მოსკოვიადა
მოსკოვში ორ წლამდე ვიცხოვრე, და ეს იყო ჩემთვის თითქმის უბედნიერესი დრო. იქნებ ამიტომაცაა ჩემს რომანში ამდენი გაავება და შავი უმადურობა. აქამდე არ ვიცი, რა უფრო მეტად მნიშვნელოვანია მასში: ხელიდან გაშვებული შესაძლებლობები თუ ნაპოვნი ქიმერები.
იური ანდრუხოვიჩი
დაე, ამჯერადაც ვერ ამოშანთონ ჩვენში მთავარი.
გრიგორი ჩუბაი
მეშვიდე სართულზე ცხოვრობ, კედლები კაზაკებისა და ზუენერის(ზუენერი – დასავლეთ უკრაინის სახალხო რესპუბლიკა, რომელიც წარმოიქმნა ავსტრია-უნგრეთის სამეფოს დაშლის შედეგად 1918-1919 წლებში. ფორმალურად იარსება 1923 წლამდე.) მოღვაწეთა სურათებით მოგიფენია, ფანჯრიდან ხედავ მოსკოვურ სახურავებს, ალვის ხეების უღიმღამო ხეივნებს, ოსტანკინოს ტელეანძას კი ვერა – იგი დერეფნის სხვა მხარეს განლაგებული ოთახებიდან ჩანს, მაგრამ მისი სიახლოვე ნიადაგ იგრძნობა; იგი ძალუმად ასხივებს რაღაც ძილისმომგვრელს, მოთენთილობისა და აპათიის ვირუსებს, ამიტომ დილით ვერაფრით გაგიღვიძია, გადადიხარ ერთი სიზმრიდან მეორეში, როგორც ქვეყნიდან ქვეყანაში. გძინავს თავდავიწყებით, მეტწილად თერთმეტამდე, სანამ უზბეკი კედელს მიღმა მთელი ხმით ჩართავდეს ეშხიან აღმოსავლურ მუსიკას „ადინ პალკა დვა სტრუნა“.(„ადინ პალკა დვა სტრუნა“ – გრამატიკულად დამახინჯებული რუსული ფრაზა „ერთი ჯოხი (ალბათ, ხემი), ორი სიმი“.) უწყინრად წყევლი ჩვენს უიღბლო ისტორიას, ხალხთა მეგობრობას, 22 წლის საკავშირო ხელშეკრულებას და გესმის: მეტი ძილი აღარ შეიძლება. მით უფრო, რომ მეორე კედლის მიღმელი ებრაელი უკვე დაბრუნდა მაღაზიებიდან, სადაც მერამდენედ შეისყიდა, ვთქვათ, „კოლგოტკები“ თავისი ურიცხვი ძველი აღთქმისეული ოჯახისთვის ბირობიჯანში, მისი ყველა თაობისთვის. ახლა ალალად მოხდილი ვალის შეგრძნებით დაჯდება იგი შუა საუკუნეების იდიშზე ახალი ლექსების დასაწერად – სადილამდე შვიდ ლექსს დაწერს, ნასადილევზე კიდევ სამს. და ყველა მათგანი დაიბეჭდება ჟურნალში „სოვეტიშ ჰეიმლანდ“(„სოვეტიშ ჰეიმლანდ“ (იდიში) – საბჭოთა სამშობლო.), როგორც მცირე ერების კულტურაზე განუწყვეტელი ზრუნვის ცოცხალი გამოხატულება.
ებრაელი კედელს მიღმა– ესაა მკაფიო და მწარე შეხსენება შენთვის, შე ბოზიშვილო, რომ თვითონაც რამეს უნდა აკეთებდე – ყიდულობდე „კოლგოტკებს“, წერდე ლექსებს. შენ კი ლოგინში წევხარ და მერამდენედ სწავლობ დიქტატორ პეტრუშევიჩის პორტრეტს, კედელის იქით აღმოსავლური მუსიკა კი სულ უფრო ვნებიანი და ერთფეროვანი ხდება, იგი მოედინება, როგორც არხში წყალი, ბოლოს და ბოლოს ეს დიადი ლაშქრობაა აქლემებითა და სპილოებით, ბამბის პლანტაციაა, ბლუზია კანაფის მაფიისთვის.
