ეკატერინე კაპანაძე
პოემები
დიდგორი
I
შვიდთა გზათა შესაყართან,
მშობელ მიწის საუნჯესთან,
გაზაფხულის კართან ქედი
მოიხარა ყველამ ერთად.
იყო შორი საუკუნე,
დღე ღამეულ სიზმარს ჰგავდა
ცა უბიწო საქართველოს
მოექუფრა ღრუბელს ავად.
ისტორიის დიდი შოლტით
გადიხარა ალვის ქედი
და მამულის დასაცავად
ქარქაშეულს ვეღარ ვჭედდით.
მაშინ ქვეყნის ბედ-იღბალზე
კაცი დღენიადაგ ბჭობდა,
ღამეული უკუნიდან
ნამგლის მთვარე ამობორგდა.
აიწია თითის წვერზე
და მოექცა თავზე ალგეთს,
ბედისწერის უღმერთობით
მეტისმეტად დავიქანცეთ.
მტერი მოსდგა იალაღებს,
მიაყენა ცხვარი ბალახს,
მათ სიბილწეს და სიხარბეს
რა კალამი გამოსახვას.
ასჩეხა და გადაჰკაფა
კაცთა ძარღვით შეხვეული,
ღვინის დედა მეძუძური,
ფუჭად იქცა გლეხის ჯაფა.
და როდესაც აზრთა ჭიდილს.
მუდმივ ბრძოლას, თეთრსა და შავს,
ვიღაც დიდი პიროვნებით
ქართლის ბედი გადალახავს.
II
აღარ სჩანან ვარსკვლავები,
დაბნეულან ქართველები,
ტყეში, ღრეში შეხიზნულან,
იმედი აქვთ დაბრუნების.
კითხვა ისმის განსაცდელში,
ვინ აღმოფხვრის მტერთა რისხვას
და მაშინ კი საქართველო
ერთ მშვენიერ აზრთან მივა.
ათას ოთხმოცდაცხრა წელში,
ყვავილობის სისრულეში,
სისწორისთვის სამკალისა,
ცის მნათობო, ჩამოეშვი!
მაშ, გამეფდა დავით მეფე,
თუმცა მცირე ასაკოვნად,
მისით მთელი საქართველო
ერთიანად ამაყობდა.
გაზაფხულის დადგომისას
ტახტსა და გვირგვინს, ხმალს და სკიპტრას
ერთიანად დაიმშვენებს,
მწვერვალისკენ მშვიდად მივალს.
განლაგდება სათნო წყობად
მარჯვნივ მზე და მარცხნივ მთვარე,
წინ მანდატურთ უხუცესი,
გაბრწყინდება არე-მარე.
მდელოს ფარდაგს, გაშლილს ლაღად,
ნამის მძივი აფერადებს,
ზეცის კალთას, თბილს და უღრმესს,
დღეს მზე ნატრულ სხივებს აფენს.
ცხენოსანთა მწყობრი რიგი
მდუმარებით შემოსილა,
ქართულ დროშებს სიო ჰკოცნის,
გულში იკრავს ჩუმი დილა.
ოქრონაქარგ სამოსელში
განწყობილი ქართველობა
ერთსულოვნად უცხადებენ
გვირგვინოსანს თავის ნდობას.
დღეს გელათის მაღალ თაღებს
მირონი სდით ნეტარების,
მის წიაღში აღსრულდება
ღვთით კურთხევა დავით მეფის.
ერისკაცნი და გლეხობა
ამ დიდ ამბავს უერთდება,
მზე ცის ტატნობს გრძნობით ჰკოცნის,
საქართველოს თავზე დგება.
ტაძრისაკენ მიმავალ გზას
ზედ ხავერდი აფენია,
ისმის ხმები საჭრეთელის,
ვით ზარის ხმა გამთენიას.
დიდ დავითის ნათელ სახეს
შუქი ადგას სიჭაბუკის,
მაღალ შუბლზე ჩრდილი არ სჩანს,
გულწრფელ სალამს მოსულთ უძღვნის.
ორბის წარბით ზვერავს სივრცეს,
ვით არწივი წინ მიიწევს
და მონარქის გრძელ მანტიას
ქარი საბრძოლველად იწვევს.
გიშრის თვალთა მშვიდ მზერაში
სჩანს სიმტკიცე და ფოლადი,
მზერა მისი მუსრავს ორგულთ,
დღეს ითენებს ქვეყნის დარდით.
რეკავს ზარი გელათისა,
სამღვდელონი ლოცულობენ,
ათას სანთელს ნეტარებით,
ყვავილებით შეამკობენ.
ახალგაზრდა გვირგვინოსანს
განწყობილი ცოცხალ ჯვარად,
მოჰყვებიან თავადები,
თავ-ბოლოში, ორივ მხარად.
ვით ცოცხალი ჯვარცმის სახე,
კურთხეული მეფის ქმნილი,
რათა იქმნას მისი ნება,
განიფანტოს ქვეყნად ნისლი.
ტაძრის გულში დადგა ჯვარი
და ლოცვები სარკმელს მისწვდა,
მეფე იდგა ვით დევგმირი
და ისმენდა ყოველს მშვიდად.
მირონი სცხეს და გვირგვინი
ბაგრატოვანს დაამშვენეს,
მხრებმა იგრძნო ქვეყნის ტვირთი,
ექო მისწვდა ამბით ველებს.
განვლო ხანმა და საქმენი,
ვით წყარონი ამეტყველდა,
აღშენების ჟამი დადგა,
მკლავით შეჰკრა მთები ერთად.
მრჩევლები და მწიგნობრები,
მეფის კარის ხელოვნება,
მეფეს ყველა, მაგრამ მეფე
ცხენს და აბჯარს ემონება.
დიდი შრომით და ოფლის ღვრით
სამფლობელოს აშენებდა,
ჭაბუკური შერკინებით
ციხე-ქალაქთ დგამდა მთებად.
იყო ხუროც და მჭედელიც,
ქვის მთლელიც და გუთნის დედაც,
სარდალიც და ჯარისკაციც
ბრძოლის ველზე იყო ერთად.
მეფურ პეშვით სთესდა ყანას,
გლეხის გვერდით სამკალს მკიდა,
ტაძრებს ხელით აშენებდა,
ლოდებს სტეხდა სალი კლდიდან.
წყაროს პირთან იძინებდა,
ბრძოლის პირზე წიგნებს შლიდა,
დაკოჟრილი, მძიმე ხელით
საქართველოს მერმისს ჰქმნიდა.
ან იბრძოდა ან შრომობდა
და დრო ასე გადიოდა,
კავკასიის დიად შუბლზე
ბაგრატოვანთ დროშა ქროდა.
და ამ დიდი დამონებით,
რუდუნებით აზრის მჭრელი,
შეიერთებს კახეთ-ფერეთს,
იმედი აქვს გამრთელების.
III
დარბაზობა განესრულა,
პირი უჩანს ნაიარევს,
მთვარე დიდი თვალის გუგით
ლურჯ სივრცეზე დარიალებს.
მეფე დგას და სივრცეს გასცქერს,
ქონგურებში მოცახცახეს
თავის მტერს და ქვეყნის დუშმანს
ფიქრებშიაც ასამარებს.
ქვის კედლებში ჩაკირულა
კაცის გამრჯე კუნთის ძალა,
ჩუქურთმებში გაყინულა,
რაც მუზას ვერ დაემალა.
ელოდება მეფე აღმზრდელს,
ჭყონდიდელი აგვიანებს,
საუბარი გადასწვდება
დერბენდებს და დარიალებს.
საფიქრალში წასულ მეფეს
შუბლი მეტად დაჰღარვია,
ქვეყნის დარდით დღე და ღამე
წუთი წუთზე ულევია.
მამა-პაპის ძვირფას ხანჯალს,
სატევარში ჩაბრძანებულს,
ვერ ასვენებს გაურჯელად,
რა აფიქრებს ასე ამ გულს?!
გადასცქერის სამფლობელოს
და შორ ხედებს მზერას ავლებს,
ორი ბზარი გასდევს ლოყას,
მთვარის შუქი ადგას სახეს.
ძლიერ მხრებზე ძოწისფერი
მოსასხამი მოუგდია,
მოგრძო სამოსს ნაქარგებად
სწორი ხაზი აუგია.
ელოდება ძვირფას სტუმარს,
საფიქრალი გულს უმძიმებს,
წვერს სითეთრე შეჰპარვია,
დარდის რული გულის სიმებს.
აი, უკვე ლანდიც მოსჩანს,
გაიარა ტალანები,
ქვის კიბეებს ამოუყვა
მედიდური მდუმარებით.
მეფეს მშვიდად მიეახლა,
საქართველოს ბრძენი მამა,
და გიორგი ჭყონდიდელი,
ფიქრმოსილი, შთანთქა წამმა.
ჭაღარების სწორი რიგი
მოხუცს მხრებზე დაჰფენია
და დაძარღვულ ხელთ მტევანზე
მარგალიტი ასვენია.
აწეული წარბის რკალებს,
დაღარული სახის ჩრდილებს
საფიქრალი ახლავთ ბრძენის,
შეჰფარვიან კრძალვის რიდეს.
თეთრ სამოსელს სიო არხევს,
მწუხრის ფერად აფერადებს,
გამხდარ სხეულს სიჭარმაგე
თავისებურ ხიბლსაც ჰმატებს.
თვალთა მზერა არწივისა
მიმოზომავს გარეშემოს
და ზომიერ სიმკაცრეში
მარილს აძლევს აზრთა გემოს.
მისი სიტყვა ოქროდ ფასობს,
მართალია და გულწრფელი,
ქვეყნის ამაგს ბეჭდად აზის,
ცრემლად იწვის ვით სანთელი.
დღესაც მისი მოსვლის მიზეზს
დიდი განსჯა არ სჭირდება,
მამობრივი მისი მზერით
მეფურ სალამს უერთდება.
როგორც შეყრა ლომთან ლომის,
წონასწორად ალამაზებს,
სიტყვა სიტყვას მოსდევს დინჯად,
არ გულისხმობს ფიანდაზებს.
მეფურ სალამს, მშვიდს და ლამაზს,
მიაგებებს ძვირფას აღმზრდელს,
იცის მეფემ, გიორგისთან
მოზომილი სიტყვა მართებს.
ქვის აივანს მიაშურეს,
მთის სიგრილე ეამებათ,
რა სჯობია საქართველოს
ბუნებასთან ზიარებას.
კედლის ჭრილთან, მოშორებით
ჩირაღდანი ცრემლად წვეთავს
და გაპოხილ ჩუქურთმებში
ეღვენთება ქვათა მტევანს.
მოიმარჯვეს ადგილები,
სასაუბროდ შეემზადნენ,
ნეტავ სიტყვას ვინ დაიწყებს?!
ერთხანს ასე ჩუმად დარჩნენ.
მერე მეფემ წამოიწყო,
მის ხმას რკინა შეერია,
ხორბალივით ჩამოფქვილი
სიტყვა მოდის წკრიალ-წკრიალ:
-ბრძენთან სიტყვა რით დავიწყო,
მათთან აზრი მოკლედ ითქმის,
ერთ ნახტომში ვით შევბოჭო
ბუდა რქები ორი ირმის.
ჩემზე უკეთ თავად იცი
დღეს ვით უჭირს საქართველოს,
მტერს მრისხანეს და რიცხვმრავალს
სურს ქვეყანა გადათელოს.
ბევრჯერ ვნახეთ უბედობა,
ზღვად მოჰქონდა ურდო ურდოს,
მხოლოდ იღბალს თავგანწირვის
ჩვენმა გულმა როგორ უნდოს?!
რადგან მხოლოდ ცრუ იმედი
არ იქნება სწორად ქმნილი,
თუ საქმე არ მიეშველა,
არ მოისპო სიმძიმილი.
გამოსავალს ერთში ვხედავ,
ასეთია ნაფიქრალი,
საქართველოს ჯარი უნდა,
რომ მოიმკას მოსავალი.
-მეფევ, მესმის აზრთა აზრი,
იცი, გულით შემიტკბიხარ,
სათნო არის ნაფიქრალი,
ყოველივე რაც შენ მითხარ.
გინდა მარჯვნივ გადახარო
მოტრიალე მრუდედ რული,
როგორც ხარბსა მოინახე,
მამულისთვის გიძგერს გული.
იქნებ უფრო კარგად მამცნო,
ეს სიბერე გამიხარო,
გამოსავალს რაში ხედავ,
სად იპოვე მისი წყარო?!
-მწიგნობარო, მამობილო,
მაგ შეკითხვას მოველოდი,
ამიტომაც მოვიმზადე
შენი მკაცრი აზრის შოლტი.
კავკასიის ჩრდილოეთით,
მთიანეთის განაპირა,
ყივჩაყების სამთავროა,
მათმა გვარმა დამაფიქრა.
მამაცნი და მეომარნი,
იქნებ ჩვენთვის მოგვეხმარა,
ჩამოვხიზნოთ სახიზარი,
ვითარც ცხვართა დიდი ფარა.
-შენი აზრი გულს მეამა,
ჩემს სიბერეს გავახარებ,
თუმცა ბევრს ვერ მოვესწრები
ამ ცხოვრების არე-მარეს.
და მე მაინც იმას ვიტყვი,
რომ შენს ნათქვამს ვუერთდები,
დავჯაბნოთ და დავიმონოთ
ნარეკალა ხვიარები!
გულმართალი მეფე გვყავხარ,
შენი აზრის ჩავწვდი ფესოს,
კავკასიის წყალუხვ მკერდზე
გუთნისდედამ ხნას და თესოს.
აღმონაცენს თაობები
მიიღებენ როგორც ნაყოფს,
უკეთურის ბილწი ხელი
საქართველოს ვეღარ გაჰყოფს!
მაგრამ, ალბათ, უკვე დროა
ჩემი განცდა შევანელო
და სიფრთხილით დაგეკითხო,
როდის გაგაქვს საქმის ლელო?!
-შენს პასუხში დავინახე,
საქმე შორს არ გადიდება,
გვიანობა არ გვარგებს და
მისი თავის არიდება.
ხვალვე გავცემ მეფის სიტყვას,
ყივჩაყთ მთავარს მივწერ ფირმანს,
რომ დავით ამა საქმით
ჩრდილოეთში მასთან მივალს.
ვნახოთ, პასუხს დაველოდოთ,
მათი აზრის შემონათვალს,
ჩვენი სიტყვა თუ შეიტკბო,
მაშინ საქმე ლაღად წავალს.
ჭყონდიდელი ჩაუფიქრდა,
დაეძაბა მკრთალი სახე,
შუბლი ფიქრით დაებზარა,
ასე იცის დროის სახრემ!
ნაოჭებში ჩაძირული
შუბლი ისევ წამომართა,
ხარირემი დაჭიმული
გადათელა გრძნობის ქარმა.
წამოდგა და მშვიდობის თქვა,
ტანთ მოიგდო ღამის ბინდი,
მხოლოდ ფეხრთა ხმა მოისმის
ტალანებში როგორ მიდის.
მეფე შერჩა მარტო ფიქრს და
მერე უცებ გამოფხიზლდა,
საწერელი მოიმარჯვა,
მაგრამ აზრი დაუმძიმდა.
IV
სასახლეში ფუსფუსია,
ყველას სახე ცისკარსა ჰგავს,
ნეტავი რა უხარია
დღეს სამეფო მაღალსა კარს?!
გურანდუხტი იღიმება,
საქართველოს დედოფალი,
შარაღანის ძის ასული,
ყივჩაყეთის მეფის ქალი.
აღმოსავლურ პირისახეს
დილის სხივი დასთამაშებს,
ოქროს გვირგვინთ თვალ-მარგალიტს
სიხალისით აფერადებს.
გიშრის წარბთა მოგრძო კალმებს
და წამწამთა სიმსუბუქეს
ახლავს ხიბლი სინაზისა
და ვარდისფერ ლოყას, უტკბესს.
თუმცა თვალთა მტკიცე მზერა
დედოფლობას წარმოაჩენს,
ჩრდილოური სიამაყე
და შუქ-ჩრდილი ამკობს სახეს.
თვის მეუღლეს, დავით მეფეს
დღეს სიხარულს უზიარებს,
ყველამ ერთად მოიხელთა,
რომ უშველოს ნაიარევს!
მეფე თავის საწერელში
ჩაჰკირკიტებს ძვირფას წერილს
და კითხულობს გამალებით,
ამდენი დღე რასაც ელის.
ათრაქ მეფე იწერება:
,,სათნოდ ვიძღვნე შენი აზრი,
მოყვარეო, მოყვარულო,
ბრძენი ხარ და ბრძენად დარჩი.
მინდა ჩემი სიხარული
მთას მისწვდეს და ხევთა უფსკრულს,
გაარღვიოს ზეცის კალთა,
დაეპკუროს მიწას ურწყულს.
და აყვავდეს საქართველო
გლეხის მხნე და გამრჯე ხელით,
აწი მტევნის ცრემლებს სვამდეს,
თვალთა ცრემლებს ნუღარ ელის.
ბევრს არ ვიტყვი, მიხარია
შენი დიდი ნააზრევი,
მოდი აწი და მაგ საქმეს
ძალა ბეჭდის დაადევი!“
V
აბჯარს იცვამს დავით მეფე,
ელოდება თავის აღმზრდელს,
სანადირო ყიჟინაა,
ეგებ მტერთან ბრძოლა ამცნეს?!
სასახლის წინ შეკრებილან
პირტიტველა ქართველები,
წვეროსანი თავადები,
ბუკსაც სცემენ გამალებით.
აი, წამიც გარინდების,
ქართველობამ დაიჩოქა,
მეფის გვირგვინს თაყვანი სცა
მინდვრის კალთას მისწვდა ჩოხა.
და წარმოსთქვა მეფემ სიტყვა,
ხმას შეუდგა წყაროს რული:
-ქართვეელბო, წინ გზა გვიდევ,
შეხვედრა გვაქვს გამიზნული.
დარიალის დიდ კლიტეებს
გასახსნელი მოვუვლინოთ,
გადავწმინდოთ ჟამთა მტვერი,
როგორც თეთრ აპკს ხდიან ღვინოს.
იქ შევხვდებით ათრაქ მეფეს,
ჩვენი ძმობით გავახაროთ,
წამოვასხათ ყივჩაყები,
ჩვენს მიწებზე დავასახლოთ.
მაგრამ ერთი ყური მიგდეთ,
არ იფიქროთ მეფე ცდება,
თითქოს ჩემი განზრახვაა
მხოლოდ რაც სხვას ეამება.
როგორც ვაზი დამყნობილი
შეითვისებს ქართულ საზრდოს,
ისე სხვისი ტომი ჩვენსას,
ამ გზამ უნდა გაამართლოს.
და დაიძრა მეფის ხმაზე
დიდ საქმისთვის ქართველობა,
ერთიანი შეძახილით
კვლავ შეჰფიცა ერთ-ურთს ძმობა.
VI
განთიადი ვარდისფერი,
ველთა ფარჩის სურნელება,
მშვენიერი ჭიუხები
მზერის მიღმა მეტყველდება.
შორს ცის კიდის ხაზზე მოსჩანს
ზოლი მწყობრი ცხენოსნების,
ორი მეფე ერთურთს ხვდება,
ორი გული ერთურთს ელის!
სიხარულით შეეგებნენ
და სალამი ერთურთს უძღვნეს,
ყალყზე მდგარი ულაყები
ციხე-სადგომს მიაშურეს.
მალე ლხინიც გაიმართა,
წინ ბჭობა აქვთ გამიზნული,
პატივი და ყურადღება
სტუმართათვის იყო სრული.
მოსულთ ვერ იტევს დიდი დარბაზი,
ქართველ მხედრობას სუფრით ელიან,
დავით თავში ზის, ათრაქის გვერდით,
მარჯვნივ გიორგი ჭყონდიდელია.
დღეს დიდი თანხმობას და დარბაზობას,
გადაეწყვიტა ყველას სურვილი
და ეს ამბავი მოყვრის საამო,
ბჭეთა უცხოთა ფრენით მოივლის.
მაგრამ ყოველთვის დიდთა ამბავთა
გზებზე ვერ ვკრიფავთ მხოლოდ იანებს,
ბედის ბორბალი ხან სიკეთით და
ხან კი ავბედით ჩარხზე ტრიალებს.
სიხარულთან გლოვის ზარი
შეეკირა ქართველობას,
მდუმარებით შემოსილი
ჩვენს მხედრობას ვიღაც მოჰყავს.
მეფე ცრემლით სტირის აღმზრდელს,
გულს მჯიღს იკრავს დარდიანად,
გლოვის ნართთა თითისტარი
ავზნიანად დატრიალდა.
როგორც ჩანჩქერს, მოძღვრის სიკვდილს
ჩაეტანა გული, უმძიმს,
და ამ ცრემლებს, როგორც სანთლებს,
შეწირულებს, გზა-გზა უძღვნის.
სად გაექცეს რეალობას,
რომელ აზრში ჩაიკარგოს,
თუმცა დღეს ხომ დიდ გიორგის
მაინც ხედავს თავის ახლოს!
საქართველოს სიახლოვეს
შეჩერდნენ და ჩაიმუხლეს,
ეამბორნენ მშობელ მიწას,
ნამიანს და გამოუთქმელს.
და დავითმა დაატირა
მისებრ ბოხი ხმოვანებით:
,,მთა-ველები დანისლულან,
ყველა ქართველს ენანები!
შენს სამშობლოს გადახედე,
დღეს მას თალხი ჩაუცვია,
ეს მთაც გტირის ჯანღიანი,
მდუმარება დაარღვია.
როგორც ზვავი ჩემსკენ მოდის
უშენობის სატკივარი,
მაგრამ, ალბათ, შენს სიზმარში
ბერიკაცო, დამიწყნარდი.
რადგან შენი ოცნებანი
ღირსეულად აღასრულე
და შესწირე მთელი არსი,
მშობელ მიწას უერთგულე.
დიდი აზრით ჩამოქნილი
ნათლის სვეტი ხარ დიადი,
ჩემს გულსა და შენს სამშობლოს
ეკლიანად გამოაკლდი.
სისხლი მოსდის, არა ცრემლი,
პაწაწინა საქართველოს,
მაგრამ არა, დიდს და ძლიერს,
მტერს რომ უჭირს გადათელოს.
და ცხედართან დაიფიცეს
მაშინ ჩვენმა ქართველებმა,
მშობელ მიწას დაიცავდნენ
საქართველოს სადიდებლად.
დიდ გელათში მოასვენეს
ჭყონდიდელის წმინდა ნეშთი,
თუმცა მწარე იყო ხვედრი,
მაინც ვცადეთ, გავძლიერდით.
VII
ქარაფიან ადგილებში,
სიგრილეში კლდეთა ფერდის,
სადაც ძნელად მიისვლება,
სად არწივი ბარტყებს შეჰყრის.
მოსჩანს მცირე ეკლესია,
სადა არის მისი კალთა,
აქ მამათა სავანეა,
სარკმლის შუქი ხატებს ადგათ.
შორს ბილიკი დაკლაკნილი
წყაროს ხმაში იკარგება,
ბერთა ლოცვას ზეცა ისმენს
და თან აძლევს ხმოვანებას.
წყაროს პირას კლდოვან ფერდზე
მოსჩანს ვიღაც ახოვანი,
სატევარი ქარქაშში აქვს,
თვალის უპეს ადევს ცვარი.
კაცი წყაროს აშტერდება,
შავ სამოსელს სიო ურხევს,
უტყვი მზერა ქანდაკების
გამოხატავს მის დარდს ულევს.
ახოვანი ლომის მხრებით
მწუხარებას ზიდავს გულის,
წყაროს პირთან მინდვრის დეკას
კაცის დარდი ძლიერ უმძიმს.
თრთის, ცახცახებს კლდისა პირას,
ადამის დარდს იზიარებს,
მთის სულს უძღვნის ნუგეშად და
მოარიდებს ხანაც თვალებს.
მაგრამ დარდი ლომკაცისა
არ კი ქრება, თუმც ნელდება,
ასეთია ყოფის ტვირთი,
სიკვდილს მოსდევს დაბადება.
ეს საწუთო ყოფა ჩვენი
განა გვკითხავს ვის რა გვინდა,
ხან გვაძლევს და ხანაც გვართმევს,
გვათამაშებს დროში მშვიდად.
წასვლა მოსვლას ჩვენ ვინ გვკითხავს,
ყოფის ბორბალს ეგ არ უყვარს,
ბედისწერის მძიმე ჯაჭვში
რგოლს ხან იღებს, ხანაც ურთავს.
შუადღეა, მაგრამ სიცხე
სიგრილეს ვერ მოერია,
ამო არის ეს ბუნება,
წყაროს ქვიშა შეერია.
მაგრამ უცებ მყუდროება,
ვით გორგალი სიამისა,
დაარღვია მომავალმა,
ეულს მდაბლად სიტყვა მისცა:
-მეფევ ჩემო, კადნიერად
შემოჭრისთვის მაპატივეთ,
მაგრამ იქნებ ინებებდით
ჩემი ხელით ნანადირევს.
სულმოკლეა საქციელი
ამ დროს კაცს რომ გააწბილებ,
მაგრამ თქვენი სულგრძელობა
ამ საქციელს მაპატიებს.
ვაჟი მეფეს მიეახლა,
თალხის კალთა მოიზიდა,
ეამბორა და მორჩილად
დააშტერდა მიწას მშვიდად.
სწორ ნაკვთებში სიჭაბუკე
თვის არნახულ ხაზებს ჰქმნიდა,
სიმდაბლე და მოკრძალება
უხდებოდა ჭაბუკს დიდად.
ჩოხის კალთის ერთი პირი
საქამრეში ჩაეკეცა,
აღნაგობა თხელი ჰქონდა,
ყოველივე სადად ეცვა.
მოლოდინით გარინდული
მთის წინაშე კრძალვით იდგა,
მათ თავზე კი მთის არწივი
შეყივლებით შავ ფრთებს შლიდა.
მეფე, ვით კლდე ჯანღიანი
ერთიანად გაიმართა
და ნათელი მზერა ჰკიდა
ყმას სათნოს და სიტყვამართალს.
-პატიება არ გეთხოვა,
იქნებოდა ცუდი მხარე,
მაგრამ შენი პატიების
მიზეზი ვერ შევიწყნარე.
ჭყონდიდელის ზნე გაქვს, მითქვამს,
დიდ გიორგის დის შვილი ხარ,
ძლიერ ჰგავხარ მშობელ ბიძას
და მეც შვილად შემიტკბიხარ.
ჩემო სვიმონ, ორმოცი დღე,
აქ გლოვაში გავატარეთ,
ჩავუღრმავდი ქვეყნის ფიქრს და
ჭირ-ვარამის ყოველ მხარეს.
და მივედი დღეს იმ აზრთან,
რომ გლოვასაც ზღვარი უნდა,
ხელი ვკიდოთ გლეხის გუთანს
და ლესულ ხმალს მამაცურად.
წარსულიდან მომდინარე
საქმეს საქმით ვასწორებდით,
ამიტომაც დღემდე დავრჩით,
დრო მოვმკალით სასოებით.
ჩემო შვილო, მომისმინე,
მინდა გამცნო მეფის სიტყვა,
მართალია, ჩვენ ორივეს
ჯავრი გვჭამს და ძლიერ გვტკივა.
მაგრამ დროა ჩვენი საქმე
აღშენების გავაგრძელოთ,
დღეს მანდატურთუხუცესად
შენ უცვნიხარ საქართველოს.
