შავი ზღვა თვალდახუჭულმა იგრძნო გათენება. ძალიან შორიდან შემოესმა ქუჩის ხმაური. უფრო ახლოდან – ძაღლის ყეფა, ჩიტის გალობა, ბავშვის ტირილი თუ სიცილი. იგრძნო გადღაბნილი კონტურები, ყვავილების, ბაღის სურნელი. ძაღლი უნდა გამოეშვა. ცდილობდა, ზეწარი გადაეგდო, წამომდგარიყო, მაგრამ სხეული არ ემორჩილებოდა. რაღაც ლანდი შეირხა. ქალმა თვალი გაახილა, უკვე გამოფხიზლებულმა. არ განძრეულა, ჯერ არა. არც ბაღი იყო და არც ძაღლი. ოთახს თვალი მოავლო. ჩაყვითლებული კედლები, ძველი სავარძელი საწოლთან, წინა ღამეს მიყრილი ტანსაცმელი. კომოდზე დახვავებული წიგნები და სამშვენისები. ვეღარ იტანდა ამ სამშვენისებს, უნდოდა, თავიდან მოეშორებინა და მხოლოდ წიგნები დაეტოვებინა. კომოდის თავზე მატისის გამოფენის ძველი აფიშები იყო გაკრული. ზღვაზე გამავალი ფანჯარა, მერე ოცდაათიანი წლების გამოფენის აფიშა – „პარიზი-თბილისი“ და გრავიურა „კავკასიის საგანძური“. ალბათ, ისინი ადრე რაღაცას ნიშნავდა, სანამ დაჭმუჭნულ ქაღალდებად იქცეოდნენ. აღიზიანებდა, ყოველ დილას თვალში რომ ეჩხირებოდა. მომცრო მაგიდა. მაღვიძარა. შვიდის ოცდახუთი წუთი იყო. ჟანგბადის აპარატი, სულ საწოლთან რომ ედგა, ამჯერად დადუმებულიყო. ფანჯრებზე მზის შუქისგან დასაცავად მუქი ფერის სქელი ფარდები ეკიდა, თუმცა სინათლე მაინც ატანდა. ფარდებს შორის, აბრეშუმის ქსოვილიდან აბნევდა მოწითალო შუქს. მისი ოთახი. წამით ფარდის ქსოვილი ალივლივდა. ყოველ შემთხვევაში, ასე მოეჩვენა. ჩიტის ხმა უფრო და უფრო ახლოვდებოდა. თოლიას კივილი ადამიანისას ჰგავდა. ბოლო დროს პარიზში თოლიები მომრავლდნენ. უცნაურად შემოესივნენ ქალაქს. ძაღლი დადუმდა. ქალმა თავი წამოწია, უნდა წამოდგეს, ფარდები გადაწიოს. ნეტავ როგორი ამინდია? დღეს თამაზი მოვა, ბოლოს და ბოლოს! უნდა, რომ ტკივილნარევი სიხარულით იფიქროს მასზე. ამ საღამოს აქ იქნება. ქალმა ფეხის თითები აათამაშა, ზეწარი ნიკაპამდე აიფარა, თავი ისევ ბალიშზე დადო. თვალები მოხუჭა, უცებ იგრძნო, კატა მკერდზე რომ დაახტა. მერე კი მის ბალიშთან მიწვა და აკრუტუნდა – კატას ფაშას ეძახდა. ...ყველაფერი გაბუნდოვანდა. ოთახი სიჩუმემ აავსო, ჟანგბადის აპარატი გამორთული იყო. ჩათვლიმა. პურის ყანა ესიზმრა, სახლს უკან. თამაზი ეძახდა. შეკრთა, მაგრამ პასუხი არ გაუცია. ეძინა.
წელიწადის ყოველ დროს თბილისს თავისებური ხიბლი ჰქონდა. გაზაფხულის მიწურულს ქალაქი ფერს იძენდა, მტვრიანი და ხმაურიანი ხდებოდა.
კარს ღიას ვტოვებდით, გარედან სითბო შემოდიოდა. ჩემი დეიდაშვილები მეზობელ სახლში ცხოვრობდნენ. ქუჩა, თითქოს, ჩვენს საკუთრებად იქცა...