და შენ, უკრაინელი პოეტი ოტო ფონ ფ., ფიზიკურად გრძნობ, თუ როგორ გქენჯნის სინდისი, როგორ აჩენს იგი შენში სულ უფრო მეტი დიამეტრის ხვრელებს, და როცა საერთო საცხოვრებლის დერეფანში გამოხვალ, ისეთი გამჭვირვალე და დასვრეტილი იქნები, არც ერთი ყალმუხი ხელს არ ჩამოგართმევს.
აქ ვერაფერს გახდები – შენი ლექსები, როგორც ჩანს, უკრაინის ატმოსფერულ ველებზე დარჩა, მოსკოვის ველები კი საკმაოდ დახშული აღმოჩნდა, რომ იადონისებრ ჟღერადობას მათში შეეღწია.
დერეფანში უკვე კარგა ხანია დაბორიალებენ აქაური პერსონაჟები. კაცმა რომ თქვას, ისინი მწერლები არიან, თანაც საბჭოთა კავშირის „ყველა კუთხიდან“, და მაინც უფრო მოგვაგონებენ არა ლიტერატურის შემქმნელებს, არამედ მის პერსონაჟებს; თანაც დიდი რეალისტური ტრადიციების რეცეპტებით გამომცხვარი გრაფომანული, მოსაწყენი ლიტერატურისა.
შენ ძალგიძს გაარჩიო მათთვის ნიშანდობლივი მწერლური ხმები, აკი თითოეულ მათგანს, უწინდელი საქმიანობის ადგილიდან გაცემული დახასიათებით, „მიმადლებული აქვს განუმეორებელი საკუთარი ხმა, რომელიც სხვაში არასოდეს აგერევა“; ჰოდა, დერეფნის ეს განსაკუთრებული ხმები ერთმანეთს რაღაცას ეუბნებიან, ჯვარედინდებიან, გადაიკვეთებიან, იტყობინებიან, რომ ჩაიდანი ადუღდა, ღიღინებენ „ნე სიპ მნე სოლ ნა რანუ“, იმეორებენ ვისოცკის (ჟვანეცკის) ციტატებს, პატიჟებენ ვიღაცას საუზმეზე, გვამცნობებენ, რომ დაუსწრებლის პროფურამ (მესამე სართული, ოთახი 303) წუხელ ღამე 727-ში გაატარა და ა. შ.
ხმებთან განუყოფელ დიალექტიკურ ერთობაშია სურნელებანიც – საერთო საცხოვრებლის ნაგავსაყრელის, არყისა და სპერმის სუნის თაიგული. შიშინებენ ტაფები, ჩხარუნებენ სათლები, ჭრიალებენ კარები, ბოლოს და ბოლოს, დღეს შაბათია, ლექციები არა გვაქვს და ვერც ერთი არამზადა ვერ მაიძულებს, ვაკეთო რაიმე ისეთი, რაც არ მსურს. დაიკარგონ, ერთი მაგათიც! ასე თანდათანობით შედიხარ სინამდვილეში, და თანაც გახსოვს, რომ ცხელი წყალი შეიძლება არც იყოს, რომ პროფურამ გადაიღამა არა 727-ში, როგორც ეს შეცდომით გამოცხადდა დერეფანში, არამედ 729-ში, რომ რომელიღაც ჩეჩენმა (უფრო ალბათ ყველა ჩეჩენმა ერთად) წუხელ ლიფტში მიბეგვა სპორტორგი იაშა, რომ რუს პოეტ ეჟევიკინს, რომელიც მოპირდაპირე ფრთაში ცხოვრობს, წუხელ ტელევიზიით მეხუთე გამოსვლა ჰქონდა, რომლის დროსაც ცხრაჯერ ახსენა სიტყვა „სულიერება“ და შებრუნებული ხელისგულით რვაჯერ მოიწმინდა შუბლიდან ნაბახუსევი ოფლი, რომ ღირდა სახლში დარეკვა, რომ სამშაბათს დაიწყება უზენაესი რადას სესია, რომ უკრაინულად თარგმნილი „სონეტები ორფეოსს“(„სონეტები ორფეოსს“ – იგულისხმება რაინერ მარია რილკეს ციკლი, რომელიც ბრწყინვალედ თარგმნა მიკოლა ბაჟანმა.) უზუსტესია
ჩუქება