-რატომ რისხვა არ მაქვს თქვენი,
რატომ მეხმა მინდო ესრეთ,
არ ვარ დიდთა მადლთა ღირსი,
ჩემი თხოვნა შეივედრეთ.
დავით მეფევ, ბევრს არ ვიტყვი,
თუმცა ცოტაც არ კი მეთქმის,
არ იფიქროთ, თითქოს ახლა
სამდურავი მეთქვას ბედის.
მაგრამ ვხედავ ბევრსაც სწორებს,
ვისაც ჩემებრ გული ერჩის,
მაპატივეთ თავმდაბლობაც,
თუკი ნება იყოს მეფის!
დავით სდუმს და იღიმება,
ვაჟს არ უჭერს სიტყვის მათრახს,
მდუმარებით გამოხატავს
ბობოქარი კაცის ზრახვას.
შემდეგ როცა დაინახა,
ვაჟი მეფის მიზანს მიხვდა,
დავით დუმილს მჯიღი ჰკრა და
წამოიწყო სხვა რამ ფიცხლად.
-მეჯინიბე ინახულე
და ცხენები შეამზადე,
რომ დავტოვოთ ბერთა მხარე
ხვალვე, სისხამ დილით, ადრე.
სვიმონ კრძალვით ჩამოშორდა,
მის სვლას ჩქამი შეერია,
სამზადისი დასჭირდება
ორ ბედაურს გიშერიანს.
VIII
საქართველოს სატახტოში,
ქუთათისში სიო დაჰქრის,
კარად-კარად მავალია,
მომტანია კარგი ამბის.
სასახლიდან გამოვიდნენ
აღკაზმული ვაჟკაცები,
ჩქარა ცხენებს კითხულობენ,
ზარებს რეკვენ გამალებით.
შლეგობენ და ისწრაფვიან,
ჰაერს შუბლით გააპობენ,
მათ სწრაფ რბოლას თვალს ვინ უწვდენს,
ველს ხაზებით შეამკობენ.
გაიარეს ვიწრო შარა,
სივრცე კალმად გადაზიდეს
და ცხენები სიგრილისთვის
არ მიანდეს ჩრდილის რიდეს.
მერე ერთმა დაიძახა,
სადავს ძალა დააყენეს:
-წამიერად შეჩერდით და
ჩორთი მიეცთ მაგ თქვენს ცხენებს.
უნდა გითხრათ, დღეს მეფისთვის
ჩვენი ამბით განძი მიგვაქვს,
მაგრამ ყველას ერთად მისვლა
არ უხდება საქმის მიზანს.
სამნი მცირედ განზე გავდგეთ,
ერთი ჩვენს წინ წავიმძღვაროთ,
ვისაც ძალუძს მეფეს შეხვდეს
მორაკრაკე სიტყვის წყაროდ.
თორემ ასე სითამამე
არ იქნება ჩვენი გვარის,
ხელმწიფის წინ კრძალვა გვმართებს,
ვის სიკეთეს ვერვინ დასთვლის.
ყველას აზრი მოეწონა,
ერთმანეთი წააქეზეს,
ოთხთავ დასთმეს პირველობა,
მაინც საქმე ერგო ერთ-ერთს.
წინ წავიდა მანუჩარი,
გულზვიადი მეომარი,
მალე, ალბათ, მას შეხვდება,
ვინც ქართველთა მეფე არის.
ხვეული თმა გზად ქარს მიაქვს,
თეთრი ჩოხა ეტალღება,
ბედაური გახელებით
შიგადაშიგ ყალყზე დგება.
ოც ნაბიჯზე შეაყენა
ცხენი სიცხით გათანგული,
ჩამოხტა და ჩაიმუხლა,
გული უცემს სიხარულით.
მეფე უმზერს ყმაწვილ მსტოვარს,
ელოდება შემონათვალს,
მამობრივი სიყვარული
და სიმშვიდე ყველგან ახლავს.
მანუჩარი ზე წამოდგა,
თავი კრძალვით ჩამოხარა,
კაბის კალთას ეამბორა,
მარტო სიტყვა ვერ იკმარა.
-დავით მეფევ, მე მარგუნეს,
მახარობლად გვლინებოდით,
დღეს გურანდუხტ დედოფალმა
გაგვახარა ძისა შობით.
მადლიანი საქართველო
თქვენს სიხარულს უერთდება,
ფეხბედითი ყოფილიყოს
უფლისწულის დაბადება!
IX
ხანმა განვლო,
წუთიერი სიამენი წარიტანა,
საქართველო ვერ შეექცა
ლხინის სუფრას მადიანად.
დიდ თურქობას არ ეწადა
ჩვენს მიწა-წყალს შელეოდა,
მოდიოდა ვით ავაზა,
როგორც ღამის შმაგი ბოდვა.
რიალებდა ხევ-ხუვებში
როგორც სვავი მადიანი,
როგორც როკვა ავი ზნისა,
წამხდარი და შურიანი.
ვით მტაცებელს სისხლის ფერი
მოიზიდავს, როცა ხედავს,
იწვევს კლდეთა ნაპირისკენ
და უპირებს გადაჩეხვას.
ისე სულთანს არ ეწადა
განაზრახი შეეცვალა,
რადაც უნდა ღირებოდა,
მოეთხარა ნაზი ალვა.
მოდიოდა დღე და ღამე,
კარვით, დედა-წულიანად,
გამარჯვება არ ეწერა,
თუმცა ძლიერ ეგ ეწადა.
ღამე იდგა უკუნი და
მთვარის შუქი არსად სჩანდა,
მტერს მეძებრის შმაგი ყნოსვით
აღგზნებოდა ხარბი მადა.
გველურ ხლართვას ვით სჩვევია,
ჩუმი სვლა და ჩუმი მწყობრი,
შეპარვაა მისი ძალა,
მიზნები კი ცამდე შორი.
ად-დინ ილღაზს, თურქ წინამძღოლს,
გული შხამით ავსებია,
საბოლოოდ სურს წალეკოს
მადლიანი იბედია.
მხედართმთავარს შუბლზე ადგას
ნამგლის მთვარე ვერცხლისფერი,
მისი სული ღამეს ჰგავს და
ჭრელ მოსასხამს ადევს მტვერი.
მრგვალი სახე შეჰრისხვია,
ცბიერ წარბებს შეატოკებს,
ნამგალივით მოდრეკილ ხმალს
უხახუნებს ხელის მორგვებს.
სრულ და მძიმე აღნაგობას
ზანტი ქცევა ახლავს მისი,
გზას მიიკვლევს სიბნელეში,
საზიდრით და ხარჭით მიდის.
მაგრამ დიდი არსთა არსი
ვერ უქადის მტერს სიამეს,
ბოროტული განაზრახი
მათთვის ვეღარ გაამართლებს.
X
კავკასიონს, თეთრ ჩოხიანს,
გულში სევდა მოერია,
დღეს ნეტავი საქართველოს
რა განგება უწერია?!
ზეცის შუბლზე თითქოს არ სჩანს
საორჭოფო ღრუბლის ლაქა,
წყლის წისქვილმა მერამდენედ
სატკივარი გლეხის დაფქვა.
გროვდებიან მეომრები,
ყველა კუთხის ქართველები,
მოწინავე მესხები და
მსუბუქი ხმლის იმერლები.
გულდინჯობით მოლაშქრენი
ქართლელნი და კახელები,
დაგვიფარავს კალთა ღვთისა,
ბედისგან ნუ გავმწარდებით!
საომარი წესთა წყობით
ქართველობა განელაგა
და ლაშქრული წამოიწყო,
გაიყოლა ულევ საგზლად:
,,ვაჟკაცო, ხელი ხმალს იკარ,
ძახილი მოდის გორიდან,
დღეს საქართველო აღმდგარა,
გმირობის ჟამი მოვიდა.
მეფე დავითის ძახილზე
შეიკრიბება ლაშქარი,
გვარიშვილი და უგვარო
ყველა საომრად მზად არის!“
დიდგორს მოვიდა ქართველთ ლაშქარი,
დაიბანაკა მტერმაც მახლობლად,
მეფე დავით ნეტავ სად არის?!
გული უტეხი ბრძოლას ლამობდა.
დილიდან სიცხე დააწვა აბჯარს,
მდელო იწვოდა, უჩრდილობელი,
ყველა საომრად შემართულიყო,
სჩანს, რომ დემეტრეც მამაც მოელის.
უცებ სიჩუმემ განვლო რიგებში,
სივრცე გააპო ცხენის თქარუნმა,
მეფე დავითი ორი მხედარით,
საქმე განსრული უკან დაბრუნდა.
ჯარმა დროშები ქარში შემართა
და მდუმარებამ დაისადგურა,
მეფემ მიმართა სიტყვით ქართველებს,
თვალი მიადგა ზეცის ბადურას:
-შვილებო ჩემო, ძმებო სიყრმისა,
ერთად გაზრდილნო კავკასის შუბლზე,
რამდენი ზღუდე გადაგვილახავს,
ჩვენმა ხელებმა რა გარჯას უძლეს.
ერთად ვყოფილვართ მხედრებიც, მეხრეც,
თავიც დაგვიცავს, მიწაც გვიხნია,
წინაპრებიდან იღბალით მოგვდევს,
დარდი ყოფილა ჩვენი სეხნია.
მაგრამ წუწუნი ძაღლის რჯულია
და ჩემი სიტყვა მას არ გულისხმობს,
მხოლოდ ვიხსენებ ჩვენს ისტორიას,
რადგან არ გვარგებს ყოფნა უმისოდ.
ის არის წყარო ცხოველსმყოფელი,
დიდი სათავე ჩვენი არსობის,
მისგან ყოველი იღბალს იმკის და
კაცადკაცადი სიბრძნე გამოდის.
შარავანდია დღეს ჩვენი ბრძოლის
და მაგალით მაღალზნეობის,
რაინდულ აზრის საჭრეთელია,
ნათელი შუქი მისგან შემოდის.
ამიტომ გვმართებს, რომ დავისწავლოთ,
შიში განვაგდოთ, მტერი ნამდვილი
და ის ვაკეთოთ, რაც ვალადა გვაქვს,
გაქცევის ზრახვას მოვდოთ მახვილი.
ყველა მგოსანი სიტყვაკაზმული,
თუნდ ისტორიის ხლართთა მჭედელი,
ხუროთმოძღვარი ან მოქანდაკე,
ყველა ხალხისგან ქებას მოელის.
მაგრამ ყველაფრის საძირკველია
ხალხი ყოველთა განძთა შემქმნელი,
ის არის თავად თვით ისტორიაც,
ძეგლი მისი და ხურო-მჭედელიც.
ამიტომ დღეს რაც აქ ამ მინდორზე
დაიწერება ცეცხლის სტრიქონად,
იგი ან ლაქად იქცევა ჩვენდა,
ან გადიქცევა ლამაზ დიდგორად.
მაშ, აღვიკაზმოთ, გავტეხოთ ჯავრი,
ველთ გასასვლელი შამბნით ჩავხერგოთ,
ჩვენი ერთი გზა არის მტრისაკენ,
თუ გვსურს გავიდეთ, ვჩეხოთ უღმერთოდ!
და იზრიალა ჩვენმა ლაშქარმა,
თუნდ არ დაკარგა სიბრძნის სადავე,
ვნახოთ რას იტყვის ჩვენი იღბალი,
ავად თუ კარგად დრო ვით გათავდეს?!
ად-დინ ილღაზ არ ელოდა
იმ დღეს ბრძოლის ხმალთა კვეთას,
გულდინჯობით დადიოდა,
თითქოს ორი თავი ედგას.
ქართველთ ლაშქარს უმიზნებდა
თავის შავბნელ თვალთა ისრებს,
ბოღმა ახრჩობს და აცოფებს,
მის მონამქერს ძლივსღა ითმენს.
მაგრამ უცებ რაღაც მოხდა,
თითქოს იყო მოჩვენება,
და თურქობა ერთაიანად
ბედისწერის სვლას მინებდა.
ქართველთ ლაშქარს გამოეყო
ყივჩაყების მცირე ჯგუფი
და დაიძრა მტერთა მხარეს,
შორს ნასროლი, როგორც ყულფი.
მტერს ეგონა სწორედ ახლა
დამიდგაო ლხინის ჯერი,
ყივჩაყები ქართველთ მტრობენ,
ჩამოექცათ თავზე ჭერი.
არ ჩქარობენ მეომრები,
მოიწევენ მტრის რიგებში
და როდესაც შეაღწიეს
დამპყრობელის ბნელ უბეში.
მოისინჯეს საჭრეთელნი,
შეიმოსნენ მზერით, ავდრით,
როგორც ხშირსა სარეველას,
მტერთა რიგებს გავმარგლავდით!
თვით დემეტრე ბატონიშვილს
ბრძოლის ყიჟინა შეექნა,
დავით დიდი ყველგან იბრძვის,
სასწაული ხდება ქვეყნად.
აირია სულთნის ჯარი,
მათ რიგებში გაჩნდა ბზარი,
ცეცხლმოდებულ სატევარით,
მეფე როგორც რისხვა დაჰქრის.
ად-დინ ილღაზს გაუთენდა
ავი დღე და უკან იხევს,
მათი დროშა ილეწება,
შემოტევა არის ისევ.
გასაქცევად გამზადებულს
ილღაზს გულში ვაი ეთქვა,
ვიღაც მისწვდა ხმლისა წვერით,
ცხელ ბალახზე დაახეთქა.
ხელქვეითნი მოშიშარნი
მოეხვივნენ ად-დინ ილღაზს,
სასწაულით გადარჩენილს,
მიწაზე რომ მწარედ გმინავს.
ძლივს შემოსვეს ცოცხალ-მკვდარი
არაბული ჯიშის ცხენზე,
გაიქცნენ და გაიყოლეს
ჯავრიანი გული ჩვენზე.
რვა დღე სდიეს ქართველებმა,
ვით ტყე ხშირი ხმლითა ჰკაფეს,
ვერ აღგიწერთ რომ ვეცადო
დიდი ბრძოლის სიდიადეს.
გამარჯვებით განესრულა
მაშინ ქვეყნის განაზრახი,
ისტორიის დიდ ფურცლებზე
ჩაიწერა ოქროს სახით:
დავით მეფემ ხალხთან ერთად
დიდი ომი გადიარა,
შემოირტყა წელზე ჯანღი,
მტერი სჩეხა მადიანად.
სიდიადით აღიმართა,
ნიშანსვეტი ნათლის ერთი,
ჩვენ ამ ბრძოლით, თავდადებით,
საქართველოს იღბალს ვჭედდით.
და დღეს როცა სიშორიდან
მკრთალი შუქი მოციაგებს,
ვხედავთ დიდგორს, წარსულ ბორცვებს,
ვით წარსულის ნასახლარებს.
მაგრამ დღესაც ეს ძალაა,
ასე ძლიერ რომ გვაღელვებს,
ვერ ვისვენებთ და თვალს ვავლებთ
მოლივლივე მწვანე სერებს.
იქ საძმოთა საფლავია,
დღეს მთასავით აღმართული,
ბევრს იქ დარჩა სიჭაბუკე,
სიყვარულით სავსე გული.
სწორედ დღესაც ეს ძალაა,
სტრიქონებს რომ გვაწერინებს,
შეგვახსენებს ვინ ვყოფილვართ,
რომ ვუამბოთ შვილიშვილებს.
და არ ჩაჰქრეს ის საუნჯე,
რასაც დღემდე ვინახავდით,
ვინ გვყოლია წინაპრები,
სადღეგრძელოს ვისას ვსვამდით.
როგორც ჩემი მცირე ლექსი
უსუსურად განესრულა,
არ დასრულდეს ქართლის ქება,
წინ, წინ ევლოს გაბედულად!
მთიულთა ცხოვრებიდან
I
ნათელ ცაზე ვით ბილიკი
ცახცახებდა განთიადი,
თითქოს სადღაც გამქრალიყო
მოფიქრალი კაცის დარდი.
შორს, მთის ფერდზე შეყრილიყო
ცხვარი ლაღად მაძოვარი,
მარჯვე მწყემსის სალაღობოდ,
დღესაც მისით მხნე რომ არის!
რიჟრაჟს ნამი მოემრავლა
ბალახებზე სამყურებად
და სისხამის ნაზი პირმშო
სხივთ ისრებზე ელვარებდა.
შორეთიდან მოდენილი
გრილი სუსხი თეთრ ცეცხლს ჰგავდა,
სწვავდა ხელებს სიცივისგან,
აღვიძებდა ფარულ განცდას.
ძაღლის ყეფით იღვიძებდა
ცისკიდურთან მთის სოფელი,
ხელგაშლილი მასპინძელი.
საარაკო გმირთ მშობელი!
ცაში მართვე აჭრილიყო,
ფრთა პირველად მოესინჯა
და ზომავდა კიდით-კიდე
ლურჯი სივრცის ყოველ მიჯნას.
დაბლა მწყემსებს ხმა შეექნათ
რიხისა და ფორიაქის,
ერთურთს სიტყვებს უმარჯვებდნენ,
ექოს ხმები მწყობრად დაჰქრის:
-ბაქარ, თავი დაუჭირე,
ცხვარს წინ ნუღარ ერეკები,
აქაც კარგი ბალახია,
თითქოს იყოს ძარღვი ზვრების!
ვენაცვალე ამათ წვენსა,
ბატკნებს ძუძს ურჩევნიათ,
მშობელ დედის უტკბეს რძეს ჰგავს,
ცვარს რომ ისხამს უთენია.
ნეტავ მათებრ მადიანად
მეც მაგ დოვლათს დამაუფლა,
მაგრამ კაცის ყოფა სხვაა,
მისი ზნე და მისი სუფრა!
-ცოტნევ, ვითომ რას ხატოვნობ,
ფიქრიანი გამაცინე,
განა ამ ჩვენს იალაღებს
გეცილება მტერი ვინმე?!
დღენიადაგ მას გასცქერი,
ეს ტრამალი შენი გზაა,
ამას სთელავ რაც ხნისა ხარ,
სწორას არ ვამბობ, განა, ზაალ?!
ვგონებ, ჩვენი საძოვრები
შენს თბილ კერას გირჩევნია,
დროა სახლი მოიკითხო,
ჩააკითხო სოფელს გვიან.
-ბაქარ, ვაჟკაცს გეფიცები,
ბოღმიანი გულისა ხარ,
დღენიადაგ იმას ფიქრობ,
გაახარო გულის მახრა!
სხვის სიტყვაზე იქილიკო,
ცუდი კაცის წადილია,
განა შენ კი არა გხიბლავს,
მთები ნისლებს როგორ შლიან?!
ან წყაროს პირს ჩამოჯდომა
არ გიტაცებს ფიქრისპირულს,
მერე პეშვით მისი შესმა,
ეს ხომ უყვარს ყველა მთიულს!
ცოტნეს სახე მოეღუშა,
ვით ტომარა ცარიელი,
ნაოჭებად დაეღარა,
სანუგეშო სიტყვას ელის.
ახოვანი მთიულია,
გოლიათებრ ჩამოსხმული
და ჩვილ გულში ახლა ჯავრი
პირალესილ ხანჯლად უვლის.
დაქსოვილი სამოსელი
შეუვსია შნოიანად,
ჭაღარები თმაში უკრთის,
წლების ისრით დაზიანდა.
მაგრამ მაინც უტეხია,
როგორც გრდემლი ძალიანი,
ზოგჯერ კერპი და უკმეხი,
ზოგჯერ მდელო ცვარიანი.
მთიულური მოკლე ჩოხა
ჯვარნაქარგით მოხატული,
პირქუშ იერს აძლვს ნაკვთებს,
სახე უთრთის დაძაბული.
ხშირი წარბის ამაყ კალმებს
დასტყობია წლების ჩრდილი,
ფართე სახე დევგმირის აქვს,
პერანგს ჩასდევს მძივად ღილი.
გული ფიცხი ფოცხვერისა
ცეცხლს აბრუნებს, სუნთქვა უჭირს,
ფართე შუბლი ნაოჭს იტევს,
მღელვარება ახლავს სულის.
ახლაც მწყემსის ნათქვამ სიტყვას
და ხუმრობით ნაქილიკარს,
მისი გული ფქვავს, აბრუნებს,
ჯავრის ღრუბლებს ავად იკრავს.
ბაქარს ეხლა შეემჩნია,
მოძმე მწყემსის გულის წყენა,
თავს კილავდა სიტყვისათვის
და იკვნეტდა მწარედ ენას.
მერე ცოტნეს მიუბრუნდა,
შეუძახა, დაუყვავა,
გულზვიადი მეგობარი
აპირებდა მასთან დავას.
-ცოტნევ, ვაჟო, გაგეხუმრე,
რა ჯავრები აგიშლია,
განა მარტო შენა გხიბლავს,
ცა რომ იწყებს მარტში ზრიალს?!
მეც შენსავით ვიხიბლები,
მაგრამ ვერ კი ვამბობ შენებრ,
განა რა ვთქვი საზიანო
შენი აზრის, შარს რად ეძებ?!
ცოტნე ისევ დაშოშმინდა,
მწყემსის სიტყვამ მოაბრუნა,
დაეწაფა სიმშვიდეს და
საზრიანი კაცის უნარს.
და სიფიცხე ზვიად გულში,
მინელდა და მერე გაჰქრა,
ზოგჯერ დროზე ნათქვამ სიტყვას
არ სჭირდება დიდი გარჯა!
მალე ისევ სიხალისემ
მწყემსთა გულში დაივანა,
ენა ბასრი ქლიბი არის,
აგილესავს მარჯვედ დანას!
ამის შემსწრე მოხუც ზაალს
თვალში მწუხრი ჩასდგომოდა,
არ მოსწონდა მეცხვარეთა
სიფიცხე და სიტყვის ბოდვა.
უკვე ხანში შესულ მწყემსებს
არ უხდება ყრმის მოქცევა,
განა გულის ახირება წაგვადგება,
ხმალს რომ ლესავს?!
მართალია, მთიულები
ფიცხი გულის ხალხი არის,
მაგრამ მუდამ არ ივარგებს
ყველაფერში ძებნა ჯავრის.
ამას ფიქრობს ბრგე ზაალი,
ნაბრძმედია წლების, დარდის,
სიტყვაში და საქციელში
ყველას თავის ნახტომს აცდის.
და მერე კი თუ მისჭირდა
საქმეს მისი ოქროს სიტყვა,
ისე იტყვის, რომ სათქმელი
მუდამ გულის კოვზთან მივა.
თეთრი ქუდი ფაფახისა
წარბს უფარავს, თვალებს სწვდება,
მის მზერაში წარსულს სძინავს,
ბინა უდევს უთქმელ სევდას.
დაბზარული სახის ოვალს
შუქ-ჩრდილები ახლავს ბრძენის,
თეთრი წვერი გულისპირს სცემს,
ჩამოვლება უყვარს ხელის.
სიტყვაძვირი მთიულია,
თუმც ასაკში, მაინც მხნეა,
წინაპრების ადათს მისდევს,
მათ ყოფას და მათსა რწმენას.
მოხუცმა რომ დაინახა,
ორთავ გონი დაიმშვიდეს,
სიტყვა აღარ წამოიწყო,
შეეკედლა ფიქრის რიდეს.
მთის ფერდობზე ჩაიმუხლა,
მწვანე მოლი მოისინჯა,
გადაზომა იალაღი,
არ დატოვა ერთი მიჯნა.
მოეწონა ცხვრების წყობა,
მშვიდი სვლა და მათი მადა,
აქ ცოტა ხანს ჩაისვენებს,
ფარაც ბედად ერთგან დადგა.
კომბალს მარჯვენს გადაუსვამს,
ფიქრში სწვდება სიჭაბუკეს,
შორეული წლების მიჯნებს
სულ სხვაგვარი თვალით უმზერს.
ფიქრის ქარით დაღლილ მოხუცს
თავზე ბაქარ წამოადგა,
ხმით დასჭექა, მეხიანით,
გახელებით ყალყზე დადგა.
-ბერიკაცო, ორმა მწყემსმა
ლამის ხანჯლით ერთურთს ავნეს,
შენ კი ყურსაც არ ათხოვებ,
თითქოს ჭინჭყლი ექნათ ბალღებს!
ლამის მოძმემ მოძმის სისხლში
დანის წვერი გადაღება,
შენ კი სიტყვაც არ დასძარი,
უცდი წვიმის გადაღებას!
მოხუცმა რომ გაიგონა
საყვედური, აწრიალდა,
თეთრი წარბი აუტოკდა,
მზერა ჰკიდა აზრიანად.
ბაქარს თვალი გაუსწორა
და მის სახეს ჩააშტერდა,
წყენის მიზეზს ვერ მიუხვდა,
ჭმუნვის ზღუდედ იქცა მედგრად.
-განა ქალის ლეჩაქი ვარ,
მოქიშპეთა შორის ჩავდგე,
წლების ჯავრი მაწევს მხრებზე,
იქნებ ვიქცე თქვენად, სამგლედ?!
ეჰ, რომ ვიყო ახალგაზრდა
და ის ძალა ჰქონდეს მაჯას,
განანებდით თქვენს საქციელს,
ახირება თან რომ ახლავს!
საყვედურის ამ სიტყვებმა,
როგორც წყალმა ამოხეთქა,
სახეს ცეცხლი წაეკიდა,
საფეთქლების იგრძნო ფეთქვა.
და განაგრძო უფრო მდორედ,
აზროვნება დაიმშვიდა,
თითქოს წყალის გამოწურვას
აპირებდა მშრალი ქვიდან.
-მოხუცებულს აჩქარება
არაფერში არ აქვს ჩვევად,
ამ ცხოვრების ცეცხლში ნაწრთობს,
ფიქრით ქარს რომ დაეწევა.
და ამიტომ ოდითგანვე,
მათი რჩევა იყო ოქრო,
დამეკითხე, გიპასუხებ,
საყვედურით რად ბობოქრობ?!
ვიდრე ვინმეს საყვედურობ,
ვიდრე ვინმეს რამეს ეტყვი,
უნდა ბევრჯერ იგულისხმო,
თორემ ნათქვამს ძნელად შეცვლი!
მოხუცმა რომ დაამთავრა
სიტყვა, ისევ გაირინდა,
დატუქსული ყმაწვილივით
მის წინაშე ბაქარ იდგა.
მერე კვლავაც გონს მოეგო,
შეკავება სცადა განცდის,
ქუდით თავი მოიჩეჩა,
სიტყვას დღემდე არვის აცდის.
ცუღლუტია და მოჩქარე,
თუმცა კაი ხნის კაცია,
ბევრი კარგი ააშენა,
თუმცა ბევრჯერ დააქცია!
-ბერიკაცო, მაპატიე,
დღეს ცუდ ფეხზე ავდექ კიდევ,
ენა ჩემი არ დადგება,
ვიარსებებ ქვეყნად ვიდრე.
მერე კომბალს ხელი სტაცა
და ცხვარს ჯიქურ შეუძახა,
დაექანა ლურჯ ფერდობზე,
დაერია პირუტყვს ახლა.
II
დღე ზრუნვაში მიილია,
ფრთა მოსინჯა მართვემ ლაღად,
მზემ სხივები მოიკითხა,
მთაზე დადგა წითელ კარვად.
ცხვარი ქედზე ჩაიკეცა,
ჩაეხვია ერთურთს გუნდად,
ბატკნებს ძუძუ მოენატრათ,
მწვანე მდელო აღარ უნდათ.
ქოფაკები დარაჯობენ,
დაყუდებულ ცხვრების ფარას,
მათი მზერა გამჭოლია
და გარს პირუტყვს მცველად ადგას.
