ლიტერატურული გაზეთი #195

ვახტანგ ჯავახაძე - "როგორც მთვარის უცნობი მხარე" (ისევ გალაკტიონი)
1985 წლის მაისის ერთ საღამოს ერთმა ახლობელმა ხილიანის ქუჩის რომელიღაც მრავალსართულიანი სახლის რომელიღაც სართულზე მიმიყვანა, სადაც ჩაბნელებულ ოთახში ჩემსავით უცნობები შეკრებილიყვნენ. როგორც წინასწარ ვიცოდით, ვიდეო მაგნიტოფონით გვიჩვენეს თენგიზ აბულაძის "მონანიება". აღტაცებულები და გაოცებულები შეთქმულებივით დავიშალენით. თავისთავად იგულისხმებოდა, რომ ფილმი ეკრანს ვერასოდეს ეღირსებოდა და ჩვენ ბედმა გაგვიღიმა.
- მე რომ ეს ფილმი ვნახე, ავთო მახარაძეს ვუთხარი: რა სისულელეა, ეს კინო არასოდეს გამოვა, ან ოცი წლის მერე გამოვა, თუმცა იქამდე გაიგებენ და გაანადგურებენ მეთქი (რობერტ სტურუა).
მაგრამ მოხდა მეორე სასწაული: ერთი წლის შემდეგ "მონანიება" მთელი ბოროტების იმპერიის ეკრანებზე აჩვენეს და, ეტყობა, ამ შემთხვევამ მეც გამათამამა: სწორედ იმ დღეებში ვწერდი "უცნობს" - სიმართლეს გალაკტიონის ცხოვრებისა და თვითმკვლელობის შესახებ, თუმცა არც ჩემს წიგნს აღმოაჩნდა ია-ვარდით მოფენილი გზა, ვიდრე თენგიზ აბულაძე წაიკითხავდა.
"მონანიების" გადაღებისა და გადარჩენის შემდეგ სამოცი წლის რეჟისორი ხანგრძლივ შესვენებას იმსახურებდა და შეისვენა კიდეც.
- მე მგონი, თენგიზმა მოახერხა შეეერთებინა ავტორისეული, პოეტური კინო ნაღდ ცხოვრებასთან, თანაც ისე, რომ არც მეორე მხარეს გადავიდა მთლიანად... მეგონა, რომ ამის შემდეგ რაღაც დიდს მიაგნებდა ფორმის მხრივ (რობერტ სტურუა).
- რასაკვირველია, თენგიზისთვის კინო ძალიან მნიშვნელოვანი იყო, მაგრამ არ მჯერა, თითქოს ყველაზე მთავარი ყოფილიყო. ალბათ მისთვის ყველაზე მთავარი იყო ჭეშმარიტება და კინო იყო გამოხატვის ფორმა და საშუალება... უფრო მნიშვნელოვანი იდეისთვის ცოცხლობდა და კინოს ენით ლაპარაკობდა. ეტყობოდა, რომ რაღაც დიდი ნაბიჯისთვის ემზადებოდა (მერაბ კოკოჩაშვილი).
- ამბობდა: უნდა გავაკეთო რაღაც სრულიად ახალი (ნანა ჯანელიძე).
- ისე დადიოდა, თითქოს ვიღაცას ეძებდა (თამაზ ჭილაძე).
1991 წლის 8 თებერვალს გაზეთ "თბილისში" შემთხვევით წავიკითხე თენგიზ აბულაძის განზრახვა:
- დიდი სურვილი მაქვს გადავიღო ფილმი გალაკტიონზე ვახტანგ ჯავახაძის საინტერესო წიგნის - "უცნობის" მიხედვით.
19 აპრილს წიგნის სასახლეში მესტუმრა. გავეცანით ერთმანეთს და ეგრევე მომახალა:
- თქვენ თვითონ თუ იცით, როგორი გენიალური წიგნი დაწერეთ?
- ეს წიგნი გალაკტიონის დაწერილი უფროა-მეთქი. - გულწრფელი მოკრძალებით დავირცხვინე.
- არა, ასეთ წიგნს თქვენს მეტი ვერავინ დაწერდა. - არ დამეთანხმა ჩემი სტუმარი.
