წინათქმა "ჩვენ ვიდრე ვიბრძვით, იქამდე ვართ ანგარიშგასაწევი ხალხი მტრისთვისაც და მოყვრისთვისაც. ამიტომ, უპირველეს ყოვლისა, როგორმე უნდა გავაცნობიეროთ, სამასწლოვან ომში რომ ვართ ჩართულნი და აგვისტოს ომი მხოლოდ ეპიზოდია ამ ომისა. ომი, რომელსაც ჩვენ "ორდღიანი" დავარქვით, პეტრე პირველის დაწყებულია (...) და (...) ((...) – ფრჩხილებში ჩასმული სამი წერტილი აქ და ქვემოთ გამოტოვებულ ტექსტს აღნიშნავს) ღმერთმა იცის, როდის ან როგორ დამთავრდება, რუსეთი შეიცვლის ზნეს თუ ჩვენ ავილაგმებით პირისაგან მიწისა".
ოთარ ჭილაძე
ამ ნარკვევის დაწერა გადამაწყვეტინა ზოგიერთი ჩვენი ინტელექტუალის კიჟინმა ქართველებისათვის დამახასიათებელი "დაავადების" – რუსოფობიის – შესახებ (ტექსტის ეს ნაწილი და ზოგიერთი სხვა ფრაგმენტი სამი-ოთხი წლის წინ დაიწერა. დღევანდელი მოვ ლე ნე ბის ფონზე ასეთი "კიჟინი" მინავლებულია). ამასთან, ეს უთუოდ ერუდირებული და ლიბერალურად მოაზროვნე ადამიანები ჩვეულებრივ მარტივი დეკლარირებით კმაყოფილდებიან, დეტალებს ყურადღებას არ აქცევენ. არადა ჩაღრმავება ურიგო არ იქნებოდა: როგორც მკვლევრები აღნიშნავენ, არსებობს რუსოფობიის სხვადასხვა "სახეობა" – ელიტარული, მასობრივი, პოლიტიკური, სიტუაციური და სხვ.
ზოგადად, რუსოფობია არახალი მოვლენაა: იგივე მკვლევრები ფიქრობენ, რომ ეს ტერმინი პირველად დიდმა რუსმა პოეტმა ფიოდორ ტიუტჩევმა გამოიყენა (მისი რელიგიურ-პოლიტიკური შეხედულებების შესახებ ქვემოთ ცალკე ვისაუბრებთ): 1867 წლის 26 სექტემბერს თავისი ქალიშვილისადმი მიწერილ წერილში ტიუტჩევი პროდასავლურად განწყობილ თავის თანამემამულეებს სწორედ რუსოფობიაში ადანაშაულებს.[1] (დამატებით შენიშვნებს, განმარტებებსა და გამოყე ნებული ტექსტების დამოწმებებს შეიცავს ამ წიგნის ბოლო თავი)
ამის შემდეგ ეს ტერმინი სხვადასხვა კონტექსტში საკმაოდ ხშირად გამოიყენებოდა. თუკი ჩავიხედავთ რუსულ ვიკიპედიაში, აქ ამ ტერმინით აღნიშნული ცნებისა თუ მოვლენის არა მხოლოდ გენეზისს, არამედ მოკლე, მაგრამ მეტად საგულისხმო ანალიზსაც აღმოვაჩენთ: მიზეზების დასახელების ფონზე, აქ საუბარია ფინელების, უნგრელების, პოლონელების, ჩეხების, ბალტიისპირელების და სხვათა რუსოფობიაზე. ქართველების რუსოფობიაზე სტატიაში ცოტაა ნათქვამი, მხოლოდ ერთი ციტატაა მოყვანილი – და იცით საიდან? – ჟურნალისტ ალექსანდრე რუტკოვსკის ინტერვიუდან კინორეჟისორ ოთარ იოსელიანთან; რესპონდენტი ამბობს: "თქვენ მე ტვინს ვერ ამირევთ, რადგან არაფერი გესმით!.. და დამანებეთ თავი! რუსეთთან მშვიდობა ჩვენ არასოდეს გვექნება!.. თუკი ადრე ჩვენ ის გვეზიზღებოდა, ახლა უკვე სიძულვილი წარმოიშვა. ეს ძალიან სერიოზულია. ამიტომ იცხოვრეთ რუსებთან – როგორც გენებოთ, ჩაეხუტეთ მათ და იძახეთ, რომ NATO საფრთხეა, ხოლო რუსეთი – უსაფრთხოება; მაგრამ წარსულში მიბრუნება შეუძლებელია! მოთმინებისა და ზიზღის 200 წელი დასრულებულია!"