მალე მწყემსნიც მორჩნენ საქმეს,
მუსაიფი ჩამოაგდეს,
მაგრამ სიტყვა ვერ აეწყო,
ვერ გავიდა მშვიდად ვაკეს.
ცოტნე თავის აბგასა ჰკრავს,
წასასვლელად ემზადება,
უკვე ორი კვირა არის
არ უნახავს სახლის დედა.
ხმას არ იღებს მოღუშული,
დილის წყენა ეხლაც ახსოვს,
ალეწილი ფართე სახე
გასალეწსა უგავს კალოს.
-ცოლ-შვილს უნდა ჩავაკითხო,
ზაალ, სახლი უნდა ვნახო,
ყური უგდე იმ ჩვილ ბატკანს,
არსად მისწვდეს მგელი ახლო.
ჩემს ხელშია გამოზრდილი,
როგორც პირმშო, ისე მიყვარს,
ხან ისეთი თვალით მიმზერს,
გამაცინებს მოთქმით მტირალს.
ორ-სამ დღეში მოვბრუნდები,
სარჩოს მარაგს წამოვიღებ,
ცოტას სახლში მოვისვენებ,
დავამშვიდებ ამ ჩემს ფიქრებს.
დაეთხოვა თანამოძმეთ
და დაუყვა ვიწრო ბილიკს,
ჩქარობს, თითქოს ცხვარს გაურბის,
ფიქრიანი გულით მიდის.
მაგრამ მთელი დღის ნაჯაფი
ფეხები სულ დაუმძიმდა,
წყაროს პირთან შეისვენა,
ჩაიკეცა მოლზე მშვიდად.
მთელი ტანით მას აეკრა,
ვით ლავაში, მდელოს ფარდაგს,
ცაზე ეძებს ცდომილ ვარსკვლავს,
ხეებს მთვარის შუქი ადგას.
უცებ სმენა დაიძაბა,
თითქოს ახლოს რაღაც ესმა,
იქნებ კიდეც მოელანდა,
არა, ცხადად ესმის ეს ხმა!
თითქოს ქვასთან ვიღაც არის
ღამის ჩრდილში ჩამალული,
იქნებ, ვინმე მტარვალია,
შავი ფიქრი გულში უვლის!
ცოტნემ თოფი შეაყენა,
შეუძახა: რა სულის ხარ,
თუ გულს გერჩის, წინ გამოდი,
ნუ მდუმარებ, რამე მითხარ!
მაგრამ სიტყვა არვინ გასცა,
გაიჟღერა ექომ, შორმა,
მაგრამ ცოტნეს ვერ გაეგო,
თუკი იყო კაცის მოდგმა.
თოფი მხრიდან ჩამოიღო,
დაუწია პირი დაბლა,
სიბნელეში აირია,
რაღას იზამს ნეტავ ახლა?!
ღამის ჩრდილებს ფეხით გაჰყვა,
ხმას უცნაურს აედევნა,
ქარს მთის ნისლი წამოეღო,
სისინებდა მისი ენა.
ქვის სალ ფერდთან დაიხარა,
დააშტერდა გუნდად შეკრულს,
ცოტნეს გული აუჩქარდა,
მოეკიდა ცეცხლი ბედკრულს.
და რას ხედავს, მოზრდილ არწივს,
თითქმის მართვეს, ახალბედას,
ფრთადალეწილს სისხლი მოსდის
და უძლურად მიწას ხვეტავს.
ცოტნეს ტანში გააჟრჟოლა,
ბრგე ვაჟკაცი აიჯაგრა,
ფრინველს ხელი შეაშველა,
მიიხუტა მკერდზე მაგრად.
და არსება ორი მოდგმის,
ვით ორი ძმა ერთი სისხლის,
მიჰქრის დაბლა სოფლისაკენ,
იქ ბილიკი ვიწროდ მიდის.
გზა შორია შინისაკენ,
ჩქარობს, სული ეხუთება,
თითქოს ხელში ჩვილი ჰყავდეს,
გადარჩენას ესწრაფება.
III
შუაღამე გადასულა,
მგზავრი კარზე აკაკუნებს,
გულში იკრავს ძვირფას საგანს,
თითქოს ითბობს ამით უბეს.
ქალმა კარი გამოაღო,
სახლის ერდო აჭრიალდა,
მძიმე ფეხის ხმაზე იცნო
მომავალი მგზავრი ძაღლმა.
ცოლს ეამა ცოტნეს მოსვლა,
სავსე აბგა ჩამოართვა
და ვახშამის მისატანად
არ დასჭირდა წუთის გასვლა.
მაგრამ ქმარი კი არ ვახშმობს,
მისი სახე ჩუმად დარდობს,
ცოლის გულწრფელ ყურადღებას
სიყვარულის მზერით ამკობს.
ხანაც ქალის ნათელ მზერას
უჩვეულო ქცევით იწვევს
და შეკითხვას მისას ელის,
ვერ პოულობს სათქმელ სიტყვებს.
ქალის მზერა მშვიდი არის,
გიშრის თვალებს ზრუნვა ათბობს,
თხელ ტუჩებთან დასთამაშებს
ღიმილი და სახეს ამკობს.
მთიულურად ნაქსოვ სამოსს
ჭრაქის შუქი ეფინება,
ცახცახებს და ობლად იწვის,
ღამის ჩრდილებს ეფერება.
ქალი სათქმელს ჩუმად ელის,
განვლილ დღეთა ამბის თხრობას,
მოსული კი სიტყვას არ ძრავს,
ამის გამო ქალი შფოთავს.
-ცოტნევ, ავად ხომ არა ხარ,
ვით ქვა უტყვი რადა სდუმხარ,
თითქოს ლამობ რაღაც მითხრა,
ჰგავხარ დამსკდარ, ჩამქრალ ბუხარს.
მაგ გულისპირს რად იფარავ,
იქნებ მტერი გზად დაგესხა,
დაჭრილი ხარ და არ მიმხელ,
რა მომელის ნეტავ ეხლა?!
კაცმა ხელი ჩამოშალა,
სისხლიანი მკლავი ჰქონდა,
თეკლეს სახე გაუფითრდა,
დაუბნელდა შუქი ოდნავ.
ჩოხის პირი გადასწია,
დაბალ სკამზე მოჰყვა წრიალს,
აზრი მისი გზას ვერ იკვლევს,
ვერ ანათებს მოჯრილ წყვდიადს.
მაგრამ როცა გაიფანტა
ნისლი, ჩადგა ქარტეხილი,
გონს მოეგო, მოუსინჯა
უბის კალთა გაცრეცილი.
და რას ხედავს, მოზრდილ არწივს,
დალეწილ ფრთას ძლივს რომ კეცავს,
ლახავს ცოტნეს და ცახცახით
ეხუტება მის შავ პერანგს.
ქალმა მართვე ბუხრისპირთან
მშრალ ჩალაზე დაასვენა,
ფრინველს ცრემლი მოსდიოდა,
თითქოს სურდა რაღაც ეთქვა.
ჩამოჰბანეს ჭრილობანი
და მალამო დააფინეს,
ვგონებ მათი მზრუნველობა
გადაარჩენს ამაყ ფრინველს!
IV
გარიჟრაჟმა იფერმკრთალა,
გრილი სიო წამოვიდა
და ჰაერი მთის სოფელში
თითქოს გახდა უფრო წმინდა.
ცხენოსანის შოლტის ცემამ
შარას მჭახედ გაიჟღერა,
ბანი მისცეს მთებმა ექოდ,
საამოა მათი მღერა.
ხევებიდან მოაქროლებს
თეთრულს მარდი ცხენოსანი,
მშვენიერი, ახოვანი,
ხორბლის ჩქერად წვეროსანი.
მთიულ ვაჟის სათნო სახეს
ახლავს ეშხი ნაკვთთა ხიბლის,
თუმცა დინჯი მხედარია,
სჩანს, რომ რაღაც ცეცხლით იწვის.
მოხდენილი ტანის ვაჟკაცს
წელს ქამარი ამშვენია,
მოკლე ხანჯალს ვერცხლით ნაჭედს
სატევარი უპოვნია.
გვერდზე ხელის მცირე ფარი,
როგორც მთვარის მრგვალი სახე,
ჯვრის ფორმებით მოხატული
ვაჟკაცს ორბის იერს აძლევს.
მაღალ შუბლით ჰაერს აპობს,
ფართე მხრებით სივრცეს ზიდავს,
ცხენის ფაფარს ხელს გადუსვამს,
მშრალი მტვერი ასდის მიწას.
სოფლის შარას გაუსწორდა,
მათრახის ტარს ჯიქურ ერჩის,
მის გონებას რაღაც სტანჯავს,
შთაგონებას რაღაც ებრძვის.
შეაყენა ბედაური,
თვალთა მზერას რისხვით ფერავს,
პატრონი რომ ფორიაქობს
ცხენი გრძნობს და ნესტოს ბერავს.
ცოტნე ბანზე გამოვიდა,
შვილს გულთბილად მიეგება
და სადავე ჩამოართვა,
ცხენმაც იგრძნო უცებ შვება.
მოეფერა კაცი პირუტყვს,
თეთრი ფერის უკარებას,
ლურჯ თვალებს რომ არიალებს
და გუგებში ხანჯალს ფერავს.
იქვე თავლას შეიყვანა,
თივა ბევრი დაუყარა,
ბედაურმა გაიხარა,
თავს იქნევდა წარა-მარა.
მალე ცოტნე შვილთან ერთად
დილის სუფრას ჩამოუჯდა,
მაგრამ ვაჟი ხმას არ იღებს,
ჩუმადაა, იქცა მუნჯად.
-ვაჟო, ენა გადაყლაპე,
რად არ იტყვი, რა გაწუხებს,
ხმას არ იღებ და მწუხარებ,
მარტო ზიდავ დარდის უღელს.
იქნებ ტოლებს ქიშპი გქონდათ
და ვიღაცა ააკვნესე,
ახლა ჯავრით იფერფლები
და მდევარი უკვე გეძებს!
-არა, მამი, ტყვილად შიშობ,
ნადირობა გამიცუდდა,
წუხელ ჯიხვი ვერ მოვკალი,
დრო გავიდა ძლიერ ცუდად!
ხელმოცარულ მონადირეს
რა ხალისი უნდა ჰქონდეს,
სივაჟკაცე იმას ჰქვია,
მთებს ჰბოჭავდე მკლავით ოდეს!
მე კი თავი შევირცხვინე,
ტყვიას გეზი ავაცდინე,
ამიტომაც მწუხარე ვარ,
ჯავრი ჩემზე გავაცინე.
ცოტნემ სტუმარს გადახედა,
ორაზროვნად გაიღიმა,
ალბათ არწივს ბექასავით
მსხვერპლი დარჩა კლანჭის მიღმა.
და შვილს თბილად დაუყვავა:
-შენ და ამ ჩვენს დაჭრილ სტუმარს
დღეს ნამდვილად ცუდი დღე გაქვთ,
დაწყნარება საქმეს უყვარს!
ბექამ უცებ თვალი ჰკიდა
ბუხრის პირთან გართხმულ არწივს,
ფრინველს ფრთები დაეხარა,
ჰგავდა მდელოს, ობლად ნაწვიმს.
V
მწვერვალეთის დიდ სოფელში
თეთრი ნისლი წამოვიდა,
სახლებს თქორი ასდიოდათ
და ელოდნენ მომხვდურს მშვიდად.
შარაგზაზე ორღობეში
ახალგაზრდებს მოექუჩათ,
ერთურთს ლაღად ესიტყვოდნენ
და ეჭირათ თავი ურჩად.
იყვნენ კერპნი და ჯიქურნი,
ქიშპი ჰქონდათ შეყრილთ ერთად,
წვერ-ულვაში აშლოდათ და
ორბის თვალი მუდამ ედგათ.
როგორც ლომი ნადირთ შორის
ისე იდგა ბექა მათში,
საუბარში არ ერევა,
პატივს სცემენ ტოლნი მთაში.
-ბექავ, რად ხარ უგუნებოდ,
ხასიათი გაგიცუდდა,
დღეს მწუხარებ, ინისლები,
ხალისი რომ გახლავს მუდამ.
იქნებ, იმ შენს არწივს სწუხარ,
დაჭრილი რომ შინ გიკვნესის,
კაცს თუ ჭკვა აქვს, უნდა ზიდოს
საფიქრალი მხოლოდ ერთის.
შენ კი დარდად მთები გადგას,
გაწევს ნისლი ავდრის მხრებზე,
იქნებ ტოლებს გაგვიმხილო,
თორემ დარდი კაცს სულ ეძებს!
-ბეჟოვ, სწორად მიხვდი ჩემს დარდს,
მაგრამ ეგ მთლად არ მაწუხებს,
გუშინ მთებში ვინადირე,
შევეყარე ჯიხვსა, უკმეხს.
ორი ტყვია ავაცილე,
ვით ქურციკი, გახტა მარდად,
ქარაფიდან ქარაფს მისწვდა,
მასთან შეყრა მექცა ნატვრად!
ხვალე ჩვენი სალოცავის
დღეობისთვის მქონდა მიზნად,
მაგრამ უხეირო ცდისგან
ვერაფერი გამოვიდა!
ვაჟკაცები ახმაურდნენ,
მეგობარი დაამშვიდეს,
განა მუდამ უწერიათ
ფრთების შესხმა ამ ჩვენს მიზნებს!
მერე განზრახ საუბარი
სხვა საგნებზე გადიტანეს,
გაიხსენეს სიყმაწვილე,
მეხს რომ სცემდნენ არე-მარეს.
-ბექავ, გახსოვს ის მზექალა,
ლანდივით რომ დაჰყვებოდი,
მინდვრის იებს რომ სჩუქნიდი
და ხან ლექსებს მოუთხრობდი.
ჩვენ კი მუდამ გახელებდით,
შეძახილით დაგარცხვენდით,
მერე ისე იწყინე, რომ
აღარ სჩანდი გოგოს გვერდით!
-ეგ რა რჯულზე გაიხსენე,
ეხლაც სიცილს ვერ ვიკავებ,
დაშოშმინდით, თორემ ეხლავ
მგლებს მივუგდებ მაგ თქვენს თავებს!
ყველა ერთხმად ახარხარდა
და ყიჟინა მთებსაც მისწვდა,
კიდევ ბევრი გაიხსენეს,
დააყენეს ბუქი მინდვრად.
გვიან ღამით დაიშალნენ,
გაჰკიოდა ტურა გორას
და მსუნაგი მტაცებელი
დასტიროდა ბედს და მოდგმას.
VI
ცას ღრუბლები აეკინძა,
მთის კალთებზე რუხ ფრთებს შლიდა
და ხმაურით იღვიძებდა
უჩვეულო სოფლის დილა.
კიდით კიდე ახმაურდა
და შეექმნა სამზადისი,
დილიდანვე ცხვარ-საქონლით
ხალხი სალოცავზე მიდის.
მეზობელი სოფლიდანაც
მთიულთ თავი მოეყარათ
და საკლავის ტყავ-ჩლიქები,
ვით ნამკალი დადგა ჯარად.
სალოცავი ძველთაძველი
მთის კარიბჭეს მცველად უდგას,
ციცაბო და მიუვალი,
ვერა ააფრენ მარჯვედ ულაყს.
ფერდებს ხავსი გასჩენია,
ჯანღი ადგას ნისლის მხრებზე,
ქვათა ფილებს სიო ჰკოცნის,
დროს გადურჩა ალალბედზე.
ხალხმა თავი მოიყარა
სალოცავის შორიახლოს,
მალე ლხინსაც შეექცევა,
გული უნდა გაილაღოს.
ვის არ ნახავთ აქ, ფერდობზე,
დიდ-პატარას, ხანშიშესულს,
იქ ვაჟები სიტყვას წრთვნიან,
ულაყს ჰგვანან, გაშმაგებულს.
იქვე ბექა თანასოფლელთ
ყურს უგდებს და იღიმება,
გულში ფიქრობს, ტყვილად ჩემობთ,
მე დამრჩება გამარჯვება!
თურმე საქმე იმაშია,
რომ ვაჟიკას, მათ თანასწორს,
უთქვამს, ჩემი მაჯის ძალა
შუბს მოღუნავს და გააპობს!
ვაჟკაცები რიგად იდგნენ,
პირველობას არვინ თმობდა,
ამის მომსწრე დიაცები
განზე იდგნენ ჩრდილში ობლად.
მაგრამ ვაჟიკას კვეხილი
იყო მხოლოდ ფუჭი ჭექა,
ყველამ სცადა წილი ბედი,
გამარჯვება დარჩა ბექას.
და როდესაც დაიწურა
მზე ხეებში, როგორც ქარვა,
ვით მტევანი საწნეხელში,
მერე ბოლო სხივიც გაქრა.
და ამ მწუხრის სიმღერაში,
ცა და მიწის შესაყართან,
ადგილ-ადგილ ღამემ ჩრდილი
ნესტიანი ძაფით დართა.
შვებით, ხიბლით სავსე წამში,
ნაკადულის წყალთ კისკისით,
წყაროს ხმაზე მომღერალი
ქალის სუფთა ხმა მოისმის.
ბექამ სმენა დაიძაბა,
გულში ფიქრი შეეპარა,
გაჰყვა ჩრდილებს სიამისა,
გული სცემდა წარა-მარა.
შორიახლოს, სალოცავთან,
ცეცხლის რკალი გაეჩაღათ,
დიდ ოჯახი, სავსე სუფრით
მოსხდომოდა იმას ლაღად.
ალბათ, იყვნენ გადმოსულნი,
მეზობელი სოფლის მკვიდრნი,
ვაჟი ფრთხილად ეპარება,
თითქოს იყოს ვინმე გზირი.
მონუსხული კაცის მზერით
ქალის სახეს გრძნობით უმზერს
და სიმორცხვე წითლად ფერავს,
გული მძაფრად უცემს უბეს.
თითქოს სადღაც დაუნახავს,
შავ კალმებში ფიქრსა სძინავს,
ჰგვანან ციურ ფუნჯით ნახატს,
ჩრდილს რომ ჰგვრიან სახის მინას.
ბექა იმ ხალხს აკვირდება,
უცებ ნაცნობ სახეს შეხვდა,
ბერიკაცი, სათნო მირზა,
დაინახა თავის ბედად.
ცეცხლის პირას მშვიდად იჯდა
და ყალიონს აბოლებდა,
ხან თვლემდა და ხან კი სიტყვას
მოკრძალებით ამატებდა.
წამის შემდეგ მათ წინაშე
ბექას ჩრდილი აილანძა,
თითქოს კაცის ნება გაჰქრა,
გრძნობის ქარში დაიქანცა.
მირზას სთხოვა მორიდებით:
-პაპავ, ხალხი გამაცანი,
რომ ამ ჩემი წრფელი სიტყვით
სუფრა გიმკოთ მადლიანი.
მოხუცებულს გაეღიმა,
წვერზე ხელი ჩამოისვა,
თვალთან ცრემლი მოიწმინდა,
ვით ნაჟური მწუხრი ცისა.
-მთის გადაღმა სოფლელია
ჩემი სიძე, კარგი ვაჟი,
მონადირე უებრო და
ხასიათით მტკიცე კაჟი.
ეს კი პაპას მზექალაა,
ბალღებს ერთად გიცელქნიათ,
კალოები დაგისერავთ,
მოსდგომიხართ პირუტყვს, რქიანს.
და ქალ-ვაჟის გონებაში
წარსულ ხედებს ქარი შლიდა,
სიყვარულის ნაკადულებს
ეს შეხვედრა ექცათ ბიძგად.
VII
იმ დღის შემდეგ ბექას სულმთლად
დაეკარგა მოსვენება,
ასეთია ალბათ ბედი,
უცნაური მისი ნება!
რასაც ზოგჯერ სულ არ ფიქრობ,
ხინჯი არ გაქვს გულში მისი,
მოულოდნელს შეგახვედრებს,
მერე შენთან ერთად მიჰქრის.
ვაჟი ქალზე ფიქრს მოეცვა,
სურდა კიდეც გაჰქცეოდა,
იქნებ ცხვარში წასულიყო,
დაეტოვა ერთხანს ოდა.
მაგრამ აქ ხომ მოძმეს უჭირს,
მოზრდილ მართვეს შველა უნდა,
მეგობარი იმას ჰქვია,
გვედით გედგეს ჭირში მუდამ.
მთის ხალხს თავსაც ურჩევნია
ბინადარნი ბუნებისა,
ის ლოცულობას მათ წიაღზე,
სიყვარულით გულში იკრავს.
არც ბექაა მოკლებულ
სათნო გულს და ნატიფ გრძნობას,
ბუნებას ხომ მისთვის მუდამ
სიმშვიდე და სბრძნე მოაქვს.
ფართე ხელით და სიფრთხილით
ეფერება მთელი არსით,
ნატკენ ფრთაზე სალბუნს ადებს,
მუდამ იმის გვერდით არის.
ეუბნება:-ეჰ, არწივო,
მეც რომ შენებრ ფრთები მქონდეს,
გადვიფრენდი მის სოფელში,
მოვივლიდი იმათ ყორეს.
და ვნახავდი ჩემსა სატრფოს,
მისი ცქერით დავტკბებოდი,
თუ ვიხილავ მას ჩემს გვერდით,
და თუ ვნახავ, ნეტავ როდის?!
არწივმა ფრთა შეარხია,
დაიბერტყა ძალიანად
და გარშემო ბუხრის ჭვარტლი
ბუმბულივით აფრიალდა.
ნატკენი ფრთა მთის ფრინველმა
დღეს პირველად წამომართა,
თითქოს პატრონს ანუგეშა
და მიბობღდა მისით კართან.
VIII
შორს მწვერვალთა სათიბები,
როგორც ზვრები, გადაშლილა,
ზღაპარია ზეცის ახლოს
მოცინარი გრილი დილა.
არწივს ფრთები გაუშლია
და ვაჟს თავზე დასტრიალებს,
ამ საოცარ იდილიას
ზეცა უძღვნის სხივთა სანთლებს.
ვაჟის მზერა სავსე არის
სიწრფელით და სიხარულით,
მზეც თვის სხივთა შარავანდით
მეგობრობის საგანს უვლის.
ეს კავშირი სამყაროსთან
მთის ხალხს მამა-პაპით მოსდგამს,
და ამ ძაფებს ვინც არა სცნობს,
დღენიადაგ ავად მოსთქვამს.
არნახული სიხარულით
ის აღავსებს დღეს ბექას გულს
და ივსება როგორც თასი,
ხელოვნებასა ჰქმნის ხალხურს!
არწივს ზეცა გადუკალმავს,
გიშრისფერ ფრთას ზეცას უწვდის
და ჰაერში ზღაპრულ როკვას
მეგობრობას უძღვნის მუდმივს.
დასრიალებს ალაგ-ალაგ
გაშლილ ნისლზე, ვით ისარი,
ეს ხომ მისი სამყაროა,
მისი ბუდე ხომ იქ არის?!
თითქოს მთელი ენერგია,
სურს, რომ ერთად ჩამოხარჯოს,
განა თვითონ დაშავდება,
კლდეებსაც რომ შეეჯახოს?!
ჰაერს რკალავს და აქაფებს,
სურს, რომ დარდი დაიბერტყოს,
ბექა უწვდის მეგობარს ხმას,
მათ კი აძლევს მთები ექოს.
ეს კავშირი სამთა მოდგმის,
ვით სტიქია სამი არსის,
მთას, კაცს, ფრინველს ადუღაბებს,
ერთმანეთის საზრდოს აწვდის!
და იძლევა დიად ნუგეშს
კაცთა მოდგმის გადარჩენის,
მისგან ფესვი იკვებება,
საქართველოს ძარღვს რომ ერწყმის!
და ეს ძარღვიც ხმას გამოსცემს,
მისი ექო მთებში ისმის,
შეგვახსენებს წარსულ სიბრძნეს,
დაფასებას წარსულთ ნიჭის!
რომ შევიტკბოთ თითო გოჯი,
მშობელ მიწის მთათა კუნთი,
ბუნების კარს ვუდარაჯოთ,
არ მოვცილდეთ ერთი წუთით.
ბექამ თვალი გაუწვდინა
ლურჯ ზეცაზე დიდ შავ წერტილს
და მეგობარს შეუძახა,
თუმცა სევდით რაღა ეთქმის?!
დღეს ხომ თავის ზრუნვის საგანს,
დიდ მეგობარს ეთხოვება,
მის თვალწინ რომ ცად აჭრილა,
მასთან აღარ ედგომება.
და არწივმა ფრთა შემართა,
თვის მეგობარს დაეთხოვა,
წინ რა ელით, ეგ ვინ იცის?
დაგვანახებს დრო რომ მოვა!
IX
განვლო ხანმა და ზაფხულმა
ცხელი ჟამი მოიტანა,
მალე ყვითლად შეიფერა
ფერდობებზე შვრიის ყანა.
გულით უხმობს წყარო მწყურვალს,
მგზავრთ მონათხრობს ლექსად ამბობს,
კლდის დამსკდარი პერანგიდან
გადმოხეთქვას სულ რომ ლამობს.
ძველ ბილიკზე ვიღაც მოსჩანს,
თუნგის ყელი მზეს ირეკლავს,
ქალი ლამაზ ანარეკლში
იმზირება და თავს ხედავს.
მთიულური კაბის ბოლოს
სიარულში ქარი არხევს,
სალოცავი ხატის დარად,
შუქი ადგას მდიდრულ სახეს.
იქვე წყალთან ჩაიმუხლა,
თუნგის პირი ჩქერს მიუდგა
და თავადაც დაეწაფა,
გაგრილება გულით სურდა.
მერე აზრში ჩაიძირა,
ფიქრში რა არ გაახსენდა,
თუმცა იყო ძლიერ ნორჩი,
მაინც ახლდა დიდის სევდა.
აზრიანი თვალებიდან,
კდემა ცივი იმზირება,
არის არსი სიკეთისა,
მთელთან ნაკვთთა შეხამება.
სპეტაკია, ვით მყინვარი,
შეუცნობი, როგორც ბინდი,
მისი სულის მოძრაობა
მღელვარეა და თან მშვიდი.
ამგვარ ფიქრში ჩაძირულ ქალს
ხმა მოესმა უცნაური,
თითქოს წყნარი ხედის მიღმა
იყოს რაღაც დაფარული.
გონს მოეგო იჭვნეულად
და მიდამო მიმოსინჯა,
მწვანე სერებს გადახედა
დაკვირვებით მიჯნა-მიჯნა.
გაიფიქრა, მოელანდა
დასიცხულ გონს ეს ხმაური,
ალბათ იყო ფრინველი რამ,
ხმა გამოსცა უცნაური.
დღის სიგრილეს ეტანება,
ამო ჩრდილში მოსვენებას,
ანდაც იყო მთის ცხოველი,
გარეშემოს ფრთხილად ზვერავს.
ქალმა თუნგი მოიზიდა,
მასთან ერთად ზიდდა სევდას,
და სიცივემ გააჟრჟოლა,
ტანი მისი ჰგავდა კენარს.
მაგრამ დახე საოცრებას,
არ შემცდარა სმენა ქალის,
კლდის ფერდს შორის ჩამალული,
ჩუმად მზირი ვიღაც არის.
იქნებ უღმრთო მტარვალია,
მზაკვრული აქვს ჩანაფიქრი,
მტრობა გულში ჩაუდია,
რად გაშეშდა, რად არ მიჰქრის?!
მაგრამ ვაჟის სათნო მზერა
არ იძლევა შიშის მიზეზს,
ჩვენი გმირი მიჯნურია,
მისი გული დიდ დარდს იტევს.
