თავი პირველი -
შასტა მოგზაურობას იწყებს ეს ამბავი ნარნიაში, კალორმენსა და მათ მიმდებარე მხარეებში სწორედ მაშინ მოხდა, როცა ნარნიაში ოქროს ხანა იდგა და ქვეყანაში მეფეთმეფე პიტერი მეფობდა. ნარნიას პიტერთან ერთად მისი და-ძმები, მეფე ედმუნდი და დედოფლები – სუზენი და ლუსი მართავდნენ.
იმხანად, შორეულ სამხრეთში, კალორმენში, ზღვის ერთ პატარა უბეში, ცხოვრობდა ღარიბი მებადური, სახელად არშიში და ბიჭუნა, რომელიც მას მამას ეძახდა. ბიჭუნას შასტა ერქვა. დილაობით არშიში ნავით სათევზაოდ ზღვაში გადიოდა, შუადღისას კი თევზით სავსე ოთხთვალაში ვირს შეაბამდა და სამხრეთით, კილომეტრ-ნახევრის სავალზე, უახლოეს სოფელში თევზის გასაყიდად მიდიოდა. თუ არშიში თევზს სარფიანად გაყიდდა, შინ შედარებით კარგ გუნებაზე ბრუნდებოდა და შასტას ხმას არ სცემდა, მაგრამ თუ ვაჭრობის საქმე ცუდად მიდიოდა, მაშინ ბიჭუნას აუცილებლად რამე შარს მოსდებდა და შეიძლება ეცემა კიდეც. ბიჭუნასთვის შარის მოდება ძნელი სულაც არ იყო. შასტას სამუშაო თავზე საყრელად ჰქონდა: სათევზაო ბადეების შეკეთება, ვახშმის მომზადება და იმ ქოხის დასუფთავება-დალაგება, სადაც მამა-შვილი ერთად ცხოვრობდა.
შასტას საერთოდ არ იზიდავდა სამხრეთის მხარე. არშიშთან ერთად სოფელში ერთი-ორჯერ ნამყოფმა ბიჭუნამ კარგად იცოდა, რომ იქ დიდად საინტერესო არაფერი ელოდა. სოფელში შასტა შეხვდა გრძელ და ჭუჭყიანჯუბებიან, მამამისის მსგავს კაცებს, რომლებსაც ფეხებზე ჭვინტაპრეხილი ხის ქოშები ეცვათ, თავებზე კი ჩალმები ეხურათ. გრძელწვერა კაცები ერთმანეთში ძალზე ნელა და მოსაწყენ თემებზე საუბრობდნენ. სამაგიეროდ, ბიჭუნას ძალიან აინტერესებდა ყველაფერი, რაც ჩრდილოეთით იყო. იქით არავინ მოგზაურობდა და, რასაკვირველია, იქ წასვლის უფლება არც ბიჭუნას ჰქონდა. სათევზაო ბადის შეკეთებისას, გარეთ მარტო მჯდომი შასტა ხშირ-ხშირად აპარებდა თვალს ჩრდილოეთისაკენ, სადაც ხასხასა მწვანე ბალახით დაფარული მთის კალთისა და ცაში მოლივლივე რამდენიმე იშვიათი ჯიშის ჩიტის გარდა ვერაფერს ხედავდა.
ხანდახან, როცა არშიში შინ იყო, შასტა ჰკითხავდა ხოლმე: – ო, მამავ ბატონო, რა არის იქ, აი, იმ გორის მიღმა? – თუ მებადური ცუდ გუნებაზე ბრძანდებოდა, შასტას ყურებს გვარიანად აუწევდა და საშინაო საქმეების მიხედვას ავალებდა, მაგრამ თუ შედარებით კარგ განწყობაზე გახლდათ, მაშინ ეტყოდა: – ო, შვილო ჩემო, ნუ იღლი გონებას მსგავსი სისულელეებით, რამეთუ ერთ-ერთმა მგოსანმა თქვა: „მუყაითი შრომა – აი, რა არის წარმატების საფუძველი. ის კი, ვინც ისეთ კითხვებს სვამს, რომელიც მას არ ეხება, თავის ხომალდს რიფისაკენ მიაქანებს“.
