმოაჩენს მის მდიდარ სულიერ მემკვიდრეობას, რომელიც ჯერ კიდევ სათანადოდ არ არის შესწავლილი.
პროფესორი კარლო მაჭარაშვილი დიდხანს ეძებდა მკვლევარს, რომელიც ძირფესვიანად შეისწავლიდა ლადო აღნიაშვილის პედაგოგიკურ მემკვიდრეობას, კერძოდ, მის მიერ შექმნილი რუსული ენის სახელმძღვანელოს ქართველი მოსწავლეებისათვის "პირველი ნაბიჯი...", რომლის "რაციონალური მარცვალი" არავის ჰქონდა გამოკვლეული. მკვლევარი მას თავად გამოეცხადა და რჩევა სთხოვა, რა მიმართულებით წარემართა თავისი კვლევა-ძიება. ეს იყო რუსთაველი პედაგოგი ციური ბერიძე, რომელმაც ყურადღებით მოუსმინა შემდგომში თავის მეცნიერ-ხელმძღვანელს და გატაცებით შეუდგა დასახული მიზნის - ზემოაღნიშნული სახელმძღვანელოს მეცნიერულ შესწავლას.
მკვლევარმა აღმოაჩინა, რომ ეს სახელმძღვანელო ეფუძნებოდა მეცნიერულად დასაბუთებულ თეორიას, რომელიც იშვა საქართველოში: წინასაანბანო, ზეპირ ლექსიკურ კურსს (გაკვეთილებს), რომლის შემოღების ინიციატორები იყვნენ გერასიმე კალანდარიშვილი და განსაკუთრებით, ლადო აღნიაშვილი, რომლებიც ეყრდნობოდნენ საკუთარ პედაგოგიკურ შემოქმედებით გამოცდილებას, რაც მაშინ უცნობი იყო რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიისა და ყაზანში გამომავალი ჟურნალისათვის "ნაჩალნოე ობრაზოვანიე". სწორედ ამიტომ ეს მეცნიერული სიახლე მიაწერეს იაკობ გოგებაშვილს, რომელსაც კარგად იცნობდნენ და აფასებდნენ რუსეთში.
ზემოაღნიშნული სახელმძღვანელო ლადო აღნიაშვილმა გამოაქვეყნა 1883 წელს 23 წლის ასაკში, 4 წლით ადრე, ვიდრე იაკობ გოგებაშვილი გამოაქვეყნებდა თავის "რუსსკოე სლოვოს" 1887 წელს, მაგრამ ავტორობის გზაზე ლადო აღნიაშვილი, იმ დროს ახალგაზრდა პედაგოგი, ვერ გადაუდგებოდა ღვაწლმოსილ პედაგოგს - იაკობ გოგებაშვილს!
პროფესორი კარლო მაჭარაშვილი 2001 წლის გაზეთ "ლიტერატურულ საქართველოში" (16-22 ნოემბერი, №46, გვ.14) წერს: "ლადო აღნიაშვილის ამ უნიკალურ პედაგოგიურ აღმოჩენას სპეციალური სამეცნიერო გამოკვლევები მიუძღვნა ნიჭიერმა და ფართო განათლების მქონე მეცნიერმა, ი. გოგებაშვილის სახელობის პედაგოგიკურ მეცნიერებათა ეროვნული ინსტიტუტის მაძიებელმა ციური ბერიძემ.
თუ აქამდე ლადო აღნიაშვილის მდიდარი და მრავალმხრივი პედაგოგიური, კულტურული და საზოგადოებრივი ცხოვრების შესახებ ჩვენ გვქონდა მხოლოდ იოსებ იმედაშვილის მიერ დაწერილი მცირე გამოკვლევა და რამდენიმე საგაზეთო და საჟურნალო სტატია, ამჯერად ამ მასალებს დაემატა ფუნდამენტური გამოკვლევები, რომლებშიც ღირსეულად წარმოჩინდა ლადო აღნიაშვილი - სამშობლოსათვის თავდადებული პედაგოგი, საზოგადო მოღვაწე, მწერალი, ეთნოგრაფი, ფოლკლორისტი და პუბლიცისტი".