ორი თვეა, რაც უჩუმრად
ამ ქვაბიდან სატრფოს უმზერს
და ვერ ბედავს გააცილოს
გრძნობა თვისი კრალვის ზღუდეს.
დღესაც უკვე მერამდენედ
დიდი ბრძოლა გადიხადა,
მაგრამ რიდი ვერ დაძლია,
მთლად დარია ხელი დარდმა.
ბედს იწყევლის დაბადების,
ცრემლი ვაჟკაცს არ უხდება,
ყელში ახრჩობს მისი ბურთი,
დაუკარგავს მოსვენება.
დღეს ვაჟკაცი, მთების შვილი,
ლუკმად იქცა სევდის, დარდის,
სიყვარული ვის რას ჰკითხავს
სოფელ-სოფელ როცა დადის?!
და ბექამაც გადაწყვიტა
დაეხია ბრძოლის ველზე,
ცეცხლი სწვავდა სიყვარულის,
მოგიზგიზე, მწველი მზეზე.
წყაროს პირზე მოსულ ასულს
ვაჟი კრძალვით მიეახლა,
თვალი თვალში გაუსწორა,
რას ეტყვიან ერთ-ურთს ახლა?!
ქალი უმზერს, ხმას არ იღებს,
კრძალვით ისმენს გულწრფელ სიტყვებს,
დაუხრია წამწამთ ჩრდილი,
გული ძგერას მძლავრად იწყებს.
მალე ამო საუბარი
ქარს მიჰქონდა, მთით მონაბერს,
გულწრფელ გრძნობას თვალი ამჩნევს,
სიცრუეს კი გული ამხელს!
X
მთის ტიტები, ვით გიშრები
იღერებენ მწვანე კისრებს,
კლდის მწვერვალზე ამოსულან,
ჰგვანან ცაში აჭრილ სხივებს.
თვალშეუდგამ სიმაღლიდან
დასცქერიან დამრეც ქედებს,
ჯიხვებს, ლაღად მორკინალებს,
მონადირე რომ დაეძებს.
მათი ხიბლი სიშორეა
და ზეცასთან სიახლოვე,
ხევ-ხუვები არ იკმარეს
და ნისლებიც მოიტოვეს.
ვით ფოცხვერი მათკენ იკვლევს
გზას მიჯნურ მზექალასი,
სურს, ყვავილთა სურნელება
შეაგებოს სატრფოს მანდილს.
და ფილტვებით ხარბად შთანთქავს
სიცივისგან ნაწრთობ ჰაერს,
თითქოს ზეცა იმუქრება,
ჩასანთქავად დიდ პირს აღებს.
ვაჟი მისწვდა მთის ყვავილებს,
სურნელება მათი იგრძნო,
თითქოს მცირე საუნჯენი
გამოსცემდნენ ნამდვილ მირონს.
ვაჟი კლდეში ჩაესვენა,
დაღლილობა მოეძალა,
ყვავილები ჩაიხუტა,
იგრძნო მათი დიდი ძალა.
დაბლა ნისლი დაცურავდა,
ვაჟი სიმსუბუქეს გრძნობდა
და ხედები მთიულეთის
ბექას სულში ბობოქრობდა.
იგრძნო მთების დიდი ძალაც,
ყოველივე დაავიწყდა,
თითქოს ნისლში გაილია,
ხელის გულით ზეცას მისწვდა.
სურდა წამის შეჩერება,
თვისი სატრფო მიავიწყდა,
მშობლის სითბოც და ამაგიც,
ზარის რეკვა ესმა ციდან.
და ამ ფიქრში რეტდასხმულ ვაჟს
ფეხი კლდეზე მოუცურდა
და ვით ჩქერი ნაკადულის
წამოვიდა დაბლა, მრუდად.
ზარი შეჰქნეს მაღლა მთებმა,
ვაჟის გმინვა ზეცას მისწვდა,
მთის ბალახი მიეშველა,
მიესვენა მიწას მშვიდად.
XI
ცოტნეს ცხორი დაავიწყდა,
ხევ-ხუვებში ვაჟს დაეძებს,
ჰყივის, როგორც მთის არწივი,
არიალებს მაღლა ქედებს.
გული, როგორც მთის ყვავილი
უცახცახებს მთიულ ვაჟკაცს,
ალბათ სისხლი არ წამოვა,
ვიღაცამ რომ დანა დაჰკრას.
გამეხებულ პირისახეს
წუხილი და ფითრი დაჰკრავს,
გული, როგორც თიხა იწვის
და ვერ უძლებს ცეცხლის ღადარს.
იმედს, ვით ხავსს ჩაჰფრენია,
ეჭიდება და არ უშვებს
და მიათრევს ძალისძალით
ბედისწერის მძიმე უღელს.
დილისპირზე ღამენათევს
თვალი ზეცას გაუშტერდა,
ცრემლებს ძლივსღა იკავებდა,
მწარე იყო ხვედრი მეტად.
უცებ გონი მოიკრიბა,
უცნაური რამ შენიშნა,
სვავებს სივრცე დაეფარათ,
მოისმოდა მათი ქშინვა.
ბედკრულს გული აუცემდა,
რა არ შეჰქმნა წარმოსახვამ,
იქნებ, დიდი ქედის მიღმა
თვის ვაჟს მათგან ტანჯულს ნახავს?!
მძიმე, ჩქარი ნაბიჯებით
ქვების მტვერი დააყენა,
ფეხქვშ ბელტნი გასრისა და
შეაშინა მაღლა ზენა.
და როდესაც შვერილს გასცდა,
გზამ დიდ ველზე გაიყვანა,
იქ, ღრუბლების საუფლოში
თვალმა ცხადად დაინახა.
არწივს ფრთები გაეშალა,
ვაჟს სხეულზე დაჰფენოდა,
სვავებს სულმთლად დაეძენძათ,
კაცის მოდგმას შესწირვოდა.
ცოტნეს თვალნი დაუბნელდა,
კაცი ვეღარ გაიმართა,
ამ შემზარავ წამის მომსწრეს,
ჩაემუხლა მთების კართან.
მთიულს ცრემლი არ სჩვეოდა,
ამდენი ხნის ჭირგამოვლილს,
მაგრამ ახლა სულ სხვა არის,
თავისთავად იგი მოსდის.
უცებ კვნესა შემოესმა,
წამიერად გამოფხიზლდა,
მისი ვაჟი ცოცხალ იყო,
საოცრება არის წმინდა.
სამ დღეს მათსა ძმობილ არწივს
ვაჟი მყუდროდ გაემიჯნა,
სისხლის სუნზე მოსულ სვავებს,
უღერებდა ბრჭყალებს დინჯად.
მსხვერპლზე ნერწყვებდადენილი
ბევრი სვავი გააბრუნა
და ომობდა როგორც მეფე,
მოკლებული შიშის უნარს.
მაგრამ დღე და ღამე ბრძოლამ,
უჭმელად და უწყლოდ ფრენამ,
ფრთები მისი ჩამოქანცა,
მიატოვა ბოლოს რწმენამ.
და ნელ-ნელა ძირს დაეშვა,
ვაჟს დაედო გულზე ფარად,
თავი მსხვერპლად გაიწირა,
განზე ყოფნა არ იკმარა.
ახლა ცოტნე არწივს სტირის,
შვილი აღარც აგონდება,
კაცის გული ხან მდორეა,
ხან ზვავივით აგორდება.
მჯიღზე ირტყამს დიდრონ ტორებს,
ცად ლილეოს ხმა მოისმის,
ნისლი მიდის ვით ცხოვრება,
იქ საუფლო არის სიბრძნის.
ცოტნე გულში იკრავს არწივს,
მისი შვილის გადამრჩენელს
და სიცოცხლის ნაპერწკალებს
მის თვალებში ისევ ეძებს.
***
ამ წუთიდან გავა ჟამი
და ცხოვრებაც გაივაკებს,
სიყვარული კვლავ დაბადებს
კავკასიის მთებში მართვეს.
ამ იმედით ცოცხლობს ცოტნეც,
წარსულ ამბავს შვილს არ უმხელს,
ვით სჩვევიათ საიდუმლო
სიბრძნის წვენით სავსე მუხებს.
ბექა ისევ უდარდელად
თავის არწივს მთებში ეძებს,
წყაროს ჰკითხავს იმის ამბავს
და ჩივილით დაღლის ქედებს.
ხან ცის კიდურს უმზერს ჭმუნვით,
ხან ფერდობზე ცერად ჩარბის,
ეძებს, ეძებს თავის მართვეს
და დროც ასე რკალად გადის.
იქნებ ხვალვე შეხვდეს სადმე,
დილას მისით გაითენებს,
როცა კაცი რწმენით ცოცხლობს,
ის ჩამოჰგავს ნიშანსვეტებს!
მოსისხლენი
I
ვით დავიწყო ჩემი სიტყვა
საქართველოს ჭირ-ვარამზე,
ჩვენი მძიმე ისტორიის
გზებზე, ცრემლად ნაწვიმარზე.
საუკუნეების უკან,
როცა იდგა ავი ჟამი,
ურდოდ მოსულ ჭირისაგან
აღვიგავეთ ქვეყნად ლამის.
მტერი ღვარად მომავალი
ვაზს ფესვებში ჩაჰხვეოდა,
ვენახები აეკაფა,
გარდექცია გლეხის ოდა.
და წითელი მოსასხამით
თავწაპარსულ მგელთა ურდოს
გაურბოდა ჩვენი ხალხი,
ურიცხვსა და სულით უნდოს.
მაგრამ ჭირზე უფრო ძნელი
იყო ძმათა შორის შუღლი,
მტერს გულს ქონად მოსდებოდა,
გარდექცია ფაცხის წნული.
ვერ გვასწავლა გაჭირვებამ,
ვერც წარსულის მაგალითმა,
რომ მოყვასის სიყვარული
ლიტონ სიტყვად კი არ ითქვა.
ის დუღაბი არის მუდამ
ერთობის და მთლიანობის,
მამა-პაპის საძვალედან
გადარჩენის ექოდ მოდის.
მაგრამ მაინც გვავიწყდება,
ერთურთს ვებრძვით მტერთ საამოდ,
და ვიღვრებით მის წინაშე
მოლივლივე სიტყვის წყაროდ.
ხან კი დგება ისევ ჟამი,
ჩვენს შეცდომებს ვხვდებით ოდეს
და ძარღვებში მდგარი სისხლი
ქართველობას მოგვაგონებს!
ყვლა დარგის ხელოვნებით
უმაღლესად განთქმულები,
ერთმანეთის მტრობა გვიპყრობს,
უნდო შურის მონა ვხდებით.
იქნებ დროა ისტორიამ
ჩვენი ნაკლი დაგვანახოს
და სარკეთა ანარეკლი
მოგვიტანოს თვალთან ახლოს.
რომ შეგვზიზღდეს საქციელი,
რასაც დღემდე ჩავდიოდით,
ნეტავ, მოვა ჟამი ესე
და თუ მოვა, ნეტავ როდის?!
II
ირანელთა ტახტს და გვირგვინს
ახალი მზე გაუთენდა,
მაგრამ ამით საქართველოს
განსაცდელი არგო ბედმა.
როგორც შმაგი მტაცებელი,
მსხვერპლს უმზერ და ნერწყვებს ყლაპავს,
სურს, რომ კლანჭში მოიქციოს
და არ უშვებს თავის ნადავლს.
ყიზილბაშთა თავხედობაც
ამგვარ მიზნებს ისახავდა,
მოეძალა ქართულ მიწებს,
აყვავებულ ჯეჯილს ხნავდა.
მაშ, ირანის მბრძანებელი
ნადირ შაჰი გამხდარიყო,
მძვინვარე და შეუვალი,
ზღვა ქვიშისა უნაპირო.
საქართველო იმჟამისთვის
აღარ იყო ერთიანი,
ბედი მათრახს გვცემდა ზურგზე,
ცეცხლის მფრქვევი, ეკლიანი.
კახეთს თუმცა მაინც ჰყავდა
მეფე თვისი ჯერჯერობით,
არყოფნობის საფიქრალზე
დღენიადაგ მაინც ვბჭობდით.
ქართლი ობლად დარჩენილი
დაელია ფიქრს და სევდას,
სეფე-ხანი დაენიშნათ
ტფილისიდან საბრძანებლად.
იდუმალი, შეუვალი,
თავდახრილი ქლესა მელა,
სიტყვებს აზრში ზომავდა და
წარმოსთქვამდა ნელა-ნელა.
ყურმოჭრილი შაჰის მონა,
მის მზეს ასჯერ იფიცებდა
და წითური სახის ფერით
წააგავდა მისანს მეტად.
დაბალი და ჩაკირული,
ვით ხის ჯირკი, მრგვალი ტანის,
სიარულში დიდად ტლანქი,
ჭამის მადას კაცს რომ წაჰგვრის.
აი, ისიც ჭრელ ხალათაში,
ზის და ფიქრებს მისცემია,
არ ასვენებს გამჩენი და
საფიქრალის მისტერია.
აშტერდება მაგიდაზე
დამრეცილად გართხმულ ქაღალდს
და სტრიქონებს ნაწილ-ნაწილ
იგონებს და ზანტად აბამს.
თხელი წარბი უთამასებს,
ცბიერებით აწეული
და წვრილ თალთა მჭოლი მზერა
მღელვარებას ავლენს სულის.
სარკმლის ახლოს ბუხრის თავზე
სანთლის კრთომა იწვევს ლანდებს
და ოთახის განათება
თვის იდუმალ აზრებს ბადებს.
მაგიდაზე სდუმს მელანი,
ლურჯად მშობი მისი აზრის,
ქათქათა ფრთა ნაზი კალმის
ხან ჩერდება, ხან კი გარბის.
ოფლს იწმინდავს სეფე-ხანი,
ხან კი წვეთი ქაღალდს აწვიმს,
აბრეშუმის ხელაბანდი
მოზიარე იქცა დარდის.
აწეული ქოშის ცხვირი,
როგორც მცირე ნავის პირი,
მაგიდის ფეხს ხვდება დრო-დრო
და აზრებთან ისიც იბრძვის.
სპარსს მარჯვენა უცახცახებს,
მოუდრიკავს ზურგი აფთრის,
მხოლოდ თვისი აზრი უღირს,
არ ენდობა ქვეყნად არვის.
შიგადაშიგ თავს წამოსწევს,
აშტერდება უტყვად წერტილს,
მდუმარება სმენას ძაბავს,
კედლის იქით რაღაც ესმის.
უმძაფრდება წარმოსახვა,
არარსებულ კოშკებს აგებს
აზრთა ქვიშის სტიქიისგან,
მერე შიშით მასაც ანგრევს.
ნეტავ, რას წერს უნდო სვავი,
რა განზრახვა შეჩენია,
იქნებ ძილში რაღაც ნახა,
ის აშფოთებს უთენია.
უთავბოლო წერას მორჩა
და ფრთა კალმის გვერდზე დადო,
გული გრძნობს რომ იმ ნაწერში
საძებნია სიტყვა სანდო.
განვლო ხანმა და ეუწყა
ქართლის მცხოვრებთ სეფეს ხიტყვა,
ქართლი ახლად დაიხარკა,
ციდან რისხვის სეტყვა ცვივა.
მაგრამ, განა, ამდენ ჩაგვრას
შეირჩენენ ქართველები?!
დავყვეთ დაბლა წყლის დინებას,
ურიგოდ ნუ ავჩქარდებით!
III
შორეული მთების ჩრდილში,
სადაც ქარი ქარაფს ხედნის,
ნისლის ფრთები ფარავს ველებს,
წყაროები ერთ-ურთს ერთვის.
და ნიავი ანანავებს
მინდვრის ყვავილთ, გაუშლელებს,
ხარ-ირემი მთიდან ჰყივის,
სწორუპოვარ სატრფოს ეძებს.
მოსჩქეფს ქსანი და არაგვი,
ორი ძარღვი, სავსე მადლით,
იღვრება და ხის ფესვებში
სილბოდ გადის მათი წყალი.
კოშკურებზე, ქონგურებზე
არწივები ნავარდობენ,
ევლებიან მშობელ ხედებს,
თლილი ქვებით წყობილ კოშკებს.
და ამ ხიბლში ჩაძირულა,
მიჩვეული ფიქრს და დუმილს,
მთა, ნამდვილი მეომარი,
თავის შვილებს მამულს უძღვნის.
დღეს აწერის მაღალ ციხეს
შეთქმულება დაუგეგმავს,
შანშე, ქსნისა ერისთავი,
მთაში ხედავს ქვეყნის ბელადს.
შეკრებილან ქსანელები
დიდ დარბაზში სასუბროდ,
რომ ერთურთის გვერდით დგანან,
თითქოს უკვე უთქვამთ უხმოდ.
სანთლის ჭაღებს აურეკლავთ
ქვის კელდების სიდიადე,
ნაქსოვ ჩრდილებს ალაგ-ალაგ
ღამე მთვარის ეშხით ბადებს.
და დარბაზის მთელ სიგრძეზე
ჩაყოლებულ ხის მაგიდას
გარს უსხედან მეომრები,
დღეს სათქმელი უნდა ითქვას!
ზე წამოდგა ერისთავი,
როგორც ძველი, მდგარი ღვინო,
არც შფოთავს და არც ქაფდება,
ყურადღებას კრძალვით ითხოვს.
-მე, დიდ ქსანის ერისთავი,
ჩემი ქვეყნის მქვია შვილი,
არ გარდავალ სისხლის ძახილს,
ჩემი აზრის ჩანგზე ვივლი.
დღეს ქართლს მტერი გვეცილება,
ავი ზრახვით, ავი მიზნით,
ხარკით გვახრჩობს, გოგო-ბიჭებს
ერეკება ქვეყნის იქით.
მიწა ცრემლით დაინამა,
გოჯა-გოჯა დაფლეთილი,
ბევრგან დედას აკვნიანად
გამოჰგლიჯეს ღვიძლი შვილი.
მე სხვა აზრი არ მექნება,
არც სხვა რამ აზრს შევიწყნარებ,
შევაკვდები და არ დავთმობ
ჩემი ქვეყნის არე-მარეს.
ქსანელებმა ქარქაშეულს
გამოჰგლიჯეს სწორი ხმლები,
ზე ასწიეს და თანხმობა
გამოხატეს მდუმარებით.
შანშემ ხმას კვლავ წრთობა მისცა,
ვით დოლაბი დატრიალდა,
ერთიანად ჩამოიფქვა,
სათქმელისგან დაიცალა.
-მიხარია, რომ ჩემს აზრში
თქვენც სიკეთე დაინახეთ,
გადადება საქმის არ ღირს,
მტერს დავუგოთ ჩუმი მახე.
დღეს მსტოვრებმა მომიტანეს
უთენია სათნო სიტყვა,
კახთა მეფეც ჯანყს აპირებს
და სალაშქროდ მტერზე მივა.
არც სხვა თავკაცთ დაუკარგავთ
გამარჯვების იმედობა,
შუბლი შუბლსა შევარკინოთ,
დღეს ბრძოლა არ დაითმობა!
დღეის სწორზე სისხამ დილით,
მტერს ჩავეჭრათ, ვაზიანოთ,
გამოვხშიროთ სარეველა,
ფესვი მიწას ვაზიაროთ.
იმ დრომდე კი იარაღი
კლდის ფერდებში გადავმალოთ,
საიდუმლოდ შევინახოთ
კასალეწი საქმის კალო.
დაიშალნენ ქსანელები,
ჯანყი გულში ჩაიმალეს
და შეერწყნენ ერთიანად
კართან ჩამოძენძილ ღამეს.
მხოლოდ შორი ძაღლის ყეფა
აყრუებდა არე-მარეს,
ახლა შანშეს გამძლეობა
და სიფრთხილე მეტად მართებს!
საცეცხლური მოიტანა
და ჩიბუხი გააღვივა,
სინათლეზე გაიელვა
ჭაღარების თეთრმა სხივმა.
ჩაუფიქრდა კვლავ მომავალს,
დარდმა გული გადასერა,
-რა მომელის?! - ეკითხება
თავის გულში ბედის მწერალს.
ეჭვით, დარდით შემოსილი,
გულს მაინც არ უტყდებოდა,
ყურში ცხადად ჩაესმოდა
ბოროტული აზრის ბოდვა.
ორი მხარის ადამიანს
ზენაარი მასში შობდა,
მაგრამ კაჟ გულს გამოევლო
სიყვარულის ცეცხლით წრთობა.
თუ ერთ მხარეს წახნაგებით
სავსე იყო და პირქუში,
მეორე მხრივ თვითონ ცისკარს
იხუტებდა გრძნობით გულში.
მკაცრი მზერა ერისთავის
მიმოივლის ქვათა კედლებს,
მკრთალი შუქი მცირე სარკმლის
სანუგეშო სიტყვებს ეძებს.
წლების ტვირთი აწევს მხრებზე,
მოგრძო სახე ფიქრს მოუცავს,
მჭედელია ქვეყნის ბედის,
პეშვით მისი წყალი უსვამს.
ლომის მუშტში ჩიბუხის თავს
საოცარი ძალით იჭერს
და ქულები იფანტება,
გონებაში ბადებს კითხვებს.
და თუთუნის ნელი კვამლი
რაღაც ფორმით ჰაერს ხატავს,
იცის კაცის საფიქრალი,
მის მჭმუნვარე სახეს ბაძავს.
ხან კი კითხვის ფორმას იძენს,
თავმორკალულს ავბედითად,
მის თვალთა წინ რომ იშლება,
მერე სადღაც ქრება მშვიდად.
გული მიანც უტეხად ძგერს,
მიზნისაკენ ურჩად მიდის,
ქვეყნის ბედით შეპყრობილი
ფიქრებშიაც მტერთან იბრძვის.
კაცთა მოდგმას ვით სჩვევია,
არც ის იყო ერთობ სრული,
მაგრამ მისი განაზრახი
იყო მართლაც შესაშური.
IV
აღმოსავლეთ საქართველო
აჯანყების ცეცხლში იდგა,
ბედისწერის ქარტეხილი
ავბედით ფრთებს ჩვენზე შლიდა.
რადგან საქმის განაზრახი
ფესვში იყო ძირმომპალი,
წუთისოფლის აღმონაცენს
შესდგომოდა ავად წყალი.
ყველა გმირი თავის მხარეს
უმოწყალოდ იწეოდა,
არ გააჩნდათ ერთობა და
საომარი საქმის ცოდნა.
აქეთ ქსანი აღმდგარიყო,
ზემო ქართლიც აშლილიყო,
თეიმურაზ კახთა მეფეც,
მტერს ცელავდა, როგორც მინდორს.
კეხვთან გივი ამილახვარს,
ზემო ქართლის მიწათმფლობელს,
გაეჩაღა დიდი ბრძოლა,
გამარჯვების საჭეს ფლობდეს.
ერთიანად გადარეცა
თავწითელა ყიზილბაშნი,
ომობს, როგორც დიდი ორბი,
შორმა მთებმა მისცეს ბანი.
მაგრამ მხოლოდ მონდომება
არ ღირს საქმის დასაწყებად,
თუ სიბრძნეც არ დაემატა,
კოცონი ვერ გაჩაღდება.
მაგრამ სიბრძნე რას გულისხმობს,
დედააზრის ამოცნობას,
თავგანწირვის რაობას და
მისგან ოქროს გამოდნობას.
დღეს კი რა გვაქვს დარჩენილი,
რად ვემდურით ჟამთა მწერალს,
მხოლოდ სიტყვა ცარიელი,
ისტორიას რაც ვერ ჭედავს.
სამშობლოსთვის მებრძოლ გულებს
დღეს სასწორი აქანავებს,
ხან სიკეთე იპყრობთ სრული,
ხან ანთხევენ ერთურთს შხამებს.
სწორედ, ამით დაიძლია
მაშინ ქვეყნის ისტორია,
ბედის ჩანგის სიმთა ჟღერა
უჟამურად აირია.
V
ისპაჰანის სასახლეში,
ხანუმების წამწამთ ჩრდილში,
ისვენებდა დიდი ლომი,
აბასივით საფრთხო ჯიშის.
მუსიკობა, ჯამბაზობა
დიდ დამპყრობელს ჰყვარებოდა,
ოდიდგანვე ცბიერებით
მისი მოდგმა განითქმოდა.
ხასიათი ცვალებადი
ბავშვობიდან დაჰყოლოდა,
მრისხანეც და გულმოწყალეც
ქართველებზე ნადირობდა.
აქებდა და ეშინოდა,
უყვარდა და თანაც სძულდა,
მათ გარეშე ვერ ძლებდა და
უყურებდა ეჭვით მუდამ.
თუმცა, როგორც დიდ დამპყრობელს
ნაკლი ნაკლად არად უღირს,
ჩვენი ქვეყნის სატკივარი
ჭრიალია მისთვის ურმის.
თუმცა თხრობა გავაგრძელოთ,
მოქმედება გავაახლოთ,
ისტორიის ჟამთმსვლელობას
ჩავუაროთ უფრო ახლოს.
აღმოსავლურ მაღალ თაღებს
აბრეშუმი ნაზად ამკობს,
თბილი სიო ოდნავ არხევს
და შეხებით თითქოს ართობს.
დიდ დარბაზის შუა ნაწილს
გზად ხალიჩა წითლად გასდევს
და არფაზე დაკრულ ბგერებს
ქალი ცეკვით სხვა ხიბლს აძლევს.
ღელავს ტანი, ვით ტალღა ზღვის
და თხელ სამოსს აფრებათ შლის,
მოგრძო თვალთა ფარულ მზერას
ასრულება ძალუძთ ნატვრის.
არფა კვნესის, სატრფოს უხმობს,
მამაკაცთა სმენას ართობს,
მუსულმანი დიდებულნი
მოსხდომიან ტაბლას ახლოს.
მაღლა, ლამაზ ხალიჩაზე,
ვით ავაზა მტაცემელი,
გაწოლილი ნეტარებით
ნადირ-შაჰი მომხვდურთ ელის.
ოქრონაქარგ ლურჯ ხავერდში
მოხდენილად შემოსილი
მიმოავლებს თვალს ქვის სვეტებს,
ხიბლავს ფარჩის ფერი ლილის.
გრძელ ულვაშებს ველურ კატის
ოდნავ არხევს, წარბს ატოკებს,
მტაცებელის ხარბი ყნოსვით
რბილ ხავერდზე აწყობს ტორებს.
ოქროს ბეჭედს ოთხკუთხოვანს
აწვიმს შუქი ზურმუხტების,
ბალიშების ტევრი უდგას,
ვით საუფლო ჭრელი მთების.
უცებ მცველის ხმა მოისმა,
არფის კვნესა სულ მინელდა
და ფრიალი მარაოს ფრთის
შავი მონის ხელში შეწყდა.
სიცხისაგან გათანგული
სპარსი მონა შემოვიდა,
გაიარა დიდ დარბაზი,
ხალიჩების რიგი ფრთხილად.
ცუდი ამბის მომტანია,
შიშსაგან თრთის, კანკალებს,
ვერ ასცდება, როგორც მსხვერპლი
დიდ ნადირის უგრძეს კლანჭებს.
მოახსენა:- ჩვენო მზეო,
ისპაჰანის დიდო ლომო,
ვით გავბედო, თქვენი რისხვა
როგორ უნდა მოვინდომო.
მაგრამ მამცნეს, რომ ქართველებს
აუშლიათ ფრთები ესრეთ,
ქართლ-კახეთის თავკაცობას
მერამდენედ ფუჭად ვენდეთ.
სეფე-ხანი, მისი ჯარით
რამდენჯერმე შეუმუსრავთ,
აღარ იცის, რა იღონოს,
მისცემია დარდს და ურვას.
