ჩემო მიხაელ

ორმოცი წლის შემდეგ
 რომანი „ჩემო მიხაელ“ ერთიანად ქალის პოზიციიდანაა დაწერილი, პირველ პირში. ოცდაექვსი წლის ვიყავი, ის რომ დავწერე, და დარწმუნებული, რომ ქალებზე ყველაფერი ვიცოდი. დღეს ვერ გავბედავდი მთელი ქალის ბაგეთაგან მონათხრობი რომანის დაწერას.

„ჩემი მიხაელის“ გამო უამრავი წერილი მივიღე მკითხველი მანდილოსნებისაგან – გაოცებულნი მეკითხებოდნენ, საიდან იცოდიო. და ასევე ბევრი წერილი მომდიოდა სხვა მკითხველ ქალთაგან, რომლებიც მამუნათებდნენ, არაფერი შენ არ გცოდნიაო. ვერასოდეს გავიგებ, რომელნი არიან მართალნი.

სიმართლე ისაა, რომ „ჩემო მიხაელ“ თითქმის იძულებით დაიწერა: ხანას სახებამ იმდენად შემიპყრო, რომ მისი ენით ავმეტყველდი და მის სიზმრებს ვხედავდი. არა, ის რეალურად არსებული სახიდან არ გადამიხატავს. ხანა საიდანღაც გაჩნდა, ჩემში შემოვიდა და აღარც მომშორებია. თვეების მანძილზე თავს ვიკავებდი, ერთი სტრიქონიც არ დამიწერია: მე ვინ ვიყავი, რომ ჩემზე ათი წლით უფროსი იერუსალიმელი ასულის სიყვარულზე, გათხოვებასა და იმედგაცრუებაზე დამეწერა? მაგრამ ხანა თავს არ მანებებდა. მან ჩემს ცხოვრებაში თავის თავთან ერთად თავისი მიხაელი, საკუთარი და მიხაელის მშობლები, თავისი ვაჟიშვილი და მეზობლები, მთელი უბანი, მთელი თავისი იერუსალიმი და ასევე, არაბი ტყუპი ძმები შემოიყვანა, სიზმრებიდან, რომელიც ჩემს სიზმრებად იქცა. იძულებული გავხდი, წიგნი დამეწერა, რათა მისგან გავთავისუფლებულიყავი და დავბრუნებოდი ჩემს ცხოვრებას კიბუც (სოციალისტური ყაიდის (კოლმეურნეობის მსგავსი) სასოფლო-სამეურნეო დასახლება ისრაელში) ხულდაში – ცხოვრებას კიბუცელისა, რომელიც დროს ანაწილებდა ინსტრუქტაჟსა და მიწათმოქმედების კულტურების სფეროში შრომას შორის, ძალზე შორს ხანა გონენისაგან, მისი მომაკვდავი სიყვარულისა თუ მისი პირქუში იერუსალიმისაგან.

არ მეგონა, რომ ამ წიგნის წერას დავასრულებდი. ვფიქრობდი, დავწერდი რამდენიმე გვერდს ხანაზე, იქნებ მცირე მოთხრობასაც, და ამგვარად გავთავისუფლდებოდი მისგან. არც ის მიყვარდა და არც მისი ქორწინების უბედურებანი, და განსაკუთრებით არ მომდიოდა თვალში ამ ქალის იდუმალი ცხოვრება.

