მთარგმნელისა და გამომცემლის
წინასიტყვაობა
ტექსტი „რჩევები და ხერხები - როგორ ვმართოთ „შეშლილ-ობა“?“ მომზადებულია „ფსიქიატრიასთან გამოცდილების მქონე პირთა გერმანული ასოციაციის“ მიერ („Tipps und Tricks, um Vერ-რüცკტ-
ჰეიტენ ზუ სტეუერნ“, ბუნდესვერბანდ პსყცჰიატრიე-ერფაჰრენერ ე.V.). გერმანულ ენაზე ტექსტს შეგიძლიათ გაეცნოთ ინტერნეტში ვებ-გვედრზე:
www.psychiatrie-erfahrene-nrw.de ის პირველად გა-
მოქვეყნდა 2003 წელს; დაიხვეწა და გადამუშავდა 2005 წელს.
„ფსიქიატრიასთან გამოცდილების მქონე პირთა გერმანული ასოციაცია“ არის საზოგადოებრივი გაერთიანება გერმანულ ფსიქიატრიულ სივრცეში, რომელიც ნაწილობრივ გერმანიის ჯანდაცვის სამინისტროს მიერ ფინანსდება. ასოციაცია ახორციელებს პროგრესულ პოლიტიკას; აქტიურად იღვწის საზოგადოებაში ტაბუირებული თემისათვის იდუმალების საბურველის მოცილებისა და ნომენკლატურული კანონმდებლობის ცვლილებებისათვის, რაც გერმანიაშიც და საქართველოშიც ჯერ კიდევ, სამწუხაროდ, გადაულახავი რჩება.
იმის აღსანიშნავად, რასაც წინამდებარე ტექსტში „შეშლილ-ობა“ (Vერ-რüცკტჰეიტ) ეწოდება, მედიცინაში დამკვიდრებულია ტერმინი „ფსიქოზი“, ან „ფსიქოზური ეპიზოდი“ (გერმ. Psychose, psychotische Episode). ჩვენ მიერ გამოცემული „მეგზურის“ თავისებურება კი ის არის, რომ ის არ არის სამედიცინო ფსიქიატრიის ტერმინებში დაწერილი - მიუხედავად იმისა, რომ, რასაკვირველია, ფსიქიატრიის ფართო ცოდნასაც ეყრდნობა. ეს „მეგზური“, პირველ ყოვლისა, თავად ფსიქიატრიასთან გამოცდილების მქონე ადამიანთა მრავალჯერად და მრავალფეროვან პირად გამოცდილებებს უყრის თავს და განაზოგადებს. ის შექმნილია თვით „გამოცდილების მქონე პირთა“ მიერ - თავად მათთვის ისევე, როგორც მათი ახლობელი ადამიანებისათვის და, ამდენად, თავს უყრის ცოდნას, რომელიც ფსიქიატრიისათვის უშუალოდ ხელმისაწვდომი არ არის.
წინამდებარე „მეგზური“ არც თეორიული ნარკვევი ან სამეცნიერო გამოკვლევაა. ეს არის დამხმარე პრაქტიკული საშუალება, სადაც რჩევები მკითხველს არა საბოლოო გადაწყვეტების, არამედ შესაძლო ხერხების სახით მიეწოდება. დაინტერესებულმა მკითხველმა ისინი თავად, ინდივიდუალურად უნდა გამოსცადოს, რათა დაადგინოს, თუ რომელია მისთვის სასარგებლო, რომელი კი - ნაკლებად. „რჩევები და ხერხები“ ეხება როგორც ფსიქოზური კრიზისული ეპიზოდების პრევენციასა და მათ აღსაკვეთად წინასწარ მისაღებ შესაძლო სასარგებლო ზომებს, ისე თავად კრიზისულ და
გადალახული კრიზისის შემდგომ პერიოდებსაც. ტექსტი შემდეგ კითხვებს წამოწევს:
• როგორ შეიძლება ვისწავლოთ ფსიქოზური კრიზისების დაძლევა ფსიქოტროპული წამლების, შეძლებისდაგვარად, მცირე დოზებით?
• როგორ შეიძლება ავიცილოთ კლინიკაში სტაციონირება, რასაც ხშირ შემთხვევაში იძულებითი ხასიათი აქვს?
• როგორ შეიძლება უდიდესი სიფრთხილითა და ფსიქოზური დაავადებებისათვის დამახასიათებელი დინამიკის სრული გათვალისწინებით, ინდივიდუალურად გამოვცადოთ და დავისწავლოთ სიმშვიდისა და მყუდროების მოსაპოვებლად აუცილებელი ზომები?
ტექსტის ავტორები ცდილობენ ამ და სხვა კითხ-
ვებს მარტივი, მრავალგზისი გამოცდილებიდან მიღებული რჩევებისა და ხერხების შემოთავაზებით გასცენ პასუხი.