შაჰის გრგვინვა ზეცას მისწვდა,
ცხელი ქვიშა შეარხია,
სპარსი მონა შიშისაგან
მოსასხამში გაეხვია.
VI
საქართველოს სატახტოში
ჩამი-ჩუმი არსად ისმის,
სეფე-ხანის სასახლეში
შფოთიანი დრო დგას ძილის.
მხოლოდ მცველებს არა სძინავთ,
მწარე ფიქრებს მისცემიან
და დიდ ჩალმებს ისწორებენ,
ნავებივით აფრებიანს.
მაგრამ, არა, კიდევ ერთი
კაცის ფიქრი ვერ ისვენებს,
გადარჩენის ოცნებაში
ისევ ხლართავს მავნე ქსელებს.
აი, ისიც, სეფე-ხანი,
ხის მაგიდას ჩაჰფრენია,
სანთლის შუქი დასციმციმებს
წითურ სახეს, ალებიანს.
აშტერდება შაჰის ბეჭდით
მაგიდაზე გართხმულ წერილს,
ნუთუ დადგა დღე განკითხვის,
ნუთუ აღსასრული ელის?!
ორ მტევანში ჩაურგია
მოპარსული თავი მორგვის,
გამოსავალს ვერ პოულობს,
სიმწრის ოფლი ღვარად მოსდის.
მერე თითქოს გამოცოცხლდა
და გონება დაეძაბა,
შუბლი სრულად გადაღარა
ზემოთ აზიდულმა წარბმა.
და შეუდგა აზრის ქლესვას,
საწერი ფრთა მოიმარჯვა,
ენა გაიალმასა და
გაიხადა თავის აბჯრად.
ფიქრობს, ფიქრობს სეფე-ხანი,
ჩია გულის, შავი აზრის,
წერს, წუთითაც არ ისვენებს,
ღამის მამა მხარზე აზის.
მოდით, გავყვეთ სტრიქონ-სტრიქონ,
ნაჩქარევად ნაწერ ფირმანს,
ნათქვამია, გაჭირვება
კლდის ბელტებსაც ჩამოგვიფქვავს!
,,ქართლ-კახეთის წინამძღოლნო,
თქვენი ქვეყნის ერის შვილნო,
შაჰის რისხვა ნუ მექნება,
მინდა, ჩემი შეისმინოთ!
დამარცხება, მართალია,
დღეს ჩვენ გვერგო ყიზილბაშებს,
მაგრამ მაინც წინდახედვა და
ერთურთის შიში გვმართებს.
ცალუღელა ხარი მარტო
უღლისგან ვერ გაიწევა
და თუ მაინც გაიწია,
კისრის მალა ჩაემტვრევა.
არ იფიქროთ, ჩემი სიტყვა
თქვენს ხმალს ამით ამცირებდეს,
აჩქარებით ვინ იპოვის
მთებში გადაკარგულ ედემს?!
გირჩევთ, ჯანყი დაივიწყოთ
და შაჰს გულით ემსახუროთ,
თორემ რისხვა არ აგცდებათ,
ბედს არავინ დაემდუროს!“
ცბიერებით გაჟღენთილი
წერილი აქ დაამთავრა,
კვლავ ჩამოჰკრა ოთხივ კუთხით
საშინელმა გლოვის ზარმა!
VII
სახლეულით ქსნის ხეობას
გადმოსულა ერისთავი,
მთებს უშიშრად გადმოსცქერის,
და ქარს მიაქვს ფიქრი შავი.
მდინარეთა თეთრი ძარღვი
კალაპოტებს ეხეთქება
და ამ ძახილს ექოდ იღებს
მთების უტყვი მდუმარება.
იალაღზე მარტოდა სძოვს
ბედაური თოთო ბალახს,
შანშე ფიქრებს მისცემია,
წელზე ბასრი ხმალი არტყამს.
იქნებ, ვინმეს ელოდება,
ის ვინმე კი აგვიანებს,
ჩაჰკირკიტებს გამალებით
დაწყლულებულ ნაიარევს.
მალე შორით თვალი ჰკიდა
თეთრ ჩოხაში გამოწყობილს,
მხედარს ცხენი აეჯაგრა,
შესახვედრად მასთან მოჰქრის.
ცხენი ცხენსა შეატოვა,
ჩამოხტა და სალამი სთქვა,
შანშემ ვეღარ მოითმინა,
დააყარა მომხვდურს კითხვა:
-ძმაო, ჩემი საქციელი,
ვგონებ, რომ არ გაგიკვირდეს,
თავგანწირვა ფუჭია და
არ იძლევა მცირე იმედს?!
რა ამბავი დაგხვდა ბარში,
ხანის სიტყვა ვინ გატეხა,
გამაგრდნენ თუ დაძაბუნდნენ,
იქნებ მითხრა რამე ეხლა!
ბრგე იესე მოიხარა,
თვალით სივრცე მოიარა,
ცისკიდური უსასრულო
აათრთოლა ცისკრის ზარმა.
-როგორ გითხრა, დღეს ცუდ ამბავს,
ვით საჭურველს, ისე ვტვირთავ,
ქართველები, როგორც სხვა დროს
ცდუნებულან ისევ მტრისგან.
თეიმურაზ, კახთა მეფე,
თვით არაგვის ერისთავიც,
გივი ამილახვარი და
ქაიხოსროც, ლუარსაბიც.
ყველას ერთად სეფე-ხანთან
შერიგება განუზრახავს,
თვისი ფეხით გაძღოლიან
შაჰის საამებელ ნადავლს.
მისულები ცრუ სეფე-ხანს
ეშმაკურად დაუთვრია,
ბორკილებით დადებული
ისპაჰანში წაუსხია.
მართალია, იქ ქართველებს
ვერ ეწევათ კარგი ბედი,
მაგრამ იქნებ მათზე ადრე
შაჰისგან ჩვენ დავისჯებით!
დროა, ბჭენი გავამაგროთ,
სახლეული შევამზადოთ,
თუ სიცოცხლე გაგვიწბილდა,
სიკვდილს შევხვდეთ საარაკოდ!
ძმები ცხენებს შემოასხდნენ,
ციხე-სადგომს მიაშურეს,
შეაფარეს თავი ჩრდილს და
თლილი ქვების მყუდრო ყურეს.
VIII
სიცხისაგან გათანგულებს
შარბათისგან მოგვრილ შვებას
ნადირ-შაჰი ქართველ სტუმრებს
გულმოდგინედ უმზადებდა.
შეხვდა, როგორც მამა შვილებს,
ეშმაკურად დაუყვავა,
თითქოს ერთხანს დაავიწყდა
ქართველთა და სპარსთა დავა.
დიდსულოვნად მოიკითხა,
გულუბრყვილოდ დაამატა,
ვით შეგბედათ ბორკილები
ჭიამყრალმა, მძუნე მატლმა.
შაჰი მაინც შაჰად რჩება,
სარგებელი უნდა ნახოს,
ყოველ სიტყვას და მოქცევას
ეშმაკობა დაამატოს.
პირველ დღესვე შეაპარა
საუბარი ავღანეთზე,
არჩასული ქართველები
მიაყენა ბრძოლის გზებზე.
მაგრამ ღმერთმა ნუ ინებოს,
რომ ეჭვები გაგვიმართლდეს,
შაჰ-ნადირის ჩანაფიქრი
ჩვენს მიწაზეც განვითარდეს.
ძმა ძმის ხელით დაამარცხოს,
დათესილი ყანა ფარცხოს,
თვითონ ლხინი დაიყენოს,
ჩვენ შეგვასწროს მხოლოდ ავ დროს!
დიდი ბრძოლა გადიარეს
შორს წასულმა ქართველებმა,
ავღანეთის მშრალ მიწაზე
ზოგს სიკვდილი არგო ბედმა.
სიცხისაგან გათანგულნი
ბრუნდებიან გამარჯვებით,
უცხო დროშა ხელით მოაქვთ,
სირცხვილით სად გამოვჩნდებით?!
მწარე იყო მათი ხვედრი,
მაგრამ ბედის საზღაური,
ადამიანს დაამარცხებს,
რისი ძლევაც არად უღირს!
მანკიერი ბუნებისგან
მუდამ წუმპე იბადება,
თუ არ გძალუძს მანკი მოსპო,
მაშინ მოდის სნეულება.
როცა ხედავ კაცი ბრძენი
ჭირს სასრული აღარ უჩანს,
მის არსს უნდა ჩაუღრმავდე,
დაეუფლო განსჯის უნარს.
სათავიდან შეისწავლოს
თვითეული შენაკადი,
იქ შეიცნობს ყველა მიზეზს,
ჟამი ბეცად რატომ გადის.
მაგრამ განსჯა ზენაარმა
კაცს თუ თავს არ დააპკურა,
ვერ ჩასწვდება და ვერ შესვამს
სიცოცხლის წყლით სავსე სურას.
IX
ისპაჰანი ზეიმობდა
ავღანებზე გამარჯვებას,
ქართველობას კი ეს ლხინი
უფრო მეტად ადარდებდა.
შაჰს ქართლისთვის მოეცალა,
საღერღელი აეშალა,
ახალ ხრიკებს ამზადებდა,
ცეცხლს უნთებდა ხმელ-ხმელ ჩალას.
დიდხანს ფიქრი არც დასჭირდა,
და მოუხმო ამილახვარს,
ვით ობობა ბნელ კუთხეში,
ნესტიან ძაფს ქსოვს და ხლართავს.
-შენს მასპინძელს, იმედია,
რომ კეთლად გამიხსენებ,-
ეუბნება ამილახვარს
და იფშვნიტავს მარჯვედ ხელებს.
-მინდა, რომ ჩემს ძვირფას სტუმარს
ეს ნათქვამი ესალბუნოს,
სიტყვა შაჰის ეამოს და
არ მიყუროს ვით მტერს, უნდოს.
არაგვის და ქსნის ხეობა
მიჩუქნია ჯილდოდ შენთვის,
თუ ერისთავს დაამარცხებ,
ქების მეტი რაღა მეთქმის.
ამილახვარს ელდა ეცა,
ვაჟკაცს სახე გაუფითრდა,
ენა სიმწრით მოიკვნიტა,
კარგად მიხვდა, რაცა გვჭირდა.
ამ ამბიდან განვლო ხანმა,
ცოდო-ბრალი დატრიალდა,
ვერ ინახა გონიერი
ქართლში კაცი წყლულის წამლად.
ქართველებმა ქართველები
მტერს საჯიჯგნად გაუხადეს,
არწივები აღარ ზრდიდნენ
კავკასიის მთებში მართვეს.
საზიზღარი მოსათხრობი
იყო ჩვენი საქციელი,
დამარცხებულ ერისთავებს
ნადირ-შაჰი ირანს ელის.
წუხან ძმები ერისთავნი,
დღეს სამშობლოს შორდებიან,
იქნებ ვეღარც იხილავენ
კავკასიონს, ქედებიანს.
მის მჯიღ თავზე ვერცხლის კოცონს,
სიჭარმაგის სიდიადეს,
კაცს რომ წუხილს დაავიწყებს,
რჩევით დარდს რომ გაუქარწყლებს.
მიდიან და გულით მიაქვთ
სიყვარულით სავსე აბგა,
მზე გვირგვინად ოქროს აფრქვევს
და თეთრ თმებზე ქარვა ადგათ.
და როდესაც მიაღწიეს
საქართველოს ლურჯ საზღვართან,
შანშემ ცრემლი გადმოღვარა,
კაცი ვეღარ გაიმართა.
ღაღადისი ზეცას მისწვდა,
გული მისი შეამტვრია,
მაშინ ღმერთსაც შეეცოდა
ბედგამწყრალი იბერია.
-ცხენოსნებო, შეიცადეთ,
ამ ხნის კაცს ნუ გამაწბილებთ,
წამით ხელი შემიხსენით,
გევედრებით როგორც შვილებს.
მინდა გულით ვეამბორო
ჩემი ქვეყნის ბოლო ნაკვეთს,
ვისი ფიქრიც და ტკივილიც
აჩრდილივით მუდამ თან მდევს.
და ვატარო მუდამ გულით
სასოება ჩემი ქვეყნის,
ჩანერგილი ბავშვობიდან,
წყაროებს რომ ცრემლად ერთვის.
ხმა არავის გაუღია,
შანშეს მოხსნეს ბორკილები,
გაოცებულ მუსულმანებს
კიდევ რისი ხილვა ელით?!
კაცი მიწას ჩაეხვია,
მინდვრის ლელოს რაღაც უთხრა
და ყვავილთა სურნელებას
თვისი ცრემლი დააპკურა.
შემდეგ სველი ხელაბანდი
მწვანე მოლზე დააფინა,
ძარღვიანი მიწის ბელტი
შიგ ვით ჩვილი ჩააწვინა.
გამოკრა და გულის მხარეს,
ჩოხის უბეს გადამალა,
მისმა სითბომ დაამშვიდა,
აგრძნობინა მიწის ძალა.
X
ქართლში ისევ უმოწყალოდ
ყიზილბაშნი ბატონობდეს,
ვენახს ძუძუ გაშრობოდა,
ხარი აღარ ჰყავდა სოფელს.
გუთნისდედა უქმად იყო,
ბეღელს ობი გასჩენოდა,
სარეველა ყანას სჭამდა
და ელოდა პატრონს ოდა.
ხალხი ხევებს შეხიზვნოდა,
კლდის ქვაბებში იძინებდა,
ფიქრი იყო მისთვის ძილი,
მწარე იყო გათენება.
შოლტით გადახეხილ ბეჭებს
აღარ სურდა უღლის თმენა,
ნასახლარში იღვიძებდა
დაჩაგრული კაცის რწმენა.
აეჯაგრა ქართლს შვილები,
ჭირს შეეკრა ერი ერთად
და გმირული წამოეწყო
მოქიშპეებს ისევ ერთად.
საქმეს თავში ჩასდომოდა
დიდ თავადი ამილახორ,
მისმა ხმალმა, ვით მათრახმა,
მტრის კისერი უნდა ლახოს.
სამი წელი ცეცხლი წვიმდა
ქართულ ხმალთა ელვებიდან,
ყიზილბაშთა წითელ თავებს
ვით ურმის ყელს, ისე სჭრიდა.
და აზვირთდა შაჰის რისხვა,
კასპიის ზღვა დააქცია,
ტალღა მისი მზეს მისწვდა და
ქვიშას ზურგი შეაქცია.
სასახლეში გლოვაა და
ნადირს სიტყვას ვერვინ ჰბედავს,
ალბათ, თუ არ მოერიდა,
არ დაინდობს მშობელ დედას.
უკვე თითქმის ათწლეული
გადის, რაც სპარსეთში მეფობს,
მაგრამ ქართლი ვერ მოდრიკა,
პირი ვერ უჩინა ლელოს.
არ უტყდება საკუთარ თავს,
მაგრამ კიდეც დაიღალა,
თითო სპარსის სისხლად უღირს
გურჯისტანის გლეხთა ღალა.
ვერ მოჰგლიჯა რქები ირემს,
ბრჭყალები სულ დაელეწა,
საიდანაც ამოთხარა,
იქ გაიდგა ფესვი ლერწმა.
ალბათ, მთისგან იკვებება,
ცხოველსმყოფელ წყაროს იღებს
და თავიდან იბადება,
მერე ძალას სჩუქნის შვილებს.
მაგრამ ამას დიდი ლომი
ვერ იგუებს სიცოცხლეში,
თუ დაჩოქილს ვერ იხილავს,
დამარცხება ჭკვაზე შეშლის.
გაახსენდა წინაპრები,
შაჰ-აბასის მჭრელი ხმალი,
ბევრი ომი მოიგონა,
ის თრიაქით იყო მთვრალი.
გონზე ნისლი გადაჰკვროდა,
თითქოს ცაში დაფრინავდა
და იწვევდა შავბნელ ღრუბლებს,
რომ შეექნა ჯანყი ავდარს.
და უეცრად თვით აბასი
მის თვალთა წინ წარსდგა მშვიდად,
ალბათ ამ დიდ წინაპართან
საუბარი ახლა ღირდა.
აბას ღრუბლის სახე ჰქონდა,
მონუსხული, ჯანღიანი,
შავი ჩალმით შესუდრული
და უკმეხად ჯავრიანი.
გრგვინვასავით წამოვიდა
მისი სიტყვის კერპი სეტყვა
და ნადირი ვერ ბედავდა
ზმანებაში რამე ეთქვა.
-საქართველოს დიდ კლიტეებს
ვერ შესწვდები ვერასოდეს,
შენ გინდა, რომ დიდ ხარ-ირემს
ის ქორბუდა რქები მოსტყდეს.
მაგრამ განა შეაჩერებ
გაზაფხულის დიდ მსვლელობას,
რასაც თავად სიცოცხლე და
აღშენება ქვეყნად მოაქვს.
კვლავ წამოვა მინდვრის ლელო,
ხარ-ირემიც დამშვენდება,
ასეთია განაწესი,
შეუცვლელი არსის ნება.
ჩვენ მოკვდავნი მას ვერ შევცვლით,
მაგრამ წამით დავაყოვნებთ,
ნახე ქუსლი აქილევსის
და გურჯისტანს დააჩოქებ.
ნადირ-შაჰი გონს მოეგო,
ზმანებისგან გამოფხიზლდა,
მრავალნაცად ხერხს მიმართა,
გული ერთხანს დაიმშვიდა.
ისევ ხელი მიჰყო ხრიკებს
და ძველ საქმეს შეეჭიდა,
ბილწი სული არ იცვლება,
ჭაობს ვერ შობს წყარო წმინდა.
თეიმურაზ, კახთა მეფეს,
შეუთვალა ელჩის პირით,
დროა აწ შენ გეკუთვნოდეს,
საბრძოლველად ქსანზე მიდით!
თავზე მეხი დაატეხე
მოღალატე ამილახორს,
ჩემს მაგივრად გაუსწორდი,
სიმწრით ვაი დაიძახოს.
XI
ლამაზ ულაყს მოაგელვებს
მშვენიერი ცხენოსანი,
პირუთვნელი სახის კაცი
თეიმურაზ მეფე არის.
თეთრი ჩოხა ტანს უმშვენებს,
ცხენს მსუბუქად მიაგელვებს,
მიმოავლებს მზერას მინდვრებს,
წარბით ზომავს ბებერ ქედებს.
წვერს მსუბუქად თეთრი ხაზავს,
თვალში სევდის სხივი უკრთის,
მეფურ გულის ყოველ ძგერას
მშობელ ქვეყნის სახელს უძღვნის.
თან ახლავან ქართველები,
თავადებიც და გლეხებიც,
სიკოხტავით აღკაზმულებს
აცილებენ ხევ-ხუვები.
ქსნის ხეობას მიაშურეს,
მთის სიგრილე უხარიათ,
ცხენის ფლოქვთა მჭახე ექო
ქედებს სწვდება რია-რია.
მეფემ ბრძანა შეყოვნება
და ერეკლეს დინჯად უხმო,
მამა-შვილი მდინარისკენ
სავალ ბილიკს გაჰყვა უხმოდ.
ახალგაზრდა მეფისწული,
ტანმორჩილი, ნათელ მზერით,
ახლადაშლილ წვერ-ულვაშით,
ხმალს ეყრდნობა მარჯვედ ხელით.
იქვე მოლზე მოისვენეს,
მეფე ჭმუნავს, ედარდება,
ძლიერ უჭირს გამოხატოს
თვისი გულის მწუხარება.
მამის განცდებს შვილი ჩასწვდა,
გულს უფონებს თბილი სიტყვით:
-სხვა გზა ცდისა არ არსებობს,
დღეს ორივემ კარგად ვიცით.
მეფევ ბატონს არ ეწყინოს,
ჩემგან ეგზომ სითამამე,
დღე მშვენდება ჩვენს თალთა წინ
მაგრამ დღესაც მოსდევს ღამე.
იქნებ ბედმა გვიწყალობოს,
ძმის სისხლს ხმალი აარიდოს,
ორივ მხარის ქართველები
მოაცილოს ბრძოლის მინდორს.
შეთანხმებას თუ ვერ შევძლებთ,
გული უნდა გავიმაგროთ,
თავადმა თუ გაგვიმეტა,
ბრძოლა გვმართებს სამწუხაროდ.
ამ მწარე სვლით საქართველოს
ბედ-იღბალი უნდა ვჭედოთ
და კახეთის სამფლობელოს
ქსან-არაგვი შევუერთოთ.
-სწორად ჩასწვდი ჩემს საწუხარს,
ვარ ტანჯული მწარე ხვედრით,
რადგნ არ აქვს გამართლება
საკუთარ ძმას ხმლით რომ ვებრძვით.
შენ ჯერ კიდევ ყმაწვილი ხარ,
სისხლი გიდუღს, როგორც მაჭარს,
ასჯერ სიტყვამ უნდა სინჯოს,
მერე ხმალმა უნდა გაჭრას.
დროა, დროა ჩვენი ჯარი
მთის ხეობებს შევაგელვოთ,
იქ საქმეში გამოჩნდება,
როგორ გვიყვარს საქართველო!
XII
კახთა მეფემ მოიმტკიცა
ქსან-არაგვი, მისწვდა სერებს,
ამილახვარ არ წყნარდება,
გამოსავალს ხმალში ეძებს.
დიდ სურამის ლამაზ ციხეს,
ამილახვარ შეუფარავს,
ბრგე ვაჟკაცი ვერ ისვენებს
და სიბრაზეს აღარც მალავს.
თვალებს მრისხანებით კვესავს,
ტალღული თმა მხრებამდე სცემს
და ვაჟკაცურ განიერ მხრებს
ჩრდილი ადგათ, როგორც ქედებს.
მოგრძო სახე აჩრდილს უგავს,
დაღარული წლების ჯავრით,
გულის ცეცხლი ლავად უდუღს,
შეპყრობილი მწარე აზრით.
ნუთუ ასე ცოცხალ ლეშად
ჩაჰბარდება ის ქართველებს,
მერე მეფე ხელს შეუკრავს,
ისპაჰანში გაამწესებს.
ზის სამფეხა დაბალ სკამზე
და ქვის ფილებს აშტერდება,
მის გონებას რა აშფოთებს,
იქნებ, მწარე მოგონება!
ახსენდება ერისთავი,
მისი ხელით შებოჭილი
და დილამდე მოგონება
სარკმელის წინ ჩრდილად ივლის.
გული ჩასწყდა, თითქმის მოკვდა
და სირცხვილით გაილია,
ნუთუ მხოლოდ ეს ყოფილა
ამ ცხოვრების იდილია.
რეტდასხმული გაიმართა,
სარკმლიდან გზას გადახედა,
მოეფერა საქართველოს,
უსაყვარლეს მშობელ დედას.
შემდეგ ნანა გაახსენდა,
შავი ჩოხა გაისწორა,
თითქოს გულში ხმალი ჩასცხეს
და გაიპო ისიც ორად.
შემდეგ მთებიც გაახსენდა,
არაგვის ხმა მოენატრა,
გაილია რიჟრაჟად და
დაიწურა უტკბეს მაჭრად.
შემდეგ ტოლნი გაახსენდა,
იგრძნო, როგორ დააშავა,
ერთიანად გადიარა
გონებაზე ფიქრმა შავმა.
XIII
საქართვლოს საზღვარს მისწვდნენ
აღკაზმული ცხენოსნები,
სპარსელნი და ქართველები,
ცხენს შოლტს სცემენ გამალებით.
ახოვანი კაცი მოჰყავთ,
მხარგაკრული, ლომის ტანის,
მწუხარება და ტკივილი
მის ვაჟკაცურ სახეს აწვიმს.
მშვიდი მზერით ეფერება
გახუნებულ ამაყ ქედებს,
ყველგან მშობელ ქვეყნის ფერს და
სინატიფეს მისას ეძებს.
ათას ბრძოლა გადალახულს,
დღეს რა ჟამი შესწრებია,
ნუთუ მშობელ ქვეყნის ნახვა
მეტად აღარ უწერია.
წამით შესდგნენ ცხენოსნები,
გივიმ წყალი მოითხოვა
და ბავშვივით აეტირა,
გულმა შვება ვერ იპოვა.
ეთხოვება საქართველოს,
როგორც ერთ დროს ბევრნი სხვანი,
ამ ვაების ქარტეხილებს,
მოუთხრობენ გზა-გზა მთანი.
ეთხოვება, ვით ერთ-ერთი,
გზაში საფიქრალი რჩება,
დამარცხება ჰქვია ამას,
მაგრამ ახლავს გამარჯვებაც.
თავი ჰკიდა მწუხარებას,
კვლავ ფიქრები მოეძალა,
გულში ჩაყოლილმა ჭიამ
აგრძნობინა მისი ძალა.
ისევ თვალწინ უდგას კაცი,
ვისაც ზურგში ჩასცხო დანა,
ვინც ტკივილით დააკვნესა,
მეხისთვის არ დაენანა.
მაგრამ, ვაი, მოჩვენებავ,
იქნებ, სიცხე მოეძალა
და ქართველი ცხენოსნები
სიზმრად ნახა მისმა თვალმა.
მაგრამ ყურშიც რომ ჩაესმის
სანატრელი ხმოვანება,
იქნებ მისი აღსასრულის
და განკითხვის ჟამი დგება.
მაგრმ, არა, სათნო მწყობრით
ეს ქართველნი იმღერიან
და ჰაერი ალივლივებს
ხმოვანებას, სიმებიანს.
თავი მაღა წამოსწია,
გაუსწორა თვალი ტრამალს,
მაგრამ ვერა და ვერ გასცდა
ჰორიზონტზე გართხმულ შამბნარს.
ხუთმა წუთმა განვლო ესე,
მოლოდინით რაღაც შორის,
აგერ ერთი ცხენოსანი
შესახვედრად მათკენ მოჰქრის.
მალე სხვებიც დაინახა,
უნაგირზე მოჰყვა ბორგვას,
განა უფრო სასტიკი რამ
შესწრებია ვინმე მოკვდავს?!
მის წინ შანშე ერისთავი,
თალხი ფერი დასდებია
და თვალები, ვით არწივის,
მის ნახვაზე რად არ რბიან?!
მხოლოდ თეთრი ლიბრი ფარავს
ამოშანთულ დამწვარ გუგებს,
კაცის გული ქალამანს ჰგავს,
ამდენ თრევას მიტომ უძლებს!
ამილახვარ იღრიალა:
-შეიცადე ერისთავო,
ვიცი, ჩემი ხმა შეგზარავს,
იქნებ, კიდეც გაგათავოს!
გთხოვ, მერწმუნე ჩემი ყოფა
არის ძაღლზე მწარე ამ დღეს,
შენ რომ გხედავ ასე ტანჯულს,
როგორ უნდა გამეხარდეს?!
გთხოვ, მონახე ჩემი ხელი
და მარჯვენა ჩამომართვი,
მაშინ, ჩავთვლი, მაპატიე,
წყაროს წყალი პეშვით მასვი.
ერისთავის მკრთალი სახე
კიდევ უფრო გაიცრიცა,
მდუმარებამ გადასანსლა,
რაც მან იგრძნო იმ წამს, მტრისას!
მაგრამ ძალამ ვაჟკაცობის
ერისკაცი გააღვიძა,
ვერ პატიობს, მაგრამ ნელა
მის მარჯვენას მაინც მისწვდა.
და ორივე მაშინ მიხვდა
როგორ ასცდნენ ბილიკს მართალს,
სამშობლო ვით გაუწირავთ,
სხვა პატრონობს იმათ ბაღნარს.
შანშეს უტყვი თვალებიდან
ცრემლი წრფელი წამოვიდა,
ამილახვარ მის კალთაში
ჩაასვენა თავი მშვიდად.