ზოგი რამ კიდევ შემორჩა მეხსიერებას.
ზაფხულობით მშობლები მეტ თავისუფლებას გვაძლევდნენ. ხილის გამყიდველთან მივირბენდით, ბალს გვატანდა, კიბის ქვეშ დამალულები ვჭამდით. ტანსაცმელს ვიხდიდით, რომ არ დასვრილიყო და ბებია არ გაბრაზებულიყო. როცა მოვრჩებოდით, ყველაზე უმცროსს, გუგუს ისევ ვაგზავნიდით ბლის მოსატანად. გამყიდველს ის ძალიან უყვარდა და მთელ პარკს ატანდა. პარკის ძირში ბალი იჭყლიტებოდა, ჩვენი სამალავის ნესტის გემოს იღებდა. ექვსნი ვიყავით – ჩემი დეიდაშვილები, ორი გოგო და ორი ბიჭი, მე და ჩემი და. ზურგით ძველ კედელს ვეკვროდით, კედლის ნაფხვენი კანზე გვეწებებოდა და გვჩხვლეტდა. შინ დაბრუნებამდე ერთმანეთს ვფერთხავდით და ვიწრო ქუჩებით, რუსთაველის გამზირამდე ჩავდიოდით. შინ რომ ვბრუნდებოდით, სუფთა ჰაერზე გამოსულებს, ნესტის სუნი აღარ დაგვკრავდა.
ჩვენი სახლის პირველ სართულზე ერთი ქალი ცხოვრობდა. ნაშუადღევს კაცი აკითხავდა. ქალი კარს აღებდა და ეგებებოდა. ჩვენი სამალავის წინ ერთმანეთს ეხვეოდნენ. ჩვენ მხოლოდ მათ ფეხებს – ქალის წინდებს და მამაკაცის შარვალს ვხედავდით. ირაკლის ზურგზე ვახტებოდით, გვინდოდა, დაგვენახა, როგორ კოცნიდნენ ერთმანეთს. მაგრამ, ირაკლი ძირს გვყრიდა. ჩვენ მხოლოდ კოცნის ხმა გვესმოდა. მათი ფეხები ერთმანეთში იხლართებოდა. თვალს ვარიდებდი.
– სასტუმრო ოთახის ფანჯრიდან უკეთ დავინახავდით, – შენიშნა ჩემმა დეიდაშვილმა დარეჯანმა.
– რა უხამსობაა, – დაამატა ეკამ.
– არა, – თქვა ირაკლიმ, – ჰგონიათ, რომ ვერავინ ხედავს.
– გეყოფა კუდის ბზეკა, – უპასუხა ჩემმა დამ, თეამ, – მოგეხსენებათ, ეს ცუდი საქციელია...
– რატომაა ცუდი? – დაინტერესდა გუგუ.
– გაჩუმდი! – უხეშად მიუგო ირაკლიმ.
– ისედაც ჩუმად ვლაპარაკობ, – შეეკამათა უმცროსი ძმა, – თქვენც ხომ ჩურჩულებთ.
ერთმანეთთან ქართულად ვსაუბრობდით. ეს ოჯახის ენა იყო, არდადეგების. სკოლაში რუსულად უნდა გველაპარაკა. ასეთი იყო წესი. ქართული ძაღლების ენააო, გვითხრა მასწავლებელმა. თუ ამ აკრძალვას დავარღვევდით, მკაცრად გვსჯიდნენ.
ქალი და მამაკაცი ერთმანეთს მოშორდნენ.
– ბავშვებო, აქა ხართ? – იკითხა ქალმა.
თავისებური ხმა ჰქონდა. დედა, მამა, ბიძია, დეიდა, ბაბუა და ბებია ამბობდნენ, საშინელებაა, ამისთანა ლამაზ ქალს ასეთი ხმა რომ აქვსო. ჩემი აზრით, ბედნიერებაა, გამორჩეული ხმა რომ გაქვს, ჩვენი მეზობელივით ლამაზი რომ ხარ. დედაჩემის თქმით, იგი ლამაზი კი არა, გამომწვევი იყო. მამა იმ ქალს ხელზე ღიმილით ეამბორებოდა ხოლმე.
ქალმა იგრძნო,