შასტა ფიქრობდა, გორის მიღმა, ალბათ, ისეთი სასიამოვნო საიდუმლო იმალება, რომ მამას არ სურს, მის შესახებ შევიტყოო. სინამდვილეში კი მებადურმა თავად არ იცოდა, რა იყო ჩრდილოეთით. მას ეს არც ანაღვლებდა. არშიში ძალზე პრაქტიკული გონების კაცი ბრძანდებოდა.
ერთ მშვენიერ დღეს, მათ მხარეში ვიღაც უცხო სამხრეთელი გამოჩნდა. შასტას მისი მსგავსი კაცი მანამდე ცხოვრებაში არ ენახა. უცხო ძლიერ, ხალებიან ცხენზე იჯდა. ბედაურს კარგად მოვლილი ფაფარი და ძუა ჰქონდა. უზანგები და აღვირი ვერცხლში იყო ჩასმული. მხედრის აბრეშუმის ჩალმის შუაგულში მუზარადის წვეტს ამოეყო თავი. სამხრეთელს ტანთ ჯაჭვის პერანგი ემოსა, მარჯვენა ხელში კი შუბი ეპყრა. კაცს ცალ მხარეს იატაგანი ეკიდა, ზურგზე – მრგვალი, თითბრისკოჟრებიანი ფარი. შავგვრემანი იყო, თუმცა ეს შასტას სულ არ გაჰკვირვებია, რადგან კალორმინელები სწორედ ასეთები იყვნენ. ერთადერთი, რამაც ბიჭუნა გააოცა, იყო კაცის წითლად შეღებილი, ხუჭუჭა წვერი, რომელსაც ბზინვარებაზე ეტყობოდა, სურნელოვანი ეთერზეთი შეეზილათ. არშიშმა უცხოს შიშველ მკლავზე ოქრო შენიშნა თუ არა, იმწამსვე მიხვდა, რომ მის წინაშე დიდი ბატონი, თარხანი(თარხანი – კალორმენში არისტოკრატიული წარმომავლობის მქონე კაცის ტიტული. იგი მემკვიდრეობით გადაეცემა და ნიშნავს ბატონს, თავადს.) იყო. მან მხედარს იმწამსვე მუხლი მოუყარა, წვერით მიწას შეეხო და შასტას ანიშნა, მომბაძეო.
უცხომ ღამის გასათევი ითხოვა და, რაღა თქმა უნდა, მებადურმა უარი ვერ შეჰბედა. მამა-შვილმა თარხანს, რაც შეეძლოთ, საუკეთესო ვახშამი გაუწყვეს (კაცს ეს, რასაკვირველია, არც შეუნიშნავს). შასტას კი – როგორც ყოველთვის, როცა მამამისს სტუმარი ჰყავდა – ხელში პურის ნატეხი მიაჩეჩეს და ქოხიდან ღამის გასათევად გარეთ გაუძახეს. ასეთ შემთხვევებში ბიჭუნა ჩალით გადახურულ, პატარა თავლაში ვირთან ერთად იძინებდა ხოლმე. დასაძინებლად ჯერ ადრე იყო და რადგან მისთვის არავის უსწავლებია, რომ სხვების საუბრის მოსმენა შეუფერებელი საქციელია, შასტა ქოხის კართან დაჯდა, კედლის ბზარს ყური მიადო და უფროსების საუბარს მიაყურადა. აი, რა მოისმინა მან:
– ო, ჩემო მასპინძელო, – უთხრა თარხანმა მებადურს, – შენი ბიჭის ყიდვა მწადია.
– ო, ჩემო ბატონო, – უპასუხა მებადურმა (თუმცა, შასტამ მამის ფლიდურ ხმაში იმწამსვე იგრძნო სიხარბე) – როგორ მთხოვ გავყიდო, შენმა ერთგულმა მსახურმა, საკუთარი