ვაჩუქე წიგნი და ვაუწყე: მეორე შევსებული გამოცემა - ორჯერ მეტი მოცულობისა - აწყობილია და მალე დაიბეჭდება-მეთქი. წიგნის დაბეჭდვას ვერ დაველოდები და დედანი მათხოვეო. პარასკევი დღე იყო: ორშაბათს სახლიდან მოვიტან დედანს, მობრძანდით და მოგართმევთმეთქი. ორშაბათსაც ვერ დაველოდები, ხვალ სახლში მოგაკითხავო.
20 აპრილს სახლში მომაკითხა და წაიღო.
ისე, წინასწარ რომ მცოდნოდა, ასე დაინტერესდებოდა, ორი წლის განმავლობაში რომ სახლში მედო აკრძალული "უცნობი", მაშინ წავაკითხებდი და იქნებ ეკრანზე გაგვეპარებინა, თენგიზ აბულაძე ხომ დისიდენტური ლიტერატურის არამარტო აქტიური მკითხველი ბრძანდებოდა?!
მოგვიანებით მინდია უგრუხელიძემ მიამბო: 1991 წელს უზენაეს სასამართლოში მეწვია თენგიზ აბულაძე: გალაკტიონზე ფილმის გადაღებას ვაპირებ და პრეზიდენტ გამსახურდიას დახმარება უნდა ვთხოვოო.
თენგიზ აბულაძე დავალებული იყო "ლურჯა ცხენების" ავტორისაგან: 1955 წელს კინოსტუდიაში გამოცხადდა ქართველ მწერალთა დელეგაცია - ახალგაზრდა რეჟისორების - თენგიზ აბულაძისა და რეზო ჩხეიძის - თითქმის აკრძალული ფილმის "მაგდანას ლურჯას" გადასარჩენად. ამ დელეგაციაში უეცრად აღმოჩნდა "ლურჯა ცხენების" ავტორი, რომელიც არასოდეს არავის გამოსარჩლებია, რადგან "ლურჯა ცხენების" ავტორს მარად და ყველგან საკუთარი თავი ჰყავდა გადასარჩენი. იმ დღეს "ლურჯა ცხენების" ავტორმა "მაგდანას ლურჯას" დასაცავად ერთადერთი მშვენიერი სიტყვა გაიმეორა:
- მშვენიერია! მშვენიერია!
და "ლურჯა ცხენების" ავტორმა და მისმა კოლეგებმა "მაგდანას ლურჯა" გადაარჩინეს.
1992 წლის 30 მაისს თენგიზ აბულაძე ისევ მეწვია გამომცემლობაში. კარგახანს ვისაუბრეთ. ძალიან მოსწონდა წიგნის სათაური: ფილმსაც "უცნობი" დავარქვათო. ეს წიგნი მზა სცენარია, მხოლოდ ეპიზოდები უნდა შეირჩესო.
ჩემი "უცნაური რომანი", როგორც მონათლა ტარიელ ჭანტურიამ, გალაკტიონის უკანასკნელი რჩეულის შედგენისა და გამოცემის კვალდაკვალ - რეჟისორს სთავაზობს ქრონოლოგიური თანამიმდევრობის გარეშე არეული კადრების, ეპიზოდების, ესკიზების, ინტერმედიების, ფრაგმენტების, დეტალების, რეპლიკებისა და რემარკების გამომწვევ არჩევანს და, როგორც ჩანს, ასეც წაიკითხა თენგიზ აბულაძემ ჩემი "მოულოდნელი წიგნი", როგორც შვილივით მომინათლა მურმან ლებანიძემ - ამ შედარების პირდაპირი გაგებით, ვინაიდან მურმანი ჩემი ქალიშვილის ნათლია ბრძანდებოდა.
- გალაკტიონზე საფიქრებლად თენგიზს ბიძგი მისცა ვახტანგ ჯავახაძის წიგნმა "უცნობმა". ამაში დაინახა მან ინტრიგა, დრამატურგიული ინტრიგა, რომ შეიძლება ყველაზე ცნობილი ადამიანი ამავე დროს იყოს უცნობი. თუ საზოგადოებისათვის ყველაზე ცნობილი ადამიანი უცნობია, ეს ხომ მეტყველებს, რომ საზოგადოებას არ შესწევს უნარი ის დაინახოს ან შეიმეცნოს. თანაც თვითონ ამ ადამიანისგანაც ხომ იგრძნობა გაუცხოება საზოგადოების მიმართ, ისიც ცდილობს,