ერთგულება
ჯოზეფ კონრადის წიგნი საუკუნის დასაწყისში ვიყიდე. მწვანეყდიან კრებულში რუსულად ნათარგმნი „წყვდიადის გული“ და ორი სხვა ტექსტი შეეტანათ. ალბათ სათაურის იდუმალებამ ამაფორიაქა და გულმა მიგრძნო, რომ ამ კარის იქით გასაოგნებელი სამყარო უნდა ყოფილიყო. წყვდიადის თავგადასავალი. შავ ქაღალდზე შავად ნაწერი ამბავი. მანამდე ჯოზეფ კონრადი - პოლონელი არისტოკრატი თეოდორ იუზეფ კოჟენევსკი, რომლისთვისაც ინგლისური მესამე ენა იყო მშობლიური პოლონურისა და ფრანგულის შემდეგ - მხოლოდ სათავგადასავლო და ავანტიურისტული ტექსტების მწერალი მეგონა. მიყვარს სათავგადასავლო ლიტერატურა, მაგრამ ეს პატარა, მწვანეყდიანი წიგნი ბევრად მეტი აღმოჩნდა.
ამ კარის იქით მართლაც გასაოცარი სამყარო დამხვდა: ზღვები, მდინარეები, სრუტეები, დიდი და პატარა კუნძულები, ზღვებში შეჭრილი კონცხები… ვკითხულობდი და ისეთ საინტერესო, სრულყოფილ სამყაროში ვმოგზაურობდი, რომლის მსგავსიც მსოფლიო ლიტერატურაში ბევრი არ მეგულება. თუმცა ეს მოგზაურობა, უბრალოდ, დასაწყისი იყო, რომელსაც დიდი აღმოჩენები უნდა მოჰყოლოდა.
„შვიდი კუნძულის ფრეია“ - ნაწარმოები, რომელმაც სრულიად მომნუსხა, ერთი შეხედვით, კონრადის ინტერესებისა და მისწრაფებებისთვის შეუფერებელი სიყვარულის ისტორიაა, მელოდრამატული ნარატივი ტრადიციული სასიყვარულო სამკუთხედით. დრამატული მოვლენები ამ შემთხვევაშიც ზღვის ფონზე ვითარდება - ყველა კაცი, რომელსაც აქ ვხვდებით, შორეული აღმოსავლეთის წყლებში მოხეტიალე მეზღვაურია, ფრეია კი სიყვარულისა და მეზღვაურების ქალღმერთია.
ეს იმ კაცების ბრმა ვნებებისა და საბედისწერო ახირებების ამბავია, რომლებიც აუცილებლად რაღაცაზე უნდა იყვნენ მიჯაჭვულები - მატერიალურსა თუ არამატერიალურზე. ჯესპერ ალენი თავის მოხდენილ ბრიგზეა მიჯაჭვული, ბებერი ნელსონი - ხის ბუნგალოსა და მიწის პაწია ნაკვეთზე, ლეიტენანტი ჰეემსკირკი - უსაფუძვლო ამბიციებზე. პატარა კუნძულის ყოველდღიური ყოფა ისეთივე ტრაგიკომიკურია, როგორიც იმ დიდი კუნძულისა უნდა ყოფილიყო, რომლის ქვეშევრდომიც ჯოზეფ კონრადი გახლდათ. ეს კაცები საკუთარი მცდარი წარმოდგენების მსხვერპლნი არიან. ფრეიაც მსხვერპლია - მათი სისულელეების, ბრმა შიშების, არასწორი ინტერპრეტაციების. მისი არავის ესმის, იმიტომ რომ ზოგჯერ ძალიან ძნელია უბრალო სიმართლის, უბრალო ერთგულების გაგება.
კიდევ უფრო ძნელია, რომ ამ მელოდრამატულ სიუჟეტში მთავარ გმირთან თვითიდენტიფიკაციას თავი აარიდო და წამით მაინც არ გაიფიქრო, რომ ცამდე მართალი ხარ.
ჯოზეფ კონრადს ამ ტექსტის წერა 1910 წლის დეკემბერში დაუწყია და მომდევნო წლის თებერვლის ბოლოს დაუმთავრებია. მერე, 1912-ში, „მეტროპოლიან მეგეზინსა“ და „ლანდენ მეგეზინში“ გაგრძელებებით გამოუქვეყნებია. „ჩემმა მკითხველებმა კარგად იციან ჩემი ღრმა რწმენის შესახებ: რომ სამყარო, წარმავალი სამყარო, რამდენიმე ძალიან მარტივ იდეას ეფუძნება; იმდენად მარტივ იდეებს, რომ ისინი გორაკებივით ძველისძველნი უნდა იყვნენ. უპირველეს ყოვლისა კი, ის ერთგულების იდეას ეფუძნება“, - წერს მწერალი ერთ-ერთ ავტობიოგრაფიულ ტექსტში. სწორედ ასეთი მარტივი მორალური იმპერატივები, ასეთი გულწრფელობა გამოარჩევს ბრიტანელ კლასიკოსს მისი თანამედროვე სხვა მწერლებისგან, თუნდაც დევიდ ჰერბერტ ლოურენსისა და ვირჯინია ვულფისგან.
ბევრ მწერალს გაიხსენებთ, რომელსაც ტყუილი სძულს, რადგან ის ხრწნას, ლპობას, სიკვდილს ახსენებს?
მომწონს ასეთი სიმარტივე და სწორხაზოვნება, რადგან მათ მიღმა უმდიდრესი სამყაროა, ზღვებითა და ოკეანეებით, არქიპელაგებითა და ხელუხლებელი ბუნებით, მეზღვაურებითა და ქალებით, რომლებიც მოულოდნელად თავს დატეხილ შტორმში ვაგნერს უკრავენ.
მე ერთგული მკითხველი ვარ და ვიცი, რომ ჯოზეფ კონრადის რომანტიკულ ნარატივში სწორედ ის გორაკები მოჩანს, რომლებიც უხსოვარი დროიდან წამომართულან ზღვისა და ტროპიკული მზით განათებული ჰორიზონტის ფონზე.
ირმა ტაველიძე