ამავე ლოგიკით ამ ნარკვევის ეპიგრაფად გატანილი ციტატის ავტორიც რუსოფობიით შეპყრობილებში უნდა ჩაგვერიცხა, მაგრამ საკითხი ასე მარტივი არ არის: რაღა თქმა უნდა, არც ოთარ იოსელიანს სძულს და არც ოთარ ჭილაძეს სძულდა რუსი ხალხი, რუსული კულტურა. მეორე მხრივ, საკითხი მარტივიცაა: ეს არის ეროვნულ-განმათავისუფლებელი სულისკვეთებიდან ბუნებრივად მომდინარე პათოსი; რუსეთის იმპერიის, დამპყრობლის მიმართ შიშით გამოწვეული პათოსი! და ამ კონტექსტში, თუკი ბოლოსართ "ფობიას" თავის თავდაპირველ მნიშვნელობას დავუბრუნებთ ("ფობოს" – შიში), ოთარ ჭილაძესაც, აკაკი ბაქრაძესაც, ოთარ იოსელიანსაც, მერაბ კოსტავასაც, ზვიად გამსახურდიასაც და ჩვენს ბევრ სხვა ცნობილ მოღვაწესა თუ "უცნობ" თანამემამულეს სჭირდა და სჭირს რუსოფობია და ეს არა მგონია, გასაკვირი იყოს; ხოლო თუკი "ხალხის სიძულვილზე" ვისაუბრებთ, აქ სულ სხვა სურათი წარმოგვიდგება.
* * *
მეც და ჩემი მამა-პაპაც დავიბადეთ და გავიზარდეთ თბილისის ერთ ძველ უბანში, იმ მოედნის უშუალო სიახლოვეს, რომელიც ერთ დროს მეფისნაცვლის, მიხეილ ვორონცოვის სახელს ატარებდა. ჩემს ბავშვობასა და სიჭაბუკეში ამ მოედანს მარქსის სახელი ერქვა, ბოლოს კი, თუ არ ვცდები, "დაძმობილებული ქალაქის", ზაარბრიუკენის სახელი დაარქვეს; თუმცა, უბანს დღესაც "ვარანცოვს" ეძახიან.
ეს უბანი მუდამ ინტერნაციონალური იყო. ქართველების გვერდით ცხოვრობდნენ სომხები, ქურთები, ასირიელები, რუსები, უკრაინელები, აზერბაიჯანელები, ებრაელები; კარს არავინ კეტავდა და ასე ვიყოფდით ჭირსა და ლხინს. დღესაც, ისეთ ორგანიზაციაში ვმსახურობ, რეგულარული ურთიერთობა მაქვს სომხებთან, აზერბაიჯანელებთან, რუსებთან, თურქებთან, ირანელებთან და სხვ. ისინი ხშირად ჩამოდიან, დავდივართ საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში და შემიძლია, დაბეჯითებით ვთქვა: ქართულ "მასას" თუ "ფართო მოსახლეობას" რუსები არ სძულს (ამაზე ნარკვევის ბოლოს კიდევ ვისაუბრებთ)...
ამ სიბრტყეზე სრულიად საპირისპირო მოვლენაზე, რუსული "მასის" კავკასიელებისადმი, კერძოდ კი, ქართველებისადმი სიძულვილზე, "კავკაზოფობიაზე" თუ "გრუზინოფობიაზე" უფრო უპრიანია საუბარი.
რუსეთის იმპერიის ხანას თავი რომ დავანებოთ (ამაზე ქვემოთ დაწვრილებით ვისაუბრებთ), სიმართლეს არ შეესაბამება ის, რომ კომუნისტების დროს რუსულ მოსახლეობას ქართველები უყვარდა: სტალინის პერიოდში რუსს ავის თქმა ეშინოდა, შემდგომ კი აღარ მალავდა "სიყვარულს" – სპეკულანტებს (ანუ მაშინდელი გაგებით, კანონის დამრღვევ წვრილ გადამყიდველებს) "გრიზუნებს" (ანუ მღრღნელებს – სიტყვას, მიღებულს "გრუზინის" მარტივი გადასხვაფერებით) და
ჩუქება
