ქართლის ჭირი - სისხლის წვიმები

ნაწილი პირველი

1


დილაუთენია, როცა უეცრად იყივლებს მამალი ჭრიჭინობელების ჭრიჭინით აკვნესებულ იდუმალ სივრცეში და შეეპარება მრუმე ღამეს პირველი ბზარი, როცა შორეული მთების სიგრილით გაჟღენთილი ნიავი ააშრიალებს წვრილ ღეროებზე დაკიდულ სულგანაბულ ფოთლებს, სიმინდის ფუჩეჩს და დანამულ ბალახს, როცა მდუმარე ქვეყანა ზღვარდაუდებელი წყვდიადის კარიბჭედან გამოღწევას ლამობს და ფერისცვალების მოლოდინით გამსჭვალული თრთის ყოველივე, როცა ბინდით დათალხული ცა მომავლის სულივით უცნობია, გამოუვლენელი და მრავლის აღმთქმელი, როცა ერთი პირი ძილი წყალსაც კი მოერევა, როცა ბაკებში დამწყვდეული საქონელი ზანტად იცოხნება, - მეტისმეტად ძნელია გამოთხოვება, დამშვიდობება, მიტოვება მშობლიური სახლისა.

რამეთუ არავინ უწყის როდის დაბრუნდები, როდის მოხვალ ისევ აქ, ან სად მიგიყვანს შენი გზა, რომელსაც უთენია გაუდექი გამოუძინებელი და შეშფოთებული.

და აჰა, სადღაც ყივის მამალი, ყმუის ძაღლი, ხეთა ჩრდილები იხლართებიან მიწაზე, წვრილნი ვარსკვლავნი ცივად ციმციმებენ ცის თავანზე, ხოლო თოფმოღერებულ ბადრაგებს უკაცრიელ ბნელ მინდორზე მიჰყავთ თავიანთ სახლებს მოწყვეტილი ფეხშიშველა ტყვეები, ალიონის ნოტიო ნისლისგან აძაგძაგებულნი, შიშის, გაურკვევლობისა და განწირულების შეგნებისაგან სახეშეცვლილნი, ნატანჯნი, გაოგნებულნი. მიდიან ისინი ავბედით ჯგუფად შეკრულნი, სულ უფრო და უფრო უკან რჩება მშობლიური სოფელი, უსიერი ტყიდან მოისმის ნადირის ღმუილი და ღამეული ფრინველის უეცარი ხივილი, და ახლოვდება ჟამი ყოველივესთან განშორებისა, ახლოვდება მდინარის ჩაბურული ჭალები, ჩამოღლეტილი ხაბოები, ჭანჭრობით დაფარული ტაფობი, სადაც უნდა აღსრულდეს ულმობელი განაჩენი, და იმედი, მუდმივი თანამგზავრი კაცისა, თანდათან ფეხს ითრევს, მოფლატუნობს უნდილად და, კარგა მანძილზე ჩამორჩენილი, ბოლოს სულ ტოვებს უპატრონოდ დარჩენილ ჯგუფს. ჯგუფი კი წინ მიღოღავს, განკითხულებს მიერეკებიან განმკითხავები, განწირულებს - აღმსრულებლები, და ტყვეები ხვდებიან, სადაც მიჰყავთ, მათ იციან, რაც ელით, და უეცრად ვიღაც ჭაბუკი წკრიალა, ნერვიული ხმით, როგორც შორიდან ჩამოსული მოტირალი, იწყებს სიმღერას, რომელიც ქვითინს უფრო მიაგავს, მაგრამ მაინც ქედუხრელი სულის უკანასკნელი გაბრძოლებაა, და ამ ამოძახილს სიცოცხლისას გააფთრებული მუქარა მოსდევს, „ხმა ჩაიგდე, შე ვირიშვილო!“ მძიმე კონდახები განუკითხავად თელავენ გვემულ სხეულებს, მაგრამ ამ დროს: „შენც აქ ხარ, შვილო!“ - იძახის ვიღაც უკანა რიგიდან, „მეც აქ ვარ, მამა!“ - პასუხობს მომღერალი და გარიჟრაჟის ბინდბუნდში ერთმანეთს ხმაზე ცნობენ დასახვრეტად მიმავალი მამა-შვილი, ერთმანეთისკენ მიისწრაფვიან, ერთმანეთს ეხუტებიან ერთმანეთის ხილვით შეძრწუნებულნი და ერთად მიდიან აცახცახებულნი თავიანთ უკანასკნელ გზაზე. მერე ისინი ჩახლეჩილი ხმით იწყებენ სიმღერას.

