I. შესავალი ჩვენს ყოველდღიურ ცხოვრებაში ახალშობილის დაბადებას ყოველთვის ბედნიერება არ მოაქვს. ახლადდაბადებული ბავშვი შესაძლოა ოჯახის და საზოგადოების პრობლემა გახდეს და მისი დაბადება მრავალრიცხოვანი სასამართლო დავების დაწყების მიზეზად იქცეს. “ არასასურველი ბავშვის ” საკითხი დღეს-დღეისობით მეტად აქტუალურია და ევროპულ საზოგადოებაში ცხარე განხილვის საგნად არის ქცეული.
იურიდიულ ლიტერატურაში აღნიშნული პრობლემის გამომწვევი 3 ძირითადი შემთხვევა არის ცნობილი, რომელიც გერმანიის უზენაესმა ფედერალურმა სასამართლმ განიხილა[1]. ეს ის შემთხვვებია, რომლებიც როგორც წესი სამართლებრივი დავის გამომწვევ მიზეზებად იქცევიან. ეს შემთხვევებია: უშედეგო სტერილიზაცია, უშედეგო აბორტი და ექიმის მცდარი რჩევა გენეტიკურად დაავადებული ბავშვის დაბადების რისკებთან დაკავშირებით. თუმცა მეტი სიმარტივისთვის ზემოაღნიშნულმა სასამართლომ გამიჯნა აღნიშნული შემთხვევები 2 ჯგუფად და გამოიყენა შემდეგი ტერმინები : “ wrongful birth ” და “ wrongful life ” [2]. პირველი ეხება იმ შემთხვევებს, როდესაც მშობლები ითხოვენ ზიანის ანაზღაურებას ახლადშეძენილი ბავშვის გამო, რომელიც მათ არ სურდათ. ხოლო მეორე ჯგუფში იგულისხმება ბავშვის დამოუკიდებელი სასარჩელო მოთხოვნა, რომლის საფუძველი არის ის, რომ იგი ქვეყანას გენეტიკურად დაავადებული მოევლინა.
ნებისმიერ შემთხვევაში უნდა განვიხილოთ როგორც მშობლის ასევე ბავშვის სასარჩელო მოთხოვნები, რაც მეტად სპეციფიურ საკითხს წარმოადგენს. პასუხი უნდა გაეცეს მთავარ კითხვას, შეიძლება თუ არა ექიმი იყოს პასუხისმგებელი იმაზე, რომ მის მიერ დაშვებული შეცდომის შედეგად მშობლებს გენეტიკურად დაავადებული შვილი გაუჩნდათ, რომელსაც სიცოცხლის ბოლომდე განსაკუთრებული მოვლა და მკურნალობა სჭირდება და რომლის დაავადების აღმოჩენაც მის დაბადებამდე დროული გამოკვლევების ჩატარების შემთხვევაში შესაძლებელი იყო[3]. ასევე მხედველობაშია მისაღები ის შემთხვევებიც, როდესაც ბავშვი მართალია ჯანმრთელი იბადება, მაგრამ უშედეგო აბორტის შემდეგ და მშობლებისთვის ეს ბავშვი შეიძლება “ არასასურველი ” იყოს. აქაც ექიმის პასუხისმგებლობის საკითხი დგას დღის წესრიგში.
ყველა ასეთ შემთხვევაში სასამართლოში მშობლები აპელირებენ იმაზე, რომ ისინი ბავშვს არ გააჩენდნენ ექიმს მათთვის მცდარი ინფორმაცია რომ არ მიეწოდებინა ან აბორტი სწორად გაეკეთებინა და შესაბამისად, ისინი ბავშვის დაბადებით გამოწვეული ფიზიკური, სულიერი და ფინანსური ტვირთის ქვეშ, რომელიც თან ახლავს ორსულობის და მშობიარობის პერიოდს, არ აღმოჩნდებოდნენ[4].
ასევე მხედველობაშია მისაღები ის გარემოება, რომ თვითონ ახალშობილსაც, რომელიც ექიმის წინდაუხედაობის შედეგად დაავადებული დაიბადა, შეიძლება ჰქონდეს დამოუკიდებელი მოთხოვნის უფლება ექიმის მიმართ. ამ საკითხმა შეიძლება ეთიკური დილემის წინაშეც დაგვაყენოს, კერძოდ ღირს თუ არა მძიმე, თანდაყოლილი გენეტიკური დაავადებით ცხოვრება და მასთან შედარებით უკეთესი მდგომარეობა ხომ არ არის არდაბადება? შეიძლება თუ არა ბავშვის დამოუკიდებელი სასარჩელო მოთხოვნა ამ საფუძველს ემყარებოდეს? რომ უკეთესი იქნებოდა საერთოდ არ გაჩენილიყო, ვიდრე ეცხოვრა უნარშეზღუდული ადამიანის ცხოვრებით[5].
როგორც წესი სამართლებრივი მოთხოვნა მსგავს არგუმენტაციას ეფუძნება და საინტერესოა შეიძლება თუ არა სამართალი ასე შორს წავიდეს? რათქმაუნდა აღნიშნული საკითხი პრობლემას მეტად აქტუალურს და საინტერესოს ხდის იურიდიული მსჯელობის ჭრილში. აუცილებელია განისაზღვროს მშობლების და ბავშვის რომელი უფლებები ირღვევა ექიმის არამართლზომიერი მოქმედების შედეგად და აქვთ თუ არა მათ ექიმის მიმართ ზიანის ანაღაურების მოთხოვნის უფლება.
[1] Engelhardt, Hanns, „ Kind als Schaden? “ , in: VersR 1988, S.540ff
[2] M ü nchener Kommentar zum B ü rgerlichen Gesetzbuch, 5. Auflage, M ü nchen 2009 § 823 RdNr. 88
[3] F ä rber, Georg, Wrongful Life, - Die deliktsrechtliche Vernatwortlichkeit des Arztes dem Kind gegen ü ber. Eine rechtsvergleichende Dasrtellung des amerikanischen, britischen und deutschen Rechts, in: Wissenschaftliche Beitr ä ge aus europ ä ischen Hochschulen, Reihe 02, Rechtswissenschaften: Band 1, Hamburg 1988, S.19,20
[4] Deuchler, Wolfgang ,Die Haftung des Arztes fur die unerwunschte Geburt eines Kindes, (wrongful birth) in: Recht&Medizin, Bd./Vol.9, Frankfurt am Mein 1984, S.2
[5] Winter, Thomas, Bebe prejudice und Kind als Schaden – Eine rechtsvergleichende Untersuchung zur Haftung fur neues Leben in Deutschland und Frankreich, in: Schriften zum Internationalen Recht, Band 131, Berlin 2002, S.19,20