წიგნის წერა 1965 წელს დავიწყე, მანამდე, სანამ ჩემი წინა რომანი „სხვა ადგილი“ გამოვიდოდა. მხოლოდ ხუთშაბათობით ვწერდი (კიბუცმა იმ წელს კვირაში ერთი სამუშაო დღე გამომიყო ლიტერატურული საქმიანობისათვის). მაგრამ მალე მაიძულა ხანამ, რომ მისი ამბავი არა მარტო ხუთშაბათობით მეწერა, არამედ კვირის ყველა დღეს. იმჟამად ნილი, მე და ჩვენი ორი ქალიშვილი ვცხოვრობდით კიბუცის სამდივნოს გვერდით, ავტობუსის გაჩერების მოპირდაპირედ, ოთახნახევრიან ბინაში. სამსახურიდან ნაშუადღევს ვბრუნდებოდი, შხაპს ვიღებდი და საღამოს საათებს ოჯახურ კერას ვუთმობდი. შეღამებისას კი, როცა ქალიშვილები დასაძინებლად წავიდოდნენ და ნილიც დაწვებოდა, ორი-სამი საათით მივუჯდებოდი ხოლმე საწერს. რადგან საწერი კუთხე არ გამაჩნდა, და რადგან ერთ სტრიქონსაც ვერ დავწერდი თითებს შორის ანთებული სიგარეტის გარეშე, და ვინაიდან ნილის არ შეეძლო კვამლით სავსე განათებულ ოთახში დაეძინა, დასაწერად შევიკეტებოდი ხოლმე პაწაწა ტუალეტის ნიშში, რომელიც ზომით თვითმფრინავის ტუალეტს არ აღემატებოდა. უნიტაზს სარქველს დავახურავდი, ზედ დავჯდებოდი, მუხლებზე დავიდებდი ვან გოგის ნახატების ალბომს, რომელიც ჩვენი ქორწილის დღეს მივიღეთ საჩუქრად, ალბომზე გადავშლიდი ჩემს რვეულს, სიგარეტს მოვუკიდებდი და ვწერდი, რასაც ხანა მკარნახობდა, ვიდრე შუაღამეს ან ღამის პირველზე მეტისმეტი დაღლილობისა და მწუხარებისაგან თვალი არ მომეხუჭებოდა.

როდესაც ვისმენ სხვადასხვა მწერლის შესახებ, შთაგონების საძებნად რომ მოგზაურობენ თვალწარმტაცხედებიან და სუფთა ჰაერით მდიდარ ადგილებში, მახსენდება „ჩემო მიხაელ“, რომელიც უმეტესად ტუალეტის ნიშში დაიწერა (ეს ალბათ, ცოტა არ იყოს, იგრძნობა კიდეც წიგნში, რომლის ძირითადი ნაწილი მართლაც პატარა, დახუთულ, ბნელსა და დაბალჭერიან იერუსალიმურ ბინაში ვითარდება).

ახლახან ვთქვი, რომ ვწერდი ყველაფერს, რასაც ხანა მკარნახობდა. მაგრამ, ფაქტობრივად, ასე როდი იყო სინამდვილეში. სიმართლე ისაა, რომ მას მთელი ძალით ვებრძოდი. არაერთხელ მსმენია ჩემი ხმა, მას რომ მიმართავდა: „ეს შეუფერებელია. ეს არ არის შენს ხასიათში. მე ამას არ ვწერ.“ ის კი ამრეზით მომიგებდა: „შენ ნუ მიხსნი, რა არის ჩემს ხასიათში, და რა – არა. მოკეტე და წერე.“ მე ვჯიუტობდი: „ამას ვერ დაგიწერ, ძალიან ვწუხვარ, სხვა ვინმესთან მიბრძანდით. ქალ მწერალს მიმართეთ. მე მდედრი არ ვარ, არ შემიძლია, ამგვარი რამ დავწერო. არ ვარ ქალი. არ ვარ ქალი მწერალი“, მაგრამ არც ის ცხრებოდა: „დაწერე, რასაც გეუბნები და ნუ ეჩრები“. „შენი მსახური ხომ არ ვარ. შენ ჩემი წიგნის პერსონაჟი ხარ, სულ ესაა.“ ასე ვკინკლაობდით ღამღამობით. ხან ვნებდებოდი, ხანაც გავჯიქდებოდი და მისხალს არ ვთმობდი. დღემდე არ ვიცი, ეს წიგნი გამოვიდოდა თუ არა უკეთესი, ხანასათვის იმაზე მეტი ან ნაკლები რომ დამეთმო, როგორც ვუთმობდი მაშინ. 

და როცა წიგნის წერა დავასრულე, 1967-ის აპრილში, ექვსდღიანი ომის დაწყებამდე ერთი თვით ადრე, როდესაც ბოლოს და ბოლოს გავთავისუფლდი ხანას ტყვეობისაგან,