ერისთავის დაძარღვული
ხელი მოძმეს მოეხვია
და ბავშვივით აზლუქუნდა,
მდუმარება დაარღვია:
-ზენაარი არ გაგწირავს,
შენც ჩემსავით დაბრუნდები,
მაგრამ ჯანზე, თვალხილული,
შეგეყრება გზაში მთები.
და როდესაც ეს დრო მოვა,
ჟამი შეყრის სამშობლოსთან,
დანატრული ამ ბუნების,
ისაუბრებ, როგორც ტოლთან.
ეზიარე თვალხილული
იბერიის ზღაპრულ ხედებს,
დასტკბი მისი მზერით, ხილვით,
ჩემს მაგივრად უალერსე!
ორი გმირის უბედობით
აუდუღდა გული მიწას,
ბრმა სამშობლოს უბრუნდება,
მორიგი ტყვე მიჰყავთ ირანს.
და ამ სასტიკ ქარტეხილში
სავალალოდ მერამდენედ,
იფურცლება ისტორიის
ცრემლიანი გვერდი დღემდე.
უამრავი შავი ლაქა,
ძმა ძმის ხელით განგმირული,
სისხლით, ცეცხლით დაწერილი
მაგალითი მტრობის, შუღლის.
იქნებ, დროა გონს მოვეგოთ
სხვადასხვა მხრის ქართველები,
იბერიის დიდ სხეულის
შეუცვლელი ნაწილები!
ვინ სად ვდგავართ, რა ქარტეხილს
და რა მიზმებს ვეჭიდებით,
ნეტავ ამას რა აზრის აქვს,
თუ ერთ-ურთის მტრები ვრჩებით?!
ჩვენი ქვეყნის ბედ-იღბალი
უფრო მეტად გვაფიქრებდეს,
გულით, არა მოჩვენებით,
მის სიცოცხლეს ვიფიცებდეთ!
თავადების შერიგება
გახდეს ძმობის მაგალით,
იმედია არ გამკიცხავთ,
თუ ჩემს სათქმელს სწორად მიხვდით!
სემირამიდას ბაღები
I
ასწლეულთა წყების მიღმა,
როცა ყოფა ჰგავდა ზღაპარს
და წარსული ქარტეხილი
მოუხმობდა მისკენ ავდარს.
როცა ხალხი ცის მნათობით
ამოწმებდა დროს და სივრცეს,
ღვთაებებზე ლოცულობდა,
დღეს სულ სხვაგვარ ელფერს იძენს.
მისნობით და ჯადოქრობით
განითქმოდნენ ის ხალხები,
ქმნიდნენ ძეგლებს, ქვის შედევრებს,
ზოგს დღესაც ვერ შევედრებით.
გამიზნული თვალი ჰქონდათ,
სწორი ხაზის, ფორმის გრძნობა,
იმპერიულ სამყაროში
რენესასნსი ბობოქრობდა.
და ამგვარი კუნძლები
ხელოვნების დიდ შედევრთა,
შეჭრილიყო სამყაროში,
საამებლად მაღალ ღმერთთა.
ჩვენს ერამდე უფრო ადრე,
ევფრატსა და ტიგროსს შორის,
წყლის ორ ძარღვში მოქცეული,
ბაბილონის ხანა მოდის.
წყალუხვობით მჩქეფი პირმშო
ლაღ დაბლობზე გაშლილიყო
და სპარსეთის მშვიდ ყურესთან
ქმნიდა მხატვრის შედევრ ტილოს.
აღზევების საფეხურზე,
როგორც ლომი ნებივრობდა,
იყო მეფე, მბრძანებელი,
წყლის ნაპირთან მწოლი ობლად.
მის მეფეებს ოდითგანვე
ფუფუნება იტაცებდათ
და მრავალი მონის ოფლით
წმინდა ტაძრებს დგამდნენ ღმერთთა.
დიად მეფეს, სახელოვანს,
თავად ნაბუქოდონოსორს
გადეწყვიტა, სხვა ერები
მის ხმალთა ქვეშ დაემონოს.
მრისხანეს და სასტიკ ტირანს
დღეს დასტური გამოეცა,
რომ აპირებს დიდ ლაშქრობას,
სურს, რომ მისწვდეს ხელით ზეცას.
II
ევფრატს თვისი დიდი ძარღვით
გადეხაზა ბაბილონი,
ორ ნაწილად გაეწყვიტა
შემძლებელი დედა ყოვლის.
მზერის მიღმა სურათები
იმ წარსულის ცოცხლდებიან,
აჩრდილები, დიდებულნი
ჩვენს თალთა წინ მიმოდიან.
ქარი გრძნობით წამოსული
ქვის გალავანს სურნელს აფენს,
მიჯრილ კედლებს, ჯარად მდგარებს,
სხივი უძღვნის თავის ნათელს.
ქვათა წყობა, სწორი, მჭიდრო,
იცავს მკვიდრთა სიმყუდროვეს,
გამოხატავს ძლიერ სულს და
მნახველს გულგრულს აღარ სტოვებს.
სქელ კედლებში ჩაკირულა
კაცის ძარღვით ჩამოსხმული
ქონგურები, კოშკურები,
ჩუქურთმებში ჩაძირული.
საპერანგე კარიბჭისა
შეუქმნიათ დიდოსტატებს,
სვეტებს ადგას წყვილი ლომი,
ილესავენ დიდრონ ბრჭყალებს.
ერთ ქონგურზე, დაბალ მხარეს,
სადაც ქვის ფრთა კედელს სცდება,
დგას გუშაგი მოღუშული
და ხალხს ამცნობს მეფის ნებას:
-ჩვენს დიდ მეფეს სურს დალაშქვრა
მთელი ახლომდინარეთის,
შორი მიწების დაპყრობა,
რაც ჩვენ წყალუხვ დედას ერთვის.
ზარი დასცეს ახლო ხალხებს,
ქვიშის ზღუდეც გადალახოს
და გაიჭრას შორს, ზღვისაკენ,
მოიზიდოს თავის ახლოს.
მის ბრწყინვალე მოსილებას
სურს, სხვა ხალხიც მორჩილებდეს
და მშობელი ბაბილონი
წააგავდეს ნამდვილ ედემს.
ზრახვა მისი არის შორი,
ვით ისარი გამიზნული,
ენერგიის დიდი ძალით
გულთან ახლოს მოზიდული.
დაპყრობილი ხალხის ხელით
სურს ქვეყანა ააშენოს
და ნადავლი ოქრო-ვერცხლის
დააფრქვიოს თავზე ეროსს.
დიდ ღვთაებებს აუშენოს
მშვენიერი სამრეკლონი,
მის ჩანფიქრს და მის მიზნებს,
ამ მიწაზე არ ჰყავთ სწორნი.
და ამ დიდი იდეებით
სხივმოსილი მამა ერის
მოუწოდებს მთელს ბაბილონს,
ვისაც გული გმირის ერჩის.
დღეის სწორად ფეხზე დადგეს,
ხმალ-აბჯარი მოიძოს
და სალაშქრო მწყობრით შეხვდეს
რჩეული დღის გრილ ალიონს.
მაშ, თუ გესმათ მეფის სიტყვა,
ფრთა შევასხათ ამ ჩვენს მიზნებს,
მეფის ნება არ გარდავა,
ნათქვამია, ღმერთიც გვიწყენს.
III
ბაბილონის შუაგულში,
სადაც ჩქამი აღწევს წყლისა
და ნუგეშით ეპკურება
ბაგედამსკდარ ქვეყნის მიწას.
დგას სასახლე შეუვალი,
მისი ჩრდილი გულს აამებს,
აქ შეხვდებით ქვის კედლებში
შემოხიზნულ ტრფობის ღამეს.
კარიბჭის წინ მწვანე პალმებს,
ნელი სიო ანანავებს,
მოაქვთ გრილი ღამის სუნთქვა
და ფოთლები ჰგვანან ნავებს.
სიცხისაგან დაორთქლილებს,
ზეთი სდით და ეღვენთებათ
და ამ ქვეყნის მცხოვრებ შვილებს
უკლავთ ჩრდილის მონატრებას.
სასახლის წინ გუშაგები
საიმედოდ ჩაჯავშნულან,
რკინის ფარფლი აუსხამთ და
თევზებივით ავად სდუმან.
მათი ცული ყველა მომხვდურს
გზას უღობავს ტალანისკენ,
იცავს მეფის მყუდროებას,
ლითონის ცხვირს იწევს ცისკენ.
მხოლოდ მცირე ჭიანჭველას
ძალუძს, რომ იქ შეაღწიოს,
კედლებს ქარვის ფერი ადგას,
გამოსცემენ თითქოს მირონს.
იქ მისაღებ მდიდრულ დარბაზს
აწვიმს ფერი ფირუზების
და თაღები ჩქურთმებში
სწორხაზოვან კედლებს ერწყმის.
ამაღლებულ ოქროს ტახტზე
მდუამრებით შემოსილი
დიდი ნაბუქოდონოსორ
ზის და ფიქრში სადღაც მიჰქრის.
ოქროს კაბა ტერფებამდე
ჯანსაღ სხეულს წარმოაჩენს,
შიშველ მკლავზე მსხვილ სამკაულს
აშტერდება, როგორც სარკეს.
სიმდიდრე და სიზვიადე
მის სახეში გამოსჭვივის,
თითქოს სული არა ჰქონდეს,
მოჩვენება იყოს სიზმრის.
წარბაწეულ სიშლეგეში
მისი სახე იძირება,
თითქოს მხარზე სული აჯდეს
და ისმენდეს ჩაგონებას.
მისი მზერა სარკმელს სწვდება,
ძვრა არა აქვს თვალის გუგას
და სპლენძისფერი სახე
სასტიკ ქანდაკებას უგავს.
ვერა კაცი ვერ შეიცნობს
დღეს რასა ბჭობს მისი გული,
ცივი არის მისი მზერა,
დაუჩრდილავს სიყვარული.
დიდ დარბაზში ხმა გაისმა
უფრთხილესი ნაბიჯების,
მალე კაცის დიდი ჩრდილი
მეფეს მდაბლად ეახლების.
დიდ ქურუმი ტახტთან ახლოს,
ვით მთის ორბი მოიხარა,
და ამგვარი ვითარებით
განვლო ორთა შორის ხანმა.
შემდეგ როცა ხელქვეითი
მოლოდინმა გადაქანცა,
იმპერატორს მზერა ჰკიდა,
გაუმძაფრდა შიშის განცდა.
და ხმადაბლა ჩასჩურჩულა:
-შენი სახე ძლიერ მაკრთობს,
იქნებ მეფემ ხილვა ნახა
და დილიდან მასზე დარდობს.
ვშიშობ, წესი დავარღვიე
და ვეახლე, თვით მზეს ამ დროს,
მაგრამ თქვენი ჭმუნვა მესმა,
როგორც რკინას, ცეცხლი მადნობს.
არა ვგონებ, რომ საომრად
წასვლა მეფეს მისჭირვოდეს,
მაგრამ ჭკნობას რად მფარველობს,
ყვავილობის დროა ოდეს.
ჩემი დარდი, ნააზრევი
და ეჭვები იქნებ გღლიდეს,
უნდა ღმერთებს დავეკითხო,
ან დიდებულ პირამიდებს.
ვარსკვლავთ კრთომით გამოვთვალო
თქვენი ჭმუნვის მიზეზები,
ნუთუ პასუხს არ მიბოძებთ,
ყელგამოჭრილ ბატკნად ვრჩები.
იმპერატორს სახის კუნთი
წამიერად აუტოკდა,
შემდეგ მზერაც გააცოცხლა,
ვით არ ძალუძს ყოველ მოკვდავს.
ქურუმს თვალი გაუშტერა,
თითქოს ფიქრებს თავს ვერ ართმევს,
მისი მზერა სცდება მის არსს,
სულში აღძრავს ქვიშის ნამქერს.
მონოტონურ სიტყვის წყობას,
ვით წყლის ბორბალს ატრიალებს,
გრილი ოფლი ეპკურება
გაყვითლებულ, ფერმკრთალ სახეს.
-ქალღმერთ იშტარს შევხვდი სიზმრად,
ანდაც იყო ეს ზმანება,
ბაბილონის მფარველ ასულს,
ღრუბლიდან რომ იბადება.
ფრთა სილაღით დამიქნია,
ზეცის ცვარი დამაპკურა,
და წუთებმა ნეტარების
გამიქარვა გულის ურვა.
შემდეგ ბრძოლის გეგმა მკითხა,
ჩემი აზრი შეისწავლა,
ვით თანასწორს მესაუბრა
და ეჭირა თავი მდაბლად.
განაზრახი მომიწონა,
გზა ლაშქრობის დამილოცა,
სათხოვარი გამანდო და
მისმა სიბრძნემ გამაოცა.
,,ბრძოლა ბევრი გარდაგხდება,
მობრუნდები გამარჯვებით,
დიდ ქმნილებებს აღაშენებ,
თავს შეიმკობ დიადემით.
მაგრამ საქმეს აღშენების
ნუ დაიწყებ აჩქარებით,
ბრძნულად დროს თუ ვერ მოვიხმართ,
რას შევიძენთ გახელებით?!
ღმერთ მარდუკის დიდ სალოცავს
ოქრო-ვერცხლი შემოსწირე,
ეამბორე მის სარეცელს,
მოილოცე თაღის რიდე“.
დიდ ქურუმი გააოცა
ხილვამ, ტანში გააჟრჟოლა,
თავი იგრძნო უმანკოდ და
წუთისოფლის გლახაკ-ობლად.
-მაშ, ქალღმერთი კვლავ გვმფარველობს,
შუამავლად გვევლინება,
ნაბუქოდონოსორ, დროა
ომში ნახოთ სულის შვება.
მერე სიტყვა აღასრულეთ,
ეხლა კი დრო ფიქრის არ გაქვთ,
ბაბილონი დაარწმუნეთ,
რომ თქვენ გძალუძთ მისი მართვა!
შუბლი ნაბუქოდონოსორს
ფიქრისაგან დაეღარა
და ქურუმის სწორი რჩევა
გულს ეამა ლექსის ბწკარად.
IV
მზემ დახარა კედლის ჩრდილი,
დრომ შუადღე გადალახა,
გრილი სიო წამოვიდა,
აიწია ქვიშა მაღლა.
მეფე უმზერს სასახლიდან
თავის ლამაზ სამფლობელოს,
მოსწონს მისი ქონგურები,
მტერს რომ უჭირს გადათელოს.
ეშხით უმზერს დიდ გალავანს
და მშვენიერ კარიბჭეებს,
ლომის სახით მოხატულებს,
რომ ამშვენებს დიად კედლებს.
თვალს ვერ უწვდენს მშობელ სივრცეს
და ევფრატის ფერი ხიბლავს,
მდორე ტალღებს ქვიშა მოაქვს
და კალაპოტს გულში იკრავს.
ამ ხედებით მოხიბლული
სახე ძლიერ დაუწყნარდა,
ნაკვთი ნაკვთებს დაემსგავსა,
ჩამოიხსნა რკინის ფარდა.
და მის მიღმა ნამდვილ მოკვდავს
დაემსგავსა, გულწრფელს, მართალს,
კაცი თავის ნამდვილ სახეს
სარკეშიაც ზოგჯერ მალავს.
მაგრამ ცას, წყალს და ბუნებას
ვერაფერი ემალება,
რაშიც არის უკვდავება,
მშვენიერთან ზიარება.
მეფეც ამას მოეხიბლა,
ქონგურიდან მომზირალი,
ის საოცარ დევგმირს ჰგავდა,
შებინდებით იყო მთვრალი.
V
განვლო ხანმა სამზადისის
და დამთავრდა თითქოს ერა,
ქვიშის ფურცელს ასოებით
ბრძოლის გეგმა დაეწერა.
იმპერატორს საზრუნავი
მხარს მოეგდო მძიმე აბგად,
დღეს ფრთას შლიდა არწივივით,
თუმცა ცოტა დაღლილს ჰგავდა.
ხმა მოისმა რკინა-ჯავშნის,
მეფე წამით გაირინდა,
ქორის წარბი მაღლა შეჰკრა,
დაელოდა მომხვდურს მშვიდად.
ჯავშნოსანმა გაიარა
დიდ დარბაზი მდუმარებით
და ქონგურზე გამოვიდა,
მეფეს შეხვდა მოკრძალებით.
დიდი რკინის მუზარადი
ხელში სხარტად მოიმარჯვა,
მეფემ მზერა შეახვედრა,
მერე თვალი ჰკიდა აბჯარს.
და ანიშნა, რომ მოეთხრო
სამზადისზე ყველაფერი,
თითო დეტალს ჩაჰკირკიდებს,
რომ შემუსროს მარჯვედ მტერი.
და მიმართავს სარდალს ჭმუნვით:
-შენი გეგმა თამამია,
არის მასში რაღაც უცხოც,
კვალს რომ უბნევს ადამიანს.
მაგრამ ეგზომ სითამამე,
მტერს ვერაფერს დაუშავებს,
თუ ისეთ ხერხს არ მივმართეთ,
რომ ბრჭყალები დასძვრეთ სვავებს.
ასეთ გზას კი ერთში ვხედავ,
ზურგი უნდა ჩავულეწოთ,
ხშირად ჭკვას და ეშმაკობას
ძალა ჰყოფნის ერთი ბეწო.
ვგონებ ჩემს აზრს კარგად ჩასწვდი,
ნაფიქრალის მთავარ მიზეზს,
თუ ჩვენს გეგმას შევაერთებთ,
გადავცდებით მთების მიჯნებს.
მარტო ძალა და სიმრავლე
თუმცა არის ერთი მხარე,
მაგრამ ჩვენს ცდას გამარჯვების
მხოლოდ ეს გზა ვერას არგებს.
უეცარი ხმათა კვეთით,
თუ შევაღწევთ მტრის რიგებში,
იგი, ვით სკა აირევა,
შეშლის ჩვენი მას ისრები.
კიდევ ერთი მსურს რომ ითქვას
და გაიცეს სიტყვად მეფის,
სანამ ბრძოლას განვასრულებთ,
სამადლობელს ვიტყვით ღმერთის.
გზა სიხარბეს ჩავურაზოთ,
ჩვენი დამარცხების წყაროს,
უკან როცა მოვბრუნდებით,
მაშინ მოვიძიებთ სარჩოს.
სარდალს აზრი მოეწონა,
ახალგაზრდულ გულს ეამა,
მდუმარებით გაიარა
ორთა შორის მცირე წამმა.
თუმცა სარდლის აზრი მაინც
სხვა მხრისაკენ იტოტება,
ვით წყაროთა შენაკადი,
გულში ეჭვი ებადება.
მეფის გეგმა დიდ დროს ითხოვს,
ფუჭად დაღვრილ ენერგიას,
განა სწორი ქმედებაა,
სარჩო გავატანოთ ნიავს.
ახალგაზრდა ლამაზ სარდალს
სიმხნევე აქვს საოცარი,
მის ქმედებას სივრცე ახლავს
და ნავდვილი გმირი არის.
თათბირის და განსჯის შემდეგ
მეფეს მდაბლად დაეთხოვა,
ჩრდილი მისწვდა თმების ჭავლს და
მის ტალღებში შვება ჰპოვა.
ჩხარა-ჩხურით გაიარა
უსასრულო დერეფანი,
კიბეების სააფხურთა
ექოს ხმას მთამ მისცა ბანი.
აზრში არის ჩაძირული,
ფიქრობს ჯარის სამზადისზე
და ტალანებს, როგორც ლანდი,
ღამეული, ისე მისდევს.
ხვალ დილისთვის ადრიანად
უნდა სიტყვა აღასრულოს
და გალავნის გარე კართან
ბაბილონის გმირებს უხმოს.
რომ დაიძრნენ შორს სალაშქროდ,
დაეუფლონ ზღაპრულ ქვეყნებს,
ხელით მისწვდნენ დღისით მზეს და
ღამით მთვარეს, ფიქრის მთესველს.
VI
ჩრდილი ადგას მწვანე პალმებს,
მთვარის რკალი ლანდებს ხაზავს
და სურნელი საკმეველის
ლოტოსებთან ქმნიან ნაზაბს.
ცხელი ქარის ნაზი ბაგე,
ქონგურების კედლებს ზვერავს,
თითქოს სატრფოს ეძებს თვისას
და გიჟურად ლოყებს ბერავს.
მაღლა, კოშკის ერთ სარკმელში
ნაზი შუქი ღამეს კვეთავს,
მგზავრს გზის სავალს უადვილებს
და უმკვეთრებს თვალსაც ხედვას.
ვარდისფერი ფარჩის ბოლო
ქვის ფილებში ჩამოშლილა,
გასაქცევად ფრთას შლის მორცხვად,
სიყვარულით უხმობს დილას.
ქალის ნაზი ხმა, ვით ქვიშა,
თრთის, კანკალებს წრფელ ლოცვაში,
სარკმლის მიღმა მისი სახე,
ილეწება ცეცხლის ალში.
მდიდრულ სამოსს ოქროდნაქარგს,
ჩრდილი ადგას შეღამების,
დაღლილ სახეს, ცივს და მეტყველს,
ქარტეხილი სევდის ებრძვის.
სწორ ნაკვთებში სიამაყეს,
ფრთა ვით ორბებს გაუშლია
და ჩამოქნილ თითის მტევნებს
ახლავთ რაღაც ილუზია.
ეს მზერა კი, ხან მეტყველი,
ხან მთრთოლავი, ხან უტეხი,
ხან ნაზია, როგორც ნამი,
ხან მრისხანე, როგორც მეხი.
ლოცვის სიტყვებს ბაგე მისი
წარმოსთქვამს და იღვენთება,
ღამეული გუშაგები
შორს უცდიან გათენებას.
უცებ ჩქამი ესმა მლოცველს,
ფარდის კალთა აიწია,
მძიმე, მტკიცე ნაბიჯებით
ვიღაც მისკენ მოიწია.
ქალმა თავი წამოსწია
და წამწამთა ჩქერი მძიმედ,
ცრემლმა ლოყა ჩაირბინა,
გული ითხოვს შვებას, იმედს.
-მბრძანებელო, თქვენ სალაშქროდ
დიდი ომი დაგიგეგმავთ,
კვლავ დარდს, ვით ლომს, ჩემს თავს უთმობთ,
ამიტომაც ჩივილს ვბედავ.
მხოლოდ ლოცვა დამრჩენია
საწყალობლად და ლოდინი,
ეს ცხოვრება ნამქერია
და დღეები ფუჭად მიდის.
თქვენ მეფე ხართ, მბრძანებელი,
მომავალს ქმნით უცხო გზებით,
გსურთ დაიპყროთ სხვა ხალხები,
ჩემი, ქალის, თქვენ არ გესმით.
თქვენს ლოდინში ვიფერფლები,
ჩემი სული თქვენ გდევთ ყველგან,
თითქოს კუპრით მდუღრავდნენ და
ამ სუსტ მხრებზე მთები მედგას.
თქვენ სიკვდილი არად გიღირთ,
იმპერიას ქმნით, აშენებთ,
სისხლში ახრჩობთ ხალხთა მასებს,
მოიმტკიცებთ სხვა მხრის ქედებს.
მე კი თქვენი მოლოდინი
გულს მიმძიმებს, შიში მზარავს,
ღმერთმა ნუ ქნას, ვეღარ გნახოთ,
შემეწიეთ, გთხოვთ, დამაშვრალს.
წამი თქვენი აღსასრულის
განმისაზღვრავს სიკვდილის დროს,
თუ მზე თქვენთვის დაბნელდება,
მეც არ ვიყო ქვყნად მიჯობს.
და მეუღლის ძლიერ მხარზე
აქვითინდა დედოფალი,
თუმცა იყო შეუვალი,
დღეს ის იყო მხოლოდ ქალი.
ნაბუქოდონოსორს გული,
ვით ფოთოლი აუთრთოლდა,
სიტყვა ვეღარ ეთქვა რაინდს,
აეტანა შფოთს და ძრწოლას.
მერე თავი დაუჭირა
მეუღლეს და ჩასჩურჩულა:
-გული ჩემი შენ გეკუთვნის,
წყაროს წყალი მასვის მწყურვალს!
მაგ ცრემლებში ჩემს თავს ვხედავ,
თუმცა დროა მოიწმინდო,
ჩრდილს და სევდას ნუ აკადრებ
გიშრის სხივებს, წრფელს და დიდრონს.
და გულწრფელი სიყვარულით
სემირამიდას თვალებში,
როგორც გედი წყლის სივრცეში,
ჩაიძირა შავ ტალღებში.
მერე ქალის მანდილს მისწვდა,
ნაზად თმაზე დააცურა,
ჩაირბინა ნაზი მხრები,
მშვენიერი ყელის სურა.
და უბეში, როგორც მტრედი
მოკუმშა და ჩაიხუტა,
გული გრძნობამ გაუთბო და
ქალს თვალებით რაღაც უთხრა.
მდუმარებამ ჩაიმუხლა
და სიმშვიდემ ორთა შორის,
ხვალ დიადი დრო დგება და
ლაშქრობების ჟამი მოდის.
VII
მთელმა ღამემ თეთრად განვლო
ზრუნვისა და ფორიაქის,
მალე დილა იფერმკრთალებს,
აბრეშუმის კალთას გაშლის.
ახალგაზრდა მამაც სარდალს
თვალით ყველგან წააწყდებით,
მისი მზერა ყველას სინჯავს,
სალამს აძლევს მდუმარებით.
ვაჟკაც მხედრებს და ქვეითებს
ტანთ აბჯარი გადაუცვამთ,
მხედრულ წესრიგს ვერვინ არღვევს,
რიდი სარდლისა აქვთ მუდამ.
დრო-დრო დიდი კარიბჭიდან
ჯავშნოსნები გამოდიან,
ფართა ელვა ზეცას აკრთობს,
ყურს ჭრის რკინის მელოდია.
და როდესაც ათასობით
შეიკრიბა მეომარი,
მოიკითხეს საყვირები,
შორს ჩამოჰკრეს დიდი ზარი.
და მაღლობზე თვით სარდალი
აღიმართა ჯარის თავზე,
ახლა ჰყივის, ვით არწივი,
უჟანგავი რკინის ხმაზე:
-ბაბილონელთა გმირობას
ვინ მოუთხრობს, გონიერი,
სიდიადე ჩვენი მზეს სწვავს,
ტიგროსია ღონიერი.
დროა, კიდევ გაიგონოს
ჩვენს შესახებ კიდით კიდემ,
როგორ გმირებს ბადებს იგი,
ზეცას მოვხსნათ ღრუბლის რიდე.
წინ მარავალი ბრძოლა გველის,
საქმე უნდა განვასრულოთ,
სიმამაცეს დავემოყვროთ,
ჩვენს ხმალ-აბჯარს ვუერთგულოთ.
მაშინ ისიც გვიერთგულებს,
ბზარი აღარ გაუჩნდება,
ასრულდება განაზრახი,
ჩვენი მეფის დიდი ნება.
ჩვენს ბრწყინვალე დიად ლომგულს
ფეხქვეშ მიწა გავუთელოთ,
მაჯით შევკრათ ზღვა და ქვიშა,
ზურგით ვზიდოთ მთა და მდელო.
ახლა კი მზეს ბაბილონის
შევაგებოთ ხმები მწკრივის,
ის ჩვენს გვერდით ვით რიგითი
და ვით მეფე ერთად იბრძვის.
მალე ნაბუქოდონოსორ
ჯარს, ვთ ქვიშას შეუერთდა,
ვნახოთ, დრო ვით გადაივლის,
ალბათ, უკვე იცის ღმერთმა.