ასეთი რამეც მოხდა ერთხელ. დასახვრეტად მიმავალმა მამა-შვილმა სიმღერა წამოიწყეს, მაშინ როცა ზოგნი ტიროდნენ, ზოგნი ენაჩავარდნილნი მიაბიჯებდნენ, ზოგიერთებმა არც იცოდნენ, რაში ედებოდათ ბრალი, სად მიერეკებოდნენ მათ ასე უმოწყალოდ. მდინარე კი, რომლის სილიან ნაპირზე უნდა დაეხვრიტათ ისინი, გარდუვალად ახლოვდებოდა და მასთან ერთად ახლოვდებოდა არღნის ხმა, გაღმა ნაპირიდან რომ მოჰქონდა ნიავს ძლივს გასაგონად. იქ, ტირიფებიან კბოდეზე დუქანი იდგა, ორი მეზობელი სოფლის გზაშესაყართან. ეს იყო ყავრით დახურული პატარა ქოხი, სადაც სამტრედიიდან და აბაშიდან მოსულ მოქეიფეებს უყვარდათ დროსტარება. რკინიგზაც ახლოს იყო აქედან და რკინიგზის ხიდიც, რომლის ქვეშ დამდორებული ცხენისწყალი მიათრევდა თავის ზვირთებს. სოფელიც ახლო იყო აქედან, სიმწვანეში ჩაფლული განაპირა კარ-მიდამოები მტვრიან შარაგზას ემიჯნებოდა. ბორანიც აქვე იყო, რომლითაც გაღმა-გამოღმა მცხოვრები ხალხი ერთმანეთს უკავშირდებოდა. ყანებიც მოჩანდა აქედან, ფართოდ გაშლილი და მობიბინე. ეს იყო მყუდრო ადგილი და იმ ღამეს რკინიგზელები ქეიფობდნენ დუქანში. ამ რკინიგზელთაგან ერთი გზის ოსტატი გახლდათ, ერთი მემანქანე, ერთი მემანქანის თანაშემწე, ერთი ობერ-კონდუქტორი, ერთი მეისრე და ერთიც ხე-ტყის დამზადების აგენტი, ორმოც წელს გადაცილებული, ახოვანი კაცი მიხაკო ნიკურიანი - ოჯახის პატრონი, პატიოსანი, პურმარილიანი, სიცოცხლის მოყვარული, მეგობრებისა და ნათესავების პატივისმცემელი.

ცარიელი შემადგენლობა, რომელიც ფოთიდან სამტრედიაში მიდიოდა, სოფელ მარანის ჭადრებით დაფარულ ბაქანთან იდგა, რადგან გზა ამ მონაკვეთზე შესაკეთებელი იყო. ამ შემადგენლობას მოყვებოდა მიხაკო, მას თავისი ვაგონი ჰქონდა, სადაც მუშებთან საქმეს აწარმოებდა და ღამესაც ათევდა ხოლმე. იმ საღამოს, როცა მიხაკო დარწმუნდა, რომ გზა დილამდე არ გაიხსნებოდა, მემანქანე, მემანქანის თანაშემწე, ობერ-კონდუქტორი, მეისრე და გზის ოსტატი დუქანში დაპატიჟა. ვახშამი ქეიფად გადაიქცა და გამთენიისას მიხაკომ არღანი ინატრა. მედუქნემ ბიჭი გაგზავნა მეარღნის მოსაყვანად. მეარღნე შორს არ ცხოვრობდა. ხელნაში ცხენი შეაბა და არღნის დაკვრით გამოსწია დუქნისაკენ. მიხაკოს უყვარდა, შორიდან რომ ისმოდა არღნის ხმა, ზოგჯერ სევდის აღმძვრელი, ზოგჯერ დაღლილი და მწუხარე. როცა მეარღნემ დუქანში შემოაბიჯა, უმალვე ღვინო მიაგებეს. ხოლო ცოტა ხნის მერე ნასმურევი მიხაკო კარში გავიდა, სადაც ალიონის სიგრილე შუბლზე მოეფერა და გამოაფხიზლა, გონება გაუსუფთავა. მდინარიდან ბაყაყების ყიყინი ისმოდა, ჭრიჭინობელები მდორედ ჭრიჭინებდნენ, ნელ-ნელა იფლითებოდა ღამის