თანამონაწილის ჩანაწერები
ვემშვიდობებით საბჭოთა წარსულს, იმ ჩვენს ცხოვრებას. ვცდილობ, პატიოსნად მოვუსმინო სოციალისტური დრამის ყველა მონაწილეს...
კომუნიზმს გიჟური გეგმა ჰქონდა – გადაეკეთებინა „ძველი“ ადამიანი, ოდინდელი ადამი. და გამოუვიდა... შეიძლება, ეს ერთადერთი რამეა, რაც გამოუვიდა. სამოცდაათი წლის განმავლობაში მარქსიზმ-ლენინიზმის ლაბორატორიაში ადამიანის ახალი ტიპი – homo soveticus-ი გამოიყვანეს. ვიღაცები თვლიან, რომ ის ტრაგიკული პერსონაჟია, ვიღაცები – „სავოკს“ უწოდებენ. მგონია, რომ ამ ადამიანს კარგად ვიცნობ, მის გვერდით მრავალი წელი ვიცხოვრე. ის – მე ვარ, ჩემი ნაცნობები, მეგობრები, მშობლები... რამდენიმე წლის განმავლობაში ყოფილ საბჭოთა კავშირში დავდიოდი, homo soveticus-ები მარტო რუსები კი არ არიან, არამედ – ბელორუსები, თურქმენები, უკრაინელები, ყაზახები... ახლა ჩვენ სხვადასხვა სახელმწიფოში ვცხოვრობთ, სხვადასხვა ენაზე ვლაპარაკობთ, მაგრამ მაინც შეუძლებელია ვინმეში აგერიოთ, ეგრევე გვიცნობთ! ჩვენ ყველანი, ადამიანები სოციალიზმიდან, თან ვგავართ და თან – განვსხვავდებით დანარჩენებისგან – ერთი ლექსიკონი გვაქვს, ერთნაირი წარმოდგენები სიკეთესა და ბოროტებაზე, გმირებსა და მოწამეებზე, და კიდევ, – განსაკუთრებული დამოკიდებულება სიკვდილთან. მონათხრობებში, რომელთაც ვიწერ, ყველაზე ხშირია სიტყვები: „ესროლეთ“, „დახვრიტეთ“, „გაასაღეთ“ ან ისეთი საბჭოთა ფრაზები, როგორებიცაა „დაპატიმრება“, „ათი წელი მიმოწერის უფლების გარეშე“, „ემიგრაცია“. რად უნდა ფასობდეს ადამიანის სიცოცხლე, თუკი ვიცით, რომ ცოტა ხნის წინ მილიონები იხოცებოდნენ? სიძულვილითა და ცრურწმენებით ვცხოვრობთ. იქიდან ვართ, სადაც გულაგი და საშინელი ომი იყო... კოლექტივიზაცია, გაკულაკება, ხალხების გადასახლება...
ეს იყო სოციალიზმი და, უბრალოდ, ჩვენი ცხოვრება. მაშინ ამაზე ბევრს არ ვლაპარაკობდით. ახლა კი, როცა სამყარო არსებითად შეიცვალა, იმდროინდელი ჩვენი ცხოვრებით ყველა დაინტერესდა, რა მნიშვნელობა აქვს, როგორი იყო – ჩვენ ასე ვიცხოვრეთ. მისხალ-მისხალ ვწერ, ვყვები სოციალიზმის „შინაურ“ ისტორიას. იმას, თუ როგორ ცოცხლობდა სოციალიზმი ადამიანის სულში. ყოველთვის მაინტერესებს ეს პატარა სივრცე – ადამიანი... ერთი ადამიანი. სინამდვილეში ხომ ყველაფერი სწორედ აქ ხდება.