VIII
წითელ ზოლად, როგორც ლავა,
ამომსკდარი წიაღიდან,
ჯარი მწყობრად განწყობილი
მიდის და მზის სიცხეს იტანს.
გზა რთულია წინ სავალი,
უდაბნოა და ხრიოკი,
ვინც მარჯვენას არ გასარჯავს,
პურის ყანას ის ვერ მომკის.
წინამძღოლებს დარდი ზაფრავთ,
მალე წყალი მოაკლდებათ,
სხვა გზა უნდა აირჩონ,
ევფრატის წყლით იგრძნონ შვება.
და მდინარის ნაპირ-ნაპირ
გზას გაუყვნენ სირიისკენ,
წინ სასტიკი ბრძოლა ელით,
მიიწევენ ზოლად მტრისკენ.
აქ მდიდარი ქვეყანაა,
მცველი ოქრო-მარგალიტის,
არსებობის ასწლეულებს
სიამაყის გრძნობით ითვლის.
მისი გზები სავსე არის
მოვაჭრეთა ქარავნებით,
რას არ ნახავთ მის ქუჩებში,
აღუწერელს კაცის ენით.
მაშ, ბაბილონს ორბის მზერა
დაეჭირა ნადავლისკენ
და გზას სიცხით გათანგული
მიიკვლევდა ურცხვად მისკენ.
სირიასაც უკვე ეგრძნო
ომის სუნი, შმორიანი,
მეფე მისი ხალხს მოუხმობს,
გული ცუდს გრძნობს, დარდიანი.
იცის, ნაბუქოდონოსორს
ვერა ძალა გადურჩება,
ხორბალს წყალი წაიღებს და
მისი ხმალი მოდრეკს ნებას.
ავყია და გულზვიადი,
ის ორბია, შეუვალი,
მაგრამ უნდა გაუმაგრდეს
ჯარს, ქვიშად რომ ვერვინ დათვლის.
ამ განზრახვას და ამ იმედს,
ვით ჩალის ღერს ჩაჰფრენია
და საზღვრებთან ელოდება
მისი ბედის ირონიას.
მალე ყვითელ ჰორიზონტზე
თვალი ჰკიდა ჯარმა ერთურთს
და წუთითაც არ შემდგარა,
მტვერი ასდის ტრამალს, ბედკრულს.
ვით ორი ზღვა, ავზნიანი,
ერთ-ურთს ჯიქურ შეერკინა,
ზოგი უკვე დაირეცა,
ზოგის ისმის მწარე გმინვა.
ცხენოსნები შემართულნი,
ერთურთს შუბებს აძგერებენ,
მოლოდინის იერი აქვთ
ამის მომსწრე ქვიშის ხედებს.
მალე ისრის ცხელი წვიმა
სეტყვასავით წამოვიდა,
ბევრი უხმოდ ჩაიკეცა,
ჩაეხუტა ბარდებს მშვიდად.
ნაბუქოდონოსორს ვითომც
ათი ხელი გამობმოდეს,
დაჰქრის როგორც ომის შლეგი,
ხელით ისვრის კლდეთა ლოდებს.
მის გმირ სარდალს, მამაც რაინდს
მტრის ზვინები კარვად უდგას,
თითქოს სუფრას შეჰქცეოდეს
და სინჯავდეს უტკბეს ნუგბარს.
მისთვის ომი სიამეა,
ყველგან იბრძვის, ყველას ხედავს,
სახის კუნთი გამოხატავს
მტკიცე სულის ურყევ ნებას.
წარბს წამით არ შეიტოკებს,
შემოქმედის ხელით ძერწავს,
ჭედავს თავის ქვეყნის იღბალს,
ვით სჩვევია ბედის მწერალს.
ეს უფროა ფანატიზმი,
შორეულის სიყვარული,
სიშლეგეა მისი წყარო,
საღი აზრი მას ხელს უშლის.
განა ქვეყნის სიძლიერე
და სამშობლოს ერთგულება,
მსხვერპლად ითხოვს ხალხების სისხლს,
ამით იგი გამართდება?!
ჩვენი განსჯა ამ თემაზე
არის ყოვლად უსუსური,
ძალას, როცა იგი მეტობს,
სხვისი ბედი არად უღირს.
თუმცა ახლავს ვაჟკაცობაც,
ყველას ჰმონობს ძალით მკლავის,
დიდიც, მცირეც, მთაც და ხევიც
ამ მიწაზე ერთად არის.
ბაბილონის ქვიშის ჯარი
მთელს ქვეყანას შეესია,
ტალღამ შთანთქა ქალაქები
და გველივით მოჰყვა სრიალს.
და როდესაც დაეუფლა
სირიელთა კიდით-კიდეს,
მიაშურა ფინიკიის
ზღვისპირეთის ზღაპრულ მიჯნებს.
აქ ყურესთან აღმონაცენ
დიდ ქალაქებს შეესია,
ავზნიანი, ხარბი მზერით
მის ქუჩებში მოჰყვა რიალს.
ბევრი ხალხი დაიმონა
ხმელთაშუა ზღვის ნაპირას,
ცრემლი ახლავს ისტორიას
და ტკივილი, უნდა ითქვას.
მაშინ, ნაბუქუდონოსორ
ბრძანა ჯარას აქ შეეცადა,
მოეკრიბა ენერგია,
დაეწმინდა შლეგი განცდა.
ზღვის ქაფებში დაებანათ
სისხლიანი თვისი ხელი,
თუმცა ამით არ განსრულდა
საქმე, მათ კვლავ ბრძოლა ელით.
ზღვის ზღაპრული, მშვიდი ყურე
ზამბახების ფერისაა,
სულში აფრქვევს ქაფის შხეფებს,
მართლაც ქალის სულისაა.
ხან მიდის და ხან ბრუნდება,
ჭირვეული ზნე აქვს ქალის,
და ნიავი სველ ბაგეზე
გამჭვირვალე კაბით დაჰქრის.
სირინოზთა ხმაც კი ისმის,
მშვიდ ყურეში სევდიანი,
რა დარდი აქვთ, ნეტავ, ქალწულთ,
რად აქვთ მზერა ნამიანი?!
სანაპიროს მშვიდად გასცქერს
სამყაროს ძე ბაბილონის,
მზეც მის დიდ მხრებს დაჰყრდნობია,
დრო ახალი ძალით მოდის.
და დღეს ნაბუქოდონოსორს
სურს მთელს ნაპირს რკალი მოსდოს,
თვის მკლავებში მოაქციოს,
სურნელი რომ ასდის ლოტოსს.
აქ განმტკიცდეს ზღუდესავით,
ციხე-ქალაქს დაემსგავსოს
და მერე კი მოხერხებით
მოუძებნის საქმეს ალღოს.
წინ მშვენიერ იუდეას
უნდა შუბი დააძგეროს,
ზღუდეები მოიმტკიცოს,
სადაც ბინა უდევს ეროსს.
უძველესი ეს ქვეყანა
სამჭედლოა ბრძენი ხალხის,
მათი შრომა და სიქველე
აქ მცხოვრებ ხალხს ბეჭდად აზის.
მოფუსფუსე ფუტკრის ბუდე
არის ზღვასთან გადაზრდილი,
ბინდში არის იდუმალი,
მშვენებაა ყველა დილის.
ნაბუქოდონოსორს უნდა
ეს ქვეყანაც მისი გახდეს
და სურვილი გულის, სულის
წამოაგოს ნასროლ ბადეს.
დაპყრობილი ხალხის ხელით,
ის ააგებს იმ საუნჯეს,
რითაც თავის ნაზ მეუღლეს
წრფელ სიხარულს დაუბრუნებს.
თუმცა წინ ნუ გავიჭრებით
და აღმართი ნელა ვსეროთ,
თხრობის ხიბლი არ დავკარგოთ,
ლექსის ბწკართა სასიმღეროდ.
ბაბილონის დიდმა ჯარმა
შეისვენა ფინიკიას,
და ახალი აღტყინებით
იუდეას შეესია.
ორ დღეს იყო ხმალთა კვეთა,
დამღლელი და მზეზე მწველი
და უდაო დამარცხებას
იუდეა უკვე ელის.
ხალხი ძრწოლამ აიტანა,
როგორც მინდვრის ჩვილ-ბატკანი,
ზარი რეკავს აღსასრულის,
მწუხარება სახეს ბარდნის.
და გუმანით უკვე ჭრიტავს
მწარე ხვედრის ყველა წახნაგს,
მონობას და წამხდარ ყოფას,
ცრემლები რომ მუდამ ახლავს.
ტირის იერუსალიმი
თავის შვილებს, განწირულებს,
ნეტავ მისი მშვიდი ზეცა
ამდენ ტკივილს როგორ უძლებს?!
უკვე შეჰკრა დამპყრობელმა
ნადავლი და საქონელი,
ხალხს ბორკილი ემძიმება,
მჭახე ხმის და მძიმე ხელის.
ვაჟკაცები და ხნიერნიც,
ქალები და მოზარდები,
წინ წაიგდო, ვით პირუტყვი,
ჩვენ ხომ მზგავსნი ვიბადებით?!
მაგრამ ხშირად ბედისწერა
როგორც მარცვალს, ისე გვარჩევს,
ზოგს მიუჩენს ოქროს თასს და
ზოგს სანაგვე ჯამში აგდებს!
მაგრამ მარცვლის სიკეთე ხომ
აყვავებით ისაზღვრება,
როგორც დროში უკვდავებით
ყველა დარგის ხელოვნება.
მწარე იყო დაპყრობილი,
სვეგამწყრალი ხალხის ხვედრი,
ეს ცხოვრება სუსტს, დაჩაგრულს
ძლიერ კაცზე მეტად ებრძვის!
IX
ზღვის ნაპირთან, კლდის შვერილზე,
მზერა ორბის სწვდება სივრცეს,
მოსასხამი ქარში ღელავს
და ტალღების ფორმას იძენს.
დაღლილ სახეს ქარს ახვედრებს,
ახალ მიწებს მშვიდად უმზერს
და ოქრო-ვერცხლს, თვალ-მარგალიტს
ვინღა მოსთვლის მისას, ულევს.
გამარჯვებას აქაფებით
ეს ტალღებიც უერთდება,
მათ სიხარულს ნაპირისკენ
ქვიშაც მოაქვს წყება-წყება.
სველი ტორნი დახრილ ნაპირს
უკაწრავენ ყვითელ ბაგეს,
იქნებ, დროა, მზეც მის სწორად,
არ ჩავიდეს, ზღვაზე დარჩეს.
ნაბუქოდონოსორ დგას და
ჩამავალ მზის სხივებს ითვლის,
თითქოს სურს, მას გაუტოლდეს,
დაეუფლოს სწრაფვას ისრის.
ის გმირია, გესმით, გმირი,
ამ ტალღების თანასწორი,
მათ წიაღში დაიბადა,
ქარიშხალის ძალით მოჰქრის.
ეს სამყარო მას ეკუთვნის,
ზღვა ხომ ცალი ძმაა მისი,
სტიქიაა მისი სულის,
მოზიარე მისი ნიჭის.
და ამ ფიქრში სიამაყით,
სიდიადით გადაზრდილი,
დაქანცული, მაგრამ გმირი,
ჰორიზონტის სწორად ივლის.
X
დღეს ბრწყინვალე ბაბილონში
წყალობაა დიდი ღმერთის,
საყვირები გადმოკიდეს,
მისი ხმები ღრუბლებს ერთვის.
ზღვად ულევი ხალხის მასა
გზებზე ყვავილთ ფურცლებს აფენს
და ხასხასა პალმის რტოებს
გულში იკრავს, როგორც არფებს.
დღეს ხალხს დიდი ზეიმი აქვს,
თავის გმირებს ქებას სწირავს,
ვერვის ნახავთ გულჩათხრობილს,
ან მწუხარედ სადმე მტირალს.
ორი დღეა, რაც ქალაქი
დიდი ომის გმირებს ხვდება
და საოცარი ყიჟინით
მოაქვს განცდის აღმატება.
მეფე ნაბუქოდონოსორ
დღეს მარდუკის წმინდა ტაძარს,
მრავალ ოქრო-ვერცხლს შესწირავს,
ის ბაბილონს დაიფარავს.
და ამ მიზნით დილიდანვე
ქურუმები შეკრებილან,
მეფეს და მის ლამაზ მხევალს,
ელოდება, ცაც პირს იბანს.
და როდესაც გადიკარა
პირმზიანი დილის წვიმა,
მეფე თავის სპით და ალმით
ტაძრისაკენ მშვიდად მივა.
მეფე-დედოფლის ამალას
წინ მიუძღვის მხედართ წყება,
სკივრი, სავსე ოქრო-ვერცხლით
ამ მსვლელობას მიუძღვება.
დიდ მარდუკის წმინდა ტაძარს
ცვარი ადევს განთიადის,
ცა მის თაღზე ირეკლება
და სურნელი დილის ასდის.
სწორხაზოვან, მაღალ სვეტებს
დილის შუქი აფენია,
და ჩქურთმებს უხვად მოაქვს
ქვის ფორმათა სიმფონია.
იყო დიდი სალოცავი
ეს ტაძარი ოდითგანვე,
აქ მარდუკს და მის მეუღლეს
ვინც ლოცულობს, ვერვინ ავნებს.
განთიადის მშვენიერი
ქალღმერთია სარპანიტი
და მეუღლის სარეცლისკენ
სურნელება მოაქვს ტიტის.
ქურუმები შემოვიდნენ
დიდი ტაძრის შუაკერძში,
აქ კედლების სიდიადე
ირეკლება ქვის სარკმელში.
ოქროს ტახტი, სარეცელი
და მაგიდა ღმერთთა ამკეს,
ოქრო-ვერცხლით, მარგალიტით,
დაამსგავსეს სხივით ნაფენს.
სქელ კედლებში მაინც აღწევს
ხალხის წრფელი შეძახილი,
სარკმელსა და ხვეულებში
ექო მათი რკალად ივლის.
ხალხის მზერა თუმცა მხოლოდ
კედლის გარე ფასადს სწვდება,
უხილავი არის მათთვის
შუაგულის დიადემა.
მაინც გრძნობენ სიდიადეს,
რაც კედლებში იმალება,
ვით სათუთი მარგალიტი,
ზღვის უფსკრულში იძირება.
XI
საძინებლის მყუდრო არეს
ვარდისფერი აფერადებს,
სარეცელთან წააწყდებით
ამურების კორიანტლს.
მიდიელი დედოფლისთვის
ხელოვნებით შეუქმნიათ
და სარკმელთან საღამოს მწუხრს
ჩირაღდნები აუნთიათ.
ყველაფერი მზერას ხიბლავს
აღმატებით, სიდიადით,
მაგრამ რად სწუხს დედოფალი,
გულს რად იკლავს დარდის ავდრით?!
ნუთუ მეფის დაბრუნება
მშვენიერ ქალს არ ეამა,
არ შეერგო იგი სიტკბოდ
და იწვნია მწარე შხამად?!
მაგრამ, არა, ეს არ არის
მისი გულის დარდი ავი,
მის თვალებში, მუქ თვალებში,
ცრემლიანი ცვარი ჰყვავის.
აღმოსავლურ პირისახეს
ცვილისფერი დასდებია,
წარბის მრგვალი მონახაზი
საოცარი კალმებია.
შავი თმები სწორ ხაზებად,
როგორც სიბრტყე ლურჯი ტბისა,
სურნელებას მიმოაფრქვევს,
მხრებით შავი ტევრი მიაქვს.
თვალს არიდებს გარე ხედებს
და ზურგს აქცევს მაღალ სარკმელს,
სახის ოვალს, ოდნავ გაშლილს,
სევდა გულის ხაზავს, ავნებს.
იმზირება უტყვ სივრცეში
და იხსენებს მშობელ მხარეს,
ენატრება მისი მთები,
სხვა მთისგან რომ გამოარჩევს.
მდელოების დაქანება
თვალწინ უდგას, ელანდება,
ნათლად ახსოვს გაზაფხულზე
მწვანე მოლის დაბადება.
ფოთლების ხმა ეხლაც ესმის,
სურს გაექცეს უდაბნოს ქარს,
ხან სიზმარშიც ენატრება,
მერე იწყებს ძილში ბოდვას.
რა ძნელია, სამშობლოს ჩრდილს
და მის ხედებს შეელიო,
დარდი უკლავს გულს, უსერავს,
სევდა შეერია კილოს.
ქმარს გაურბის დღენიადაგ,
მისი ნახვით ვეღარ ხარობს,
და სამშობლოს ცის ქვეშეთში
გადაზრდას და შერწყმას ნატრობს.
მაგრამ ნატვრას ვინ აუხდენს,
არც ერთ მისანს ეგ არ ძალუძს,
რომ გაექცეს ამ სამყაროს,
ქვიშიანს და სულით მაცდურს.
სიყვარული მეუღლისა
მისთვის არის უმთავრესი,
ერთგულება წრფელი ფიცის
სხვა სიყვარულს ჯიქურ ერჩის.
კლავს და ახრჩობს მონატრება,
მშობელ მიწის, ცის და მთების,
წყაროების, ლიკლიკით რომ
ქვიდან ქვაზე ერთურთს ერთვის.
კარზე ვიღაც აკაკუნებს,
ქალმა იხმო სევდიანად
და მეუღლის დანახვაზე
სახე ცრემლით დაენამა.
-იცი, ჩემო, შენი ცრემლი
მე ბასრ ხმალზე უკეთ დამჭრის,
ჭრილობაში კუპრს ჩამასხამს,
მოღუშული წარბი, კალმის.
შენი ერთი გაღიმება
სასწაულად იქცა ქვეყნის,
იქნებ, ავი ბედისწერა
შენი დარდის სახით მებრძვის.
მაშ, ვიტყვი, რომ დამამარცხა,
საომარი საქმის მცოდნე,
იქნებ, თხოვნა შემისრულო
და შენი ხმა ტკბილად მომწვდეს.
დამიამოს ჭრილობები,
რძე და თაფლი გადაავლოს,
ღიმილისგან დაამზადოს
რაც სჭირდება მშველ მალამოს.
-მეფევ ბატონს, ვიცი უმძიმს
ჩემი ეგზომ მწუხარება,
მდუმარებაც გულს უკლავს და
დარდი დარდზე ემატება.
მაგრამ ჩემი ქვეყნის ფიქრში
დღენიადაგ გადავზრდილვარ
და ნუ გიკვირს, თუ კი მხედავ
სარკმლის ჩრდილთან ხშირად მტირალს.
განა გული ქვიშა არის,
წყლით უეცრად ჩაირეცხოს,
არც ქალწულის ყელი არის,
მზე მისწვდეს და აილეწოს.
გულს ძაფები აკავშირებს
სიყვარულის დიდ საგნებთან
და იმისგან იკვებება,
ემატება შუქი დღეთა.
თუ ყველა ძაფს ჩამოვაჭრით,
გულმა როგორ იარსებოს,
ვით გაშალოს ოქროს ფრთები,
დაემსგავსოს ნამდვილ ეროსს.
-შენ გინდა სთქვა, რომ ვინც ცხოვრობს
გონებით და არა გულით,
მას ბოროტი ქარიშხალი
ცნობიერში მუდამ უვლის.
განა, არის გონივრული,
მსხვერპლად ვექცეთ რაღაც ძაფებს,
შენ ამბობ, რომ სიყვარული,
შეუძლიათ მწვანე პალმებს?!
მაგრამ გული მხოლოდ გრძნობს და
გონება კი ადუღაბებს,
შენ დღეს გიპყრობს ემოცია
და გიბრმავებს ლამაზ თვალებს.
არეალურს ეტრფი მხოლოდ
და რეალურს ხელს კრავ მწარედ,
განა, სხვათა სევდისა და
ტკივილისთვის დავიბადეთ?!
მაგრამ გთხოვ, რომ მაპატიო
საყვედური ეგზომ დიდი,
შენი სევდაც დასრულდება,
ცხოვრება ხომ არ დგას, მიდის!
მე გპირდები, დროსთან ერთად
რომ შენს სევდას დავამარცხებ,
მკერდით შევკრავ მიდიის მთებს,
გაგიშენებ ზღაპრულ ბაღებს!
XI
დედოფალთან საუბარმა
უკვალოდ არ ჩაიარა,
ცხელ ქვიშიდან ამოზარდა
გორაკები ცხელმა ქარმა.
მალე მეფემ ყველა მხარეს
შიშრიკები დააგზავნა
და იწვევდა ბაბილონში
მეცნიერთ და ცნობილ მხატვართ.
დიდი გეგმის მიზნისათვის
და ხეივნის ასაგებად
დიდოსტატებს მოუხმობდა,
ამ ძნელ საქმეს ავალებდა.
კიდით-კიდე მოიარა
ბაბილონის მეფის ნებამ
და შეყარა მეცნიერნი
სასახლეში მძივთა წყებად.
მისაღები სავსე იყო
ბერძნებით და სირიელნით,
მიდიელნი, ეგვიპტელნი,
თვისი შუამდინარელნი.
გრძელ სამოსში მორთულ სტუმრებს
ჰქონდათ ხიბლი საოცარი,
ცოდნის შუქი სახეს ამკობს,
განუყრელი მძივი არის.
ასტროლოგნი, მეცნიერნი
ყველა დარგის ხელოვნების,
დიდოსტატნი ქვის ჭრისა და
დამგეგმავნი მშენებლობის.
ერთურთს სიტყვას შეასწრებენ,
ბრძნულ სიდინჯეს ამჟღავნებენ,
ხელოვნება უსაზღვროა,
ის კონად ჰკრავს მრავალ ერებს.
მალე წამი გაირინდა
და სიჩუმე ჩამოვარდა,
მცველნი შედგნენ, გაიმართნენ,
აიწია თაღის ფარდა.
ნაბუქოდონოსორ მოდის
სახის შლეგი მდუმარებით,
შიშველ მკლავებს, კუნთად ასხმულს,
დიდი მთები მოაქვთ მხრებით.
თითქოს კლდიდან თვით პრომეთეს
ჩამოეხსნას ბორკილები
და მარჯვენით მოაქვს ცეცხლი
არნახული ცოდნის გზებით.
გაიარა მწყობრი რიგი,
თავი მდაბლად დაუხარეს,
თავს გვირგვინი უმშვენებს და
შეუპყვრია დიდ ნააზრევს.
წუთის შემდეგ წამოიწყო
ბაბილონის მეფედ-მეფემ:
-მიხარია, რომ გიხილეთ
ჩემი ქვეყნის ზღაპრულ ედემს.
გული ჩემი შეუპყვრია
დიდ ჩანაფიქრს აღშენების,
დღენიადაგ მასზე ვფიქრობ,
სწრაფვა ჩემი მიზნებს ებრძვის.
ამიტომაც მოგიწვიეთ
ჩემი ქვეყნის ზღაპრულ სივრცეს,
მინდა შევქმნა საოცრება,
რომ გაუძლოს დროს და სივრცეს.
მართალია, თქვენი აზრი
საქმეს ძლიერ წაადგება,
მაგრამ ჯერ მსურს ჩემი გითხრათ,
როგორ ვხედავ აღშენებას.
წარმოვიდგენ დიდ სვეტებზე
დამაგრებულს ტერასებად,
საფეხური კიბეების
უწყვეტად რომ აუყვება.
მინდა, მასზე გავაშენო
მთელი მთები და ტყეები,
სიგრილე რომ გულს აამებს,
სიმწვანეში ჩავინთქმებით.
ევფრატიდან წმოვიღოთ
მოსარწყავი გრილი წყლები,
საქმეს უმალ აღვასრულებთ,
თუ ჯიქურად შევებმებით.
მართალია, მოიწონა
ყველამ მეფის ჩანაფიქრი,
მაგრამ საქმე ძნელი სჩანდა,
დრო არ იყო ეჭვის, ფიქრის.
XII
ჟამი დადგა აღშენების,
გული ითვლის წუთს და წამებს,
მაგრამ საქმე ჭირვეულობს,
მეფე ამას კარგად ამჩნევს.
ათასობით მონა დგას და
ფეხით ზილავს თიხის მიწას,
მზე კანს აშრობს, როგორც კეცი
ცხელი თიხა ტერფებს იკრავს.
ზოგი სქელი ბაწრის წყებით
ევფრატიდან მტკნარ წყალს ზიდავს,
ნეტავ საქმე თუ აეწყოს,
თუ მიაღწევს მეფე მიზანს?!
და დილიდან საღამომდე
ეზიდება ქვას და ალიზს
ხალხის წყება, როგორც ჯაჭვი,
მიწას მათი ოფლი აწვიმს.
მონის შრომა ბრმა, უმიზნო,
ყოფა მათი არის ძნელი
და გზას ხსნისას, გადარჩენის
აღარ ეძებს, აღარ ელის.
ჩამომხმარი კიდურები
ტკივილს, სიცხეს ძლივსღა უძლებს,
მეფეს კი ეს არად უღირს,
გამეხებულ ქვის გულს, უძღებს.
ათასობით იხოცება
მძიმე შრომით და წამებით,
რატომ გვარჩევს ზენაარი,
როცა ქვეყნად ვიბადებით?!
მაგრამ, ალბათ დიდ შენობებს
მონის შრომა არად უღირს,
ფუძედ უდევს საოცრებებს,
ამქვეყნიურს, უკვდავს, მუდმივს.
ტყავის ჭურჭლით წყალს ხაპავენ,
სასახლესთან ზურგით მოაქვთ,
მეფე უმზერს ყოველივეს,
ნაგებობას თვალით ზომავს.
განვლო ჟამმა და კედლები
ტერასებად ამოშენდა,
დაამშვენა ბაბილონი
და სასახლეც უფრო მეტად.
ქვის კიბეებს თვლა არა აქვს,
ვარდისფერი ფილა ხატავს,
მარმარილოს გრილ ჩუქურთმებს
ჩამავალ მზის ოქრო ადგას.
ქვიშებს შორის ამოზრდილა
კაცის შექმნილ საოცრებად,
მზის ამოსვლის ჟამს კი ხიბლი
უფრო მეტად ემატება.
ახლადშექმნილ ტერასაზე
მეფემ იხმო დიდსწავლული
და მდუმარედ ელოდება,
მძლავრად უცემს ლომის გული.
მალე პირევლ საფეხურზე
კაბის კალთამ გაიელვა,
ამოუყვა საფეხურებს
დაკვირვებით ნელა-ნელა.
და როდესაც მზეს ამ ქვეყნის
გაუსწორდა მხარის სწორად,
თავი მდაბლად დაუხარა
და გაიყო ჩრდილი ორად.
მოსულმა რომ ჩაისვენა,
გულის სუნთქვა დაიმშვიდა,
მეფემ სიტყვა შეარკინა:
-შენი აზრის სმენა მინდა!
მათ შორის ხომ პირველი ხარ,
ვინც ხელობით განითქმება,
ათასგვარი ცოდნის წყალით
მოგაქვს ყვავილთ დაბადება.
როგორ მოგწონს ტერასები
და ნაშენი ჩვენი, სხვისი,
ვიცი, შენი წრფელი გული
არ დაფარავს, ისე იტყვის.
-დიდებულო ხელმწიფეო,
თანასწორო ფარაონთა,
თქვენი ნება აღვასრულეთ,
ღრუბლებს მივწვდით ხელით, შორთა.
მაგრამ საქმე ჯერ წინაა,
ბაღი უნდა გავაშენოთ,
მანამდე კი ვერას ვიტყვი,
მომიტევეთ, მეფევ ჩვენო!