2. რუსთაველი პედაგოგის
კვლევითი მუშაობა
2001 წელი, 30 ნოემბერი
გადაცემა I.
რამდენიმე წელია საინტერესო კვლევით მუშაობას ეწევა რუსთაველი პედაგოგი-მკვლევარი ციური ბერიძე. იგი ცდილობს წარმოაჩინოს როგორც შორეული წარსულის, ისე თანამედროვეობის თვალსაჩინო პიროვნებების მოღვაწეობასთან დაკავშირებული მოვლენები, რომლებიც დღეისათვის მივიწყებულია, უცნობია ან სათანადოდ არ არის დაფასებული.
კერძოდ, საუბარია ლადო აღნიაშვილის, იოსებ რატილისა და სოლომონ ლეკიშვილის მოღვაწეობაზე.
გესაუბრებათ გიორგი კაკაბაძე.
1880 წელს რუსეთის საოპერო დასთან ერთად თბილისში ჩამოვიდა ჩეხი მომღერალი იოზეფ ნავრატილი. იგი იმდენად მოიხიბლა თბილისით, რომ გადაწყვიტა სამუდამოდ დარჩენილიყო აქ და თავისი სიცოცხლის 72 წლიდან 32 წელი საქართველოში გაატარა. ქართული მუსიკის ისტორიაში იოზეფ ნავრატილი ცნობილია იოსებ რატილის სახელით. მას დიდი ღვაწლი მიუძღვის ქართული ხალხური მუსიკის შესწავლაში, გადარჩენასა და პოპულარიზაციაში, მომღერლების მომზადებაში.
საკმარისია ითქვას, რომ ცნობილი საზოგადო მოღვაწის ლადო აღნიშვილის ინიციატივის შედეგად, იოსებ რატილი 10 წლის განმავლობაში ხელმძღვანელობდა "ქართულ ხოროს" - მომღერალთა გუნდს. მისი მოღვაწეობა ასახულია სოლომონ ლეკიშვილის წიგნში "იოსებ რატილი საქართველოში" (თბ., 1961), რომლის გამოცემიდან უკვე 40 წელი გავიდა.
ახლა კი იმის შესახებ, თუ რამ განაპირობა რუსთაველი პედაგოგი-მკვლევარის, ციური ბერიძის დაინტერებება ამ სამი პიროვნებით.
თავიდან იგი იკვლევდა ლადო აღნიაშვილის პედაგოგიურ მემკვიდრეობას რუსული ენის სწავლებაში [ბერიძის ხმა]: "როგორც აღმოჩნდა, ლადო აღნიაშვილს, რომელმაც შექმნა სიმღერების გუნდი და რომელმაც სათავეში ჩაუყენა იოსებ რატილი, როგორც ლოტბარი, თურმე, ჰქონდა შესანიშნავი პედაგოგიური მემკვიდრეობა. კერძოდ, მან დაწერა შესანიშნავი სახელმძღვანელო "первый шаг в изучении русского языка для грузинских начальных школ" (Тф., 1883). ამ წიგნში მან შესანიშნავად წარმოაჩინა ზეპირი ლექსიკური კურსის აუცილებლობა წინანსაანბანო პერიოდში უცხო ენების სწავლების და, კერძოდ, რუსული ენის სწავლების საქმეში".
ციური ბერიძის აზრით, სწორედ რომ ლადო აღნიაშვილს ეკუთვნის მეცნიერული პრიორიტეტი ზეპირი ლექსიკური კურსის აუცილებლობის თაობაზე წინასაანბანო პერიოდში რუსული და უცხო ენების სწავლებისას.
აღნიაშვილის მემკვიდრეობაზე მუშაობისას მკვლევარმა მიაგნო ბევრ საინტერესო ფაქტს, რომლებიც დღემდე უცნობი იყო. იგი აპირებს დაწეროს მონოგრაფია, სადაც ლადო აღნიაშვილი წარმოჩენილი იქნება, როგორც