ადამიანი, რომლის გარეშეც მეცხრამეტე საუკუნის საქართველო არ არსებობს, ის, ვინც ყველა პროცესის სათავეში იყო, ის ვინც ქმნიდა ყველა პროცესს და თავად იყო პროცესი. ამბობენ, რომ ილია ჭავჭავაძეს - მწერალს, ბევრი რამ დააკლო ილია ჭავჭავაძე - საზოგადო მოღვაწემ, ბანკირმა, გამომცემელმა და ა.შ. მაგრამ ლიტერატურული ფაქტი ჯიუტია, მან ქართულ ლიტერატურაში ისევე მკვეთრად შეცვალა მიმართულება, შექმნა პროცესი, განაპირობა ამინდი, როგორც საზოგადოებრივი ცხოვრების მრავალ დარგში. კაცი - მეცხრამეტე საუკუნე - ილია ჭავჭავაძე...