მოკლე შენიშვნა თარგმანში შერჩეული, ერთი შეხედვით, უჩვეულო ტერმინის განმარტებისათვის: დედანში გამოყენებული სიტყვა Vერრüცკტჰეიტ („შეშლილობა“) სამეცნიერო ტერმინს არ წარმოადგენს და ფსიქიატრია მას სამართლიანად უარყოფს. მიუხედავად ამისა, „მეგზური“ მაინც მიმართავს ამ ყოფით, ყოველდღიურ ენაში დამკვიდრებულ სიტყვას, ოღონდაც მასში დეფისს სვამს (Vერ-რüცკტჰეიტ). ეს შემთხვევითი არ არის, არამედ განზრახ კეთდება. ამით ავტორები ცდილობენ, ამ აღნიშვნას თავისი სტიგმატური ხასიათი ჩამოაცილონ (რაც შესაბამის ქართულ სიტყვაშიც აშკარაა). დეფისიანი ფორმა, ver-rückt, სიტყვის თავდაპირველ მნიშვნელობასთან გვაბრუნებს: ის
სიტყვა-სიტყვით „გადაწეულს“, „გადაადგილებულს“, „გადასულს“ ნიშნავს. დამკვიდრებული მნიშვენლობისაგან გაუცხოებით ხაზი ესმება
იმას, რომ ე.წ. „შეშლილ-ობა“ არ არის რაიმე „უსაშველო“ ან „მისტიკური“ მდგომარეობა, რა-
დაც ის ხშირად, სამწუხაროდ დღესაც კი, აღიქმე-
ბა ქართული საზოგადოების ყველდღიურ ცხოვრებაში; თანამედროვე ფსიქიატრიამ დიდი ხანია
უკან ჩამოიტოვა ამგვარი ცრურწმენები და მრა-
ვალი სასარგებლო საშუალება შეიმუშავა ამ
დაავადების საწინააღმდეგოდ. ამავე დროს,
სიტყვა „შეშლილ-ობის“ ამ ფორმით (დე-
ფისით) გამოყენება იმაზეც მიუთითებს, რომ აქ არც უბრალოდ „ფსიქოზთან“ გვაქვს საქმე, რომელსაც საკმარისია მხოლოდ დამკვიდრებული ფსიქიატრიული სამედიცინო-კლინიკური საშუალებებით „ვებრძოლოთ“.
ამ გაგებათაგან განსხვავებით, „შეშლილ-ობა“
ტექსტში განიხილება ინდივიდუალურად მრა-
ვალსახოვან უნართა, გამოცდილებათა და ფსი-
ქო-ფიზიკურ მდგომარეობათა ერთობლიობად, რომლებიც ადამიანის ინდივიდუალური განუმეორებლობის ნაწილს წარმოადგენენ. სიტყვის ამგვარი გაგება (რის გადმოცემასაც ჩვენც ასევე ხელოვნური ფორმით - დეფისის ჩასმით ვცდილობთ) უკეთ ასახავს იმ ვითარებას, რომ არსებობს „შეშლილ-ობათა“ მარ-
თვისა და დაძლევის იმდენივე ინდივიდუალურად განსხვავებული გზა, რამდენი ინდივიდუალურად განსხვავებული ადამიანიც არსებობს.
ეს გზები, ფსიქიატრიასთან ნაყოფიერ კონტაქტში, შესაძლებელია დავისწავლოთ, თუმცა კი ამისათვის სერიოზული გარჯა და განსხვავებულად ხანგრძლივი პერიოდები შეიძლება გახდეს საჭირო. ტექსტის მიზანიც სწორედ ის გახლავთ, რომ ხელი შეუწყოს ადამიანებს, რათა მათ, უპირველეს ყოვლისა, თვითრეფლექსიის
საფუძველზე გათვითცნობიერებული დამო-კიდებულება მოიპოვონ ამ რთული მდგომარეობის მიმართ; ასევე, დაეხმაროს ადამიანებს და მათ გარემოს - საზოგადოებას ნაბიჯ-ნაბიჯ, განსხვავებული საშუალებების გამოცდით, გზა გაიკვლიონ „შეშლილ-ობათა“, ერთი შეხედვით, გაუვალ ჯურღმულებში და მათთან დამოუკიდებელი მოპყრობა ისწავლონ.
ასეთი ტიპის „მეგზურები“ განსაკუთრებით აუ-
ცილებელია საქართველოში, რამდენადაც აქ თანამედროვე ფსიქიატრიის ზემოხსენებული სა-
შუალებანიც კი არასაკმარისად არის განვითარებული. ვგულისხმობთ, მაგალითად, თანამედროვე წამლების ნაკლებობას, მათ უკიდურეს ხელმიუწვდომლობას უაღრესად მაღალი ფასის გამო; ისეთი
ჩუქება