ათასგვარი ხეთა ჯიში
ამ მიწაზე რომ ვახაროთ,
ამას დიდი ძალა უნდა,
ცოდნისა და მთების წყარო.
ცხელ ჰავას ვით შეეჩვიოს
მას წინასწარ ვერვინ იტყვის,
უდაბნოში გახარება
სათუოა მწვანე მინდვრის.
მაგრამ ჩვენი მეცადინი
მოუძებნის საწყის სწყაროს,
დაკიდული ბაღის ჩრდილებს
ვერაფერი შეედაროს.
საუბარმა ჩაიარა,
მეფის ზრუნვა არ დასრულდა,
გული ისე შეეკუმშა,
ვით ნატკეპნი თიხის გუნდა.
დღე-დღეს მისდევს ქარის ქროლვით
და დრო ქვიშის საათს ებრძვის,
მოაქვთ ხეთა მთელი წყება,
ბაღი ნელა მწვანე ფრთებს შლის.
ათასგვარი ყვავილებით,
მიდიური მხარის ჯიშის,
ტერასები ეწყობა და
ნეტარების წუთებს ითვლის.
განვლო ხანმა და სამყარომ
სცნო მის ერთ-ერთ საოცრებად,
ოაზისი ბაბილონის
ყველა მნახველს ატყვევებდა.
დაკიდებულ მწვანე ბაღებს
დილის სიო ამხნევებდა,
მწველი მზისგან დასაცავად
მუდამ ახლდა ჩრდილის შვება.
მიდიელი დედოფალი
ცას სწვდებოდა სიხარულით,
მშობლიური ქვეყნის ფერებს
ეხვეოდა მთელი გულით.
აქ მის ახლოს გაშლილიყო
ლურჯი მთები მიდიური,
თითქოს გასცდა რეალობას,
დრო მოვიდა მითიური.
და დღითიდღე ქალის თვალში
გაჩნდა სხივი სიხარულის,
მეფე ხარობს იდილიით,
ბაღს, ვით პირმშოს, ისე უვლის.
განშორება დაიძლია,
მწუხარების, ცრემლის ერა,
მათმა დიდმა სიყვარულმა
ბევრის გული ააძგერა.
და დღეს როცა ახალ, ნათელ
ათასწლეულს ვხვდებით ერთად,
როგორია ჩვენი სწრაფვა
და წარსულის ძეგლთა ხედვა?!
კაცობრივის ცნობიერმა,
ძველმა ხალხმა ჩვენს ერამდე
შექმნეს დიდი საოცრება,
აზიდული მთებად ცამდე.
წლების მტვერი, ქარტეხილი
კვალს ვერ წაშლის ხელოვნების,
ერთ დროს მდგარი უდაბნოში,
ვით ხომალდი, ტალღებს ებრძვის.
და ამ ქვიშს საუფლოში,
ვით მოგზაურს ამა სოფლის,
გებადება კითხვა მოკვდავს
და პასუხად მცირეც გყოფნის.
მაგრამ მცირე ეს პასუხი,
როგორც ქვიშა ნამცეცდება,
გაილევა, როგორც მტვერი,
ებრძვის აზრის დაბადებას.
დამაშვრალი კაცის ფიქრით,
საკუთარ თავს ეკითხები,
უპასუხო წამებს ითვლი,
გინდა შეჰკრა მკლავით მთები.
როგორ შეჰქმნეს ასეთი რამ,
რაც არ დაჭკნა დროის ქარში,
თითქოს სული კაცობრივი
ჩააქსოვეს გრძნობით მასში.
რად ვეღარ ვქმნით დიდ შედევრებს,
რად ვეღარ ვშლით ფრთებს ოცნებით,
მკლავი ჩვენი რად ვეღარ ჭრის,
მთების ჩრდილში ობლად ვრჩებით.
განა რამე შეიცვალა,
სამყაროში და მის სვლაში,
დღე და ღამე მისი მწყობრით
გზას და ბილიკს კვლავაც არ შლის?!
ცარგვალი არ ვარდისფერობს
დილის რიჟრაჟს, როგორც ჩვილი,
ან ბინდის დროს შეღამება
ცის მნათობებს კვლავ არ ითვლის?!
სიო ბაგით არ ეხება
მინდვრის მდელოს, როგორც სატრფოს,
ან გაღეღილ კლდის გულ-მკერდში
აღარ უცემს გული წყაროს?!
განა ვინმემ შეაჩერა
ღრუბლის ფრენა ზეცას, ქარში,
მათი სვლა და მათი წყობა
არეკლილა ზოგჯერ წყალში.
კვლავაც უხვი მდინარენი
არ სერავენ მიწის კალთებს
და ზღვის სივრცეს მომდგარები
არ უხმობენ მგზავრთა ნავებს?!
როგორც სატრფო ალიონის,
შაშვი ნისკარტს არ წმენდს ცვარში
და ჰანგები, ზეციური,
აღარ ისმის ჩიტის ხმაში?!
იქნებ, კაცთა შთაგონებას,
მათ ნაზ გრძნობებს დაუღამდა,
ისე აღარ სწამთ და უყვართ,
არვინ ახსოვთ თავის გარდა.
საოცარი გატაცებით
სატრფო აღარ უხმობს სატრფოს
და ისრები ამურების
კაცთა მოდგმას აღარ წყალობს?!
გრანდიოზულ ჩქურთმებში
ჩაჩუმებულ ფანტაზიას
ქვის ფერდიდან ვეღარ ჭრიან
და დროს ფუჭად წლები მიაქვს?!
ხელოვანი კაცის ფიქრი
ცაში აჭრას ვეღარ ბედავს,
თითქოს მუზა დაებორკოთ
და უღელი მხრებზეც ედგას!
ვერ ლაღობდეს, ვერ ანცობდეს,
სურვილებს ვერ აიხდენდეს
და ვერ ქმნიდეს გატაცებით
დედამიწის ზღაპრულ ედემს.
დღეს მუზები კვლავაც ლაღად
ქმნიან ახალ გატაცებებს,
უცვლელია ყოველივე,
დროც უცვლელად გაითენებს.
მაგრამ ერთ რამ კი ცხადად
შეიცვალა სამყაროში,
ერთი ბგერა არასწორი
სიმფონიას უმალ მოშლის.
გამარტივდა ყოველივე,
განცდა, გრძნობა, სიყვარული,
აღმატება ჩამოერთვა,
ობლად ტირის გაზაფხული!
სიმარტივე სულს ალაღებს,
როცა შრომა მარტივდება,
ოფლის ღვრას გზას ვუქცევთ ხერხით,
ამას მოაქვს ჩვენთვის შვება.
მცირე ძალით, მცირე შრომით,
წინსვლის გზებით ვკრავთ მომავალს,
ცათამბჯენებს თვალს ვუსწორებთ
და მიზნები კოსმოსს ფარავს.
ეს წინსვლაა კაცობრივი,
გვსურს ქარტეხილს შევეჭიდოთ,
შევკრათ ცა და დედამიწა,
ჩავეხუტოთ მნათობთ მჭიდროდ.
მაგრამ არის რაღაც შორი,
რისი შეცვლაც ჩვენ არ გვარგებს,
წმინდა, წრფელი, ღვთაებრივი,
შეუქმნია რაიც გამჩენს.
სიმარტივე არ ღირს მათი,
სიმარტივე მათ აკნინებს,
ეს გრძნობაა უნაზესი,
გამოარჩევს დედა-შვილებს.
განა შევძლებთ პირამიდებს
უბრალობით თვალი ვკიდოთ,
მათი შექმნის არსებს ჩავწვდეთ,
მცველი სფინქსის ტვირთი ვზიდოთ.
ლეონარდოს სიმარტივე
განა თქმულა სადმე ზღაპრად,
რომში პეტრეს ტაძრის კელდებს
მზის სხივი რომ ადგას კარვად.
განა შევძლებთ სიმარტივით
უბრალობით შევიმეცნოთ,
ან ვარსკვლავი ციდან მოვხსნათ,
მერე ჩვენი ხელით ვჭედოთ.
ან ჩვენს მრავალჟამიერში
მზე რომ სხივად იბადება,
ქართულ ტაძრებს, სანთლად მდგარებს,
ქვეყნად მოაქვთ გათენება.
განა შევძლებთ მაღალ წესრიგს
კანონები დავუწეროთ,
შევურჩიოთ სიტყვები და
ჩვენს ნოტებზე ავამღეროთ.
სიმარტივე მათი არ ღირს,
სიმარტივე, დაკნინება,
მას სკივრი აქვს თვისი გულში,
ყველაფერი იქ იწყება.
თუ სათუთად შევინახავთ
და უცვლელად დავიგულებთ,
კვლავ ვიპკურებთ შუბლზე ცვარს და
შევიმეცნებთ ოქროს წუთებს.
დრო კვლავ მოგვცემს მარგალიტებს,
აშენდება ქმნილებები,
ვით მდინარე, მეცნიერი,
ჩვენც მთებიდან დავიწყებით!
ახალ ბაღებს შევქმნით კვლავაც,
ქარში მუზად გავიჭრებით,
ჩვენი ყოფის არსს ჩავწვდებით,
დრო დადგება გაბრწყინების!
შევცვლით ყოველს, ახალ გზებით,
მაგრამ იმ სკივრს დავაძველებთ,
სკივრს სულიერ საგანძურთა,
დავამკვიდრებთ ქვეყნად ედემს!
ლექსები
მარადიული კითხვები
ქარიან ღამეს გაჰყვა ფიქრი უნაზეს დღეთა
და სივრცის გარეთ დარჩა ნისლი განუკითხველად,
მთვaრეს თვალებში ჩააცქერდა ანგელოზი და
შვებით ნაქსოვი სიყვარული იგრძნო პირველად.
რად ვიბადებით, რისთვის ვცხოვრობთ, რატომ მივდივართ,
რად აჰყოლია ჩვენი ფიქრი პლანეტის ბრუნვას?!
ქართან ჭიდილში რატომ სცვივათ ხეებს მანდილი,
რად ებურცება წყაროს მკერდი, როდესაც სუნთქავს?!
რატომ ილევა სიყვარული დროში თოვლივით,
ცრემლი რომ იცის უნაზესი როგორც პატარამ,
გულის ტომარა დაიღალა მისი სიმძიმით,
გრძნობა ნამცეცა ერთ ნაბიჯზეც ვეღარ ატარა.
და ეს კითხვები შორეული მგზავრის ფიქრებში,
ეძებენ პასუხს ტრამალებზე, მშრალ გორაკებზე,
დამსკდარი მიწის პერანგები შვებას ითხოვენ,
გაჯავრებულნი ჩრდილოეთის ძლიერ ქარებზე.
და როცა დაღლილს დააღამდა დასალიერთან,
დროსთან ჭიდილმა გადაქანცა მისი ფიქრები,
ის ცის ანგელოზს დაეკითხა გულის საწადელს
და შორი იყო მისი გზა და მისი მიზნები.
,,რად ვიბადებით, რისთვის ვცხოვრობთ, რატომ მივდივართ,
რად აჰყოლია ჩვენი ფიქრი პლანეტის ბრუნვას,
შეცნობისათვის, საკუთარი თავის პოვნისთვის“,-
მაშინ ანგელოზს, უსათნოესს მგზავრისთვის უთქვამს.
ბაბუაწვერა
ბაბუაწვერას ფიფქივით ქოლგებს
მე გამოვყვები უთუოდ შენთან
და როგორც წერილს მიიღებ ჩემგან
უთვალავ ლექსებს, დაწერილს ერთად.
გამოიღვიძებს შროშანი შმუშვნით
და ლილისფერი შუადღეც დგება,
ის წერილები ჩემგან მოსული
თუ არ გახარებს, ნურც გეწყინება.
ბაბუაწვერა ამ ცხელ მდელოზე
შეიმოსება განა თავიდან,
ფიქრი, ოცნება და წერილები
სულის შებერვით სადღაც გაფრინდა!
გამოღვიძება
გამოუთქმელად მე შენი მჯერა
მომავლის შუქით გამთბარო კერავ,
არ მოეშვება კალამი წერას,
ვერ გაექცევა ამ ბედისწერას!
ეზოებს ზღაპრულ მინანქრად ათოვს,
თავდავიწყება ეგებ იწყება,
ეგებ გულზედაც თოვლივით დადოს
სიხარულმა და გამოღვიძებამ.
ეგებ მოვიდეს ის გაზაფხული
გამოუცნობი შვლის ნაბიჯებით,
ტყიდან ან მთიდან გამოპარულმა
ეგებ დაძლიოს ლაბირინთები.
ეგებ შეყინულ დარდის ლოლოებს
ჩამოაღვენთოს ცრემლმა სიმტკიცე,
ეგებ დაძლიოს დროის სიშორე,
გამზრალი მიწის ცივი სიფიცხე.
-დრო არ ივიწყებს,-ამბობს ვიღაცა
და ქარბუქებში დადის შიშველი,
გადავიწყებით ვერ გაექცევი,
გადავიწყებით თავს ვერ უშველი.
მოგენატრება ნანა ვარდების,
უშფოთველ ძილში დედის იმედი
და დრო ნანატრი ლაღი ბავშვობის,
როცა ბარბაცით ხესთან მიხვედი.
მოგენატრება ის მეგობრებიც,
ცა მოკამკამე ბალღის თვალებით,
მგზავრი მესტვირე რტო რომ აღვიძა
დილის უშფოთველ გამოღვიძებით.
მოგენატრება განცდა პირველი,
როცა წვიმაში, ქარში იდექი,
გულის საცერში კარგი იცროდა,
ქატოდ რჩემოდა ფუჭი იმედი.
ეზოებს ზღაპრულ მინანქრად ათოვს,
თავდავიწყება ეგებ იწყება,
ეგებ გულზედაც თოვლივით დადოს
სიხარულმა და გამოღვიძებამ!
საკურა (ალუბლების ყვავილობა იაპონიაში)
როცა დადგება ჟამი საკურას,
ალუბლის ტყეებს დახედავს ზეცა,
მზე ვარდისფერით შეიმოსება,
განიფანტება დარდიც და სევდაც.
აღმოსავლეთის მზე გაიღიმებს,
ოკეანეზე დადგება ცერად,
ზეცას მისწვდება ტალღის ქაფები
და სულ სხვაგვარი დადგება ერა.
და გაზაფხულის პირველ ყვავილებს,
შიშველ რტოებზე ნუგეშად ფენილს,
სიო აუხსნის თავის სიყვარულს,
გულის ცახცახით, ბორძიკით ენის.
ეტყვის რა ტკბილი სურნელი ახლავთ,
რარიგ ნაზია მათი ფერები,
ვით მოიხიბლა პირველი ნახვით,
გადაიმტერა ყველა მწერები.
და ჰარმონია იმ ვარდისფერის,
როგორც უძღები სულის წრიალი,
დაეხეტება ამ ხეთა შორის
და არ ასვენებს დარდი ტიალი.
დარდი მიჯნურის, დარდი თანმხლები,
დარდი სიოსი, რომელსაც უყვარს,
აღმოსავლური ჟამი საკურას,
ამ ყვავილობით ცოცხლობს და სუნთქავს.
და ვით მიჯნურის ნათქვამი სიტყვა
და როგორც ბწკარი დაწერილ ლექსთა,
შეყვარებული სიოს გულიდან
ამოგლეჯილი რითმებად ერთად.
ალუბლის რტოებს მიუალერსებს,
მისი სურნელი დაახვევს თავბრუს,
მხოლოდ ის ხიბლავს ამ სიმსუბუქით,
სხვა სიყვარული უბრალოდ არ სურს.
და როს დადგება ჟამი საკურას,
შენც სიოსავით მოფრინდი ჩემთან,
სველი ვარდების გამანდე გრძნობა,
ყვავილთა მტვერი გავფანტოთ ერთად.
მერე ყვავილთა წვიმები მოვა,
შეყვარებული სიო გაქრება,
ახალ საკურას დაელოდება,
უცვლელი მხოლოდ გრძნობა დარჩება.
ზაფხულის ერთი ღამე
მუქლურჯ ატლასებს გადაშლის ზეცა,
ზედ ამოსულან ვერცხლის იები,
ერთი პოეტი, ოცნების მეფე,
მათ შორის ფიქრში დავიარები.
ღრუბლის ლამპაში გამოკეტილა
მბჟუტავი მთვარე, ნამძინარევი,
ქარი შეშლილი ტოტებთან იბრძვის
და ისვრის სიტყვებს არევ-დარევით.
ობობა დაქსოვს საღამოს ნოტებს
და ნამის ბგერებს დაურთავს განცდას,
მერე ჭრიჭინა გადაშლის სონეტს,
ვიოლინოზე დაიწყებს დაკვრას.
გაბმულ ბგერაში იგრძნობა სევდა,
დაღლილი ქარი ნებდება ტოტებს,
არწივი სევდით უყივის სატრფოს,
მდინარეს ვერცხლი შლეიფად მოსდევს.
მერე კალამი კვლავ დაწერს ლექსებს
და ქაღალდს დასწვავს სიტყვების ცეცხლი,
მუქ-ლურჯ ატლასზე ვერცხლისფერ იებს
შემოივლიან მუზები ფეხით.
თხელი ვუალი კვლავ ფარავს მთვარეს,
ღრუბლის ნაგლეჯი ეულად რჩება,
გულს დაიმშვიდებს შეშლილი ქარი,
გადიკარგება მთის იქით ვნება.
ობობა ბოლო რითმებს დამირთავს,
ღობესთან უკრავს სონეტს ჭრიჭინა,
მერე ჩუმდება ურჩი ბავშვივით,
დილის უეცრად მოსვლა იწყინა.
***
მე ყოველ ლექსში ჩავწერ შენს სახელს,
მე ყოველ ლექსში მემახსოვრები,
ეს ჩემი სული ურჩი ქარია,
რა ვქნა რომ ქარში დაიკარგები?!
და თუ დამტოვებს ჩემი სიცივით
სულგათოშილი შენი გრძნობები,
ვიტყვი რომ დადგა დრო ფოთოლცვენის,
შემოდგომის ქარს ავედევნები.
***
მე სიყვარული გადამარჩენს უნეტარესი,
მე გავიმარჯვებ უსასტიკეს ქარტეხილებზე
და დავბრუნდები უვნებელი როგორც ეოსი
და შენი თბილი გაღიმება დამაიმედებს.
განიკურნება ეს სხეული ყველა სენისგან,
ზეცის თაღებში ჩახლართული დადნება ვნება,
მხოლოდ სიყვარულს მიეცემა გზა და ბილიკი,
დაძინებული იმედები გამოფხიზლდება.
კვლავ შემოიხსნის მთის მდინარე ყინვის ბორკილებს,
აიბორგება კალაპოტში შლეგი ღრიალით,
გაახსენდება წარსული დრო, შორი ნისლები,
ჩაიკარგება მორევ-მორევ დარდი ტიალი.
მთების საუფლოს მოადგება მარტი გიჟმაჟი,
აცახცახდება მთის ჰაერი ცივ გარიჟრაჟზე,
დაექანება სურნელება, ვით ხარ-ირემი,
ცვარი ნანატრი იალმასებს დამზრალ მიწაზე.
ვინმე მგოსანი შემოიხსნის რიდეს დუმილის
და ამღერდება სიყვარული უსათნოესი,
ზეცას მისწვდება მთების ექო, გამოძახილი
და გამრთელდება ჭრილობები ცამდე უღრმესი!
ალავერდი
სითეთრეში ამაღლდები ალავერდი
და სიმაღლეს შეეზრდები როგორც ხიბლი,
ალაზანი შემოგძახებს: ავდიდდები!
და მასავით შენც ცის ტატნობს გადაივლი.
კახეთის გულს ჩაეხვევი ლამაზ ძგერად,
შენი ნიჭი ეგ უძირო სიმაღლეა,
დაიწყება შენით კიდევ დიდი ერა,
ჩუქურთმებში ხელოვანის სილაღეა.
ახლა ნისლში ჩაძირული ალავერდი
სიყვარულის უცხო ნიჭით ათრთოლდება,
მეტყვის გრძნობით: ტკბილად, ტკბილად დამიბერდი!
და ჩემს თვალში კიდევ უფრო ამაღლდება.
დასხებიან მის თაღებქვეშ წმინდანები
და თავანი ისე ნაზად ამღერდება,
თთქოს ზეცის კალთა იყოს მშვენიერი
და თოვაში იანვარიც გათენდება.
მერე კახეთს გადაუვლის ნისლის ფიქრი,
დაილევა ლექსად ბოლო ალავერდი,
მამლის ყივილს გაიგონებს ალაზანი,
მეტყვის გრძნობით: ტკბილად, ტკბილად დამიბერდი!
ორივე ხელს შემოვავლებ ქვათა პერანგს,
სამჯერ პირჯვარს გადავიწერ ვინმე ერთი,
ნიავი კი ღრუბლის ქულებს ისევ ბერავს
და ლოცვაში მეშველება ჩემი ღმერთი.
ალავერდი, ალავერდი, ასხივფერდი,
სივრცეებში გადიზარდე ლამაზ შვებად,
კახეთს გულს ეფერება მთელი არსით,
ზეცისაკენ სასოებით იმზირება!
მიჯნური ქარი
მივალ შანდალთან და დავამშვიდებ
ქარს ატირებულს ტირიფის მსგავსად
და შეირხევა ამ ჩემს სარკმელთან
ოცნების ლამაზ იალქნად ფარდა.
სიცოცხლე გულში აფრთხიალდება
და სულის ტაძარს აუნთებს სანთლებს,
ქარი მიჯნური გაინაბება,
სიამოვნებით დახუჭავს თვალებს.
ფიქრების არფებს გაუბამს სიმებს,
თავის მიჯნურზე იმღერებს მარტო,
თუ უპასუხოდ დარჩება გრძნობა,
ის სევდიანად იკითხავს: რატომ?
დაიწყებს ბორგვას ბობოქარი ზღვა,
კვლავ მოიხილავს უცნობ ნაპირებს,
ქარი მიჯნური მას ჰგავს უიღბლოს,
შორს გადახვეწას ისიც აპირებს.
დღეს
დღეს მე შემოდგომა მიტაცებს,
ხვალ წყაროს ვინატრებ გარინდულს,
ცისფერ და ლივლივა მდინარეს,
ოცნების ლურჯ მთებში ჩაძირულს.
ეჰ, ქარმა ფიქრები წამართვა,
კვლავ დავრჩი ფერების ამარა,
მე მთების სიმწვანე დამიცავს
და ზეცის მაღალი კამარა.
დღეს მე ამ ცრემლების მონა ვარ,
ფოთლების ტილოში ვეხვევი,
ხვალ ეგებ მაისი ვინატრო,
ან ცად აზიდული ვერხვები.
მერე მე ენძელებს დავქარგავ,
დღეს კი მიმოზებით ვიღლები,
დრო გადის ულაყთა ჭენებით,
თან მიაქვთ მაშვრალთა ფიქრები.
ამ შეუბრალებელ სრბოლაში
მეც დაუფიქრებლად ვიჭრები,
ხვალ ეგებ ვინანო ქარბუქი,
ვინატრო მდუმარე იები.
და განა ილევა ჩემი გზა
ამ გულუხვ მადლიან მხარეში
და განა მტოვებენ ლექსები
უხედნი მუზების თარეშში.
მე დაუცხრომელი მგზავრი ვარ
და ცუდი რა არის ამაში,
მე ხან გაზაფხული მიტაცებს,
ხან ქარის ივლისთან თამაში.
როგორც ჯოკონდა
ჩამავალი მზე ჰგავდა ჯოკონდას,
ოდნავ მომღიმარს, თან ჩაფიქრებულს,
იდუმალების ვუალით მოსილს,
მშვისი ზღვის გულზე სულს გარინდებულს.
ელოდა სატრფოს წყლის წიაღიდან,
არ ეშვებოდა დასალიერში,
ლურჯი სტიქიის ხიბლავდა თრთოლა,
ეპკურებოდა შხეფი სახეში.
ელოდა მას ვინც ენახა ზღაპრად,
რაინდი ქარის, ზვირთის მპყრობელი,
ვისი გულიდან იძვროდა ტალღა,
ძალუმი იყო სუნთქვა ყოველი.
უმზერდა შორეთს ქალური მზერით,
ნაპირის სწორად თოლია ქროდა,
ხან იწეოდა ჰაერში ბიძგით,
ხანდახან ნისკარტს წყლის რკალში ჰყოფდა.
ქათქათა ფრთების მცირე ნავები
მიოდიოდნენ წყლის ზედაპირზე,
თვალები სავსე სევდით და დარდით
ნეტავ უჩუმრად ფიქრობენ ვისზე?!
ჩამავალი მზე, როგორც ჯოკონდა
იდუმალ მზერით ელოდა სატრფოს,
მისი დუმილის უთქმელი განცდა
ეთხოვებოდა ხილულ სამყაროს.
წყლის სტიქია კი სასტიკად დუმდა,
მიმოდიოდა ქვიშის ყურეში,
ტალღების მჭერი გმირი არ სჩანდა
ამ განშორების მძიმე წუთებში.
და დაიღალა მზე მოლოდინით,
ღიმილი წამით შეცვალა სევდამ,
მინებდა დროის ეტლის ჭენებას,
თან დააფიქრა სასტიკმა ხვედრმა.
და დარჩა კვალი ვარდისფერების
მიმოფანტული ქულებზე ღრუბლის,
როგორც იმედი ხვალინდელი დღის,
გარდუვალობა ნეტარი წუთის.
ჩამავალი მზე ჰგავდა ჯონდას,
ოდნავ მომღიმარს, თან ჩაფიქრებულს,
სურდა, რომ ეთქვა დიადი რამე,
მაგრამ გამგონი არ ჰყავდა ეულს.
***
ქარის ხუმრობისგან დაქანცული
მწუხრი შემოდგომის გამახსენდა,
ურჩი ფიქრებისგან დაძენძილი
ღამე ჭირვეული დამებედა.
სუნთქვით დაბერილი გულწითელა
გუშინ სევდიანად გამახსენდა,
დეკემბრის სუსხიანი ღამეები
ცარიელ ბარათებად გადამექცა.
ხეთა მჭახიერი ხმაურობა,
ზლაზვნით გაწელილი მოლოდინი,
თოვლში დაიმალა სიყვარული,
თითქოს ყოფლიყოს მოგონილი.
არჩევანის წინ
თებერვალს ქარის ალერსში სცივა
და შიშველი რტო ქანაობს ობლად,
ნაკადულს ფარავს თხელი ყინული,
გზა იმედების იყოფა ორად.
და ვიღაც დგება არჩევანის წინ,
ჩერდება ფიქრით განაწამები,
ხელს გადაისვამს დაღარულ შუბლზე,
თან უმოწყალოდ გადის წამები.
ბედნიერების მძებნელი სული,
აზრის ჭიდილში გადაქანცული,
გადამწყვეტ ნაბიჯს ვერ დგამს სიფრთხილით,
მხრებზე კი აწევს მძიმე წარსული.
მარჯვნივ ან მარცხნივ, იქნებ პირდაპირ,
ევლო მიზნისკენ დაუბრკოლებლად,
გაეპო ვით გემს ქარიშხლის ქროლვა,
გადაექცია ყოფა ოცნებად.
შორს მთებში დგება ნაცემი დილა,
ყინვის კანკალით, ნისლის ზმორებით,
გულზე გადააქვს ფერმკრთალი დისკო,
ღრუბლების მიღმა გორებ-გორებით.
ვიღა კი უცდის პასუხს წერილის
და უპასუხოდ აგრძელებს წერას,
თუმც იგვიანებს ელჩი ამურის,
მას მაინც ჯიქურ რაღაცის სჯერა.