რატომაა წიგნში ამდენი თვითმკვლელის ამბავი და არა – ჩვეულებრივი საბჭოთა ადამიანებისა ჩვეულებრივი ბიოგრაფიებით? ბოლოს და ბოლოს, თავს იკლავენ სიყვარულის, სიბერის გამო, იმიტომაც, რომ აინტერესებთ, იქ რა იქნება... ვეძებდი იმათ, რომლებიც შეეზარდნენ იდეას, იმდენად შეეზარდნენ, რომ ვეღარ ამოგლეჯ – სახელმწიფო მათ სამყაროდ იქცა, ყველაფერი ჩაუნაცვლა, საკუთრი ცხოვრებაც კი. აღარ შეეძლოთ გამოსვლა დიადი ისტორიიდან, მასთან დამშვიდობება, სხვანაირი ბედნიერება. პირად ცხოვრებაში ჩაძირვა, ჩაკარგვა... ისე, როგორც დღეს ხდება, როცა პატარა დიდად იქცა. ადამიანს სურს მარტივად იცხოვროს, დიადი იდეის გარეშე. რუსეთის ცხოვრებაში ასე არასდროს ყოფილა, ამას რუსული ლიტერატურაც არ იცნობს. ჩვენ სამხედრო ადამიანები ვართ. ან ვომობდით, ან – ვემზადებოდით ომისათვის. სხვანაირად არასდროს გვიცხოვრია. ამიტომაც გვაქვს სამხედრო ფსიქოლოგია. მშვიდობიანობის დროს ყველაფერი ისე იყო, როგორც ომში – ბრახუნობდა დოლი, ფრიალებდა დროშა... გული მკერდიდან ამოვარდნას ლამობდა... ადამიანი ვერ ამჩნევდა საკუთარ მონობას, უყვარდა კიდეც მონობა. ისიც მახსოვს: სკოლის შემდეგ მთელ კლასს ყამირზე გვინდოდა წასვლა, გვძულდა ისინი, ვინც უარს ამბობდა, ცრემლებამდე გვწყდებოდა გული, რომ ყველაფერი – რევოლუცია, სამოქალაქო ომი, ჩვენ გარეშე მოხდა. მიმოიხედავ და – ნუთუ ეს ჩვენ ვართ? ნუთუ ეს მე ვარ? ჩემს გმირებთან ერთად მეც ვიხსენებდი. ერთ-ერთმა მითხრა: „საბჭოთა ადამიანს მხოლოდ საბჭოთა ადამიანი თუ გაუგებს“. ჩვენ სოციალისტური მეხსიერება გვაერთიანებს. მეზობლები ვართ მეხსიერებაში.
მამა იხსენებდა, რომ სოციალიზმისა იური გაგარინის გაფრენის შემდეგ ირწმუნა. პირველები ვართ! ყველაფერი შეგვიძლია! ასე გვზრდიდა დედ-მამა. ოქტომბრელი ვიყავი, ხუჭუჭა ბიჭუნას პორტრეტიან სამკერდე ნიშანს ვატარებდი, მერე პიონერი, მერე – კომკავშირელი. იმედგაცრუება მოგვიანებით დადგა.
პერესტროიკის (პერესტროიკა (გარდაქმნა) – კომუნისტური პარტიის კურსი, რომელიც ითვალისწინებს სსრკ-ს იდეოლოგიურ, ეკონომიკურ და პოლიტიკურ გარდაქმნას. პერესტროიკა გამოაცხადა მიხეილ გორბაჩოვმა პარტიის ცენტრალური კომიტეტის პლენუმზე 1985 წელს) შემდეგ ყველა ელოდა, როდის გაიხსნებოდა არქივები. ბოლოს გახსნეს. ასე გავიგეთ ამბები, რომელთაც გვიმალავდნენ.
„ჩვენ უნდა წამოგვყვეს 90 მილიონი საბჭოთა რუსეთის მოსახლეობის ასი მილიონიდან, დანარჩენებთან ლაპარაკი შეუძლებელია – ისინი უნდა გავანადგუროთ“ (ზინოვიევი, 1918).
„ჩამოახრჩვეთ (დაუყოვნებლივ ჩამოახრჩვეთ, ხალხის დასანახად) კულაკები და მდიდრები, არანაკლებ 1000 კაცისა... მთელი პური წაართვით, აიყვანეთ ტყვედ... ისე გააკეთეთ, რომ ასობით კილომეტრზე ადამიანებმა ამას უყურონ და აკანკალდნენ...“ (ლენინი, 1918).
„მოსკოვი შიმშილით კვდება (კუზნეცოვი – ტროცკის) – „ეს შიმშილი არაა, როცა ტიტუსმა იერუსალიმი აიღო, ებრაელი დედები საკუთარ შვილებს ჭამდნენ. როცა თქვენს დედებს ვაიძულებ, შვილები შეჭამონ, აი, მაშინ შეიძლება მოხვიდეთ და მითხრათ, „ვშიმშილობთ!“ (ტროცკი, 1919).
ადამიანები კითხულობდნენ გაზეთებს, ჟურნალებს და დუმდნენ. მათ წარმოუდგენელი უბედურება დაატყდათ
ჩუქება
