დიდი ტერორი საქართველოში: ეთნიკური ფაქტორი მარკ იუნგე, ბერნდ ბონვეჩი, დანიელ მიულერი
დიდი ტერორი საქართველოში: ეთნიკური ფაქტორი
ატარებდა თუ არა დიდი ტერორი ეთნიკური ტენდენციების, თუნდაც გენოციდის ნიშნებს ისეთ მრავალეროვან რესპუბლიკაში, როგორიც საქართველოა, წინამდებარე მონოგრაფიული კვლევის მთავარი საკითხია. ამ მიდგომაში სიახლედ, ძირითადად, გვევლინება კვლევის რაკურსი: ამა თუ იმ დიასპორის მიმართ რეპრესია უკვე იზოლირებულად კი არ განიხილება, არამედ საქართველოში მცხოვრები ყველა სხვა ეთნოსის წინააღმდეგ მიმართული რეპრესიების კონტექსტში, როგორებიც არიან აფხაზები, ოსები, იეზიდები, ქურთები და ა. შ. ქართველებამდე – რესპუბლიკის ტიტულოვან ერამდე. გარდა ამისა, საქართველოს ხელისუფლების ნაციონალური პოლიტიკა გაანალიზებულია საერთო საბჭოთა ნაციონალური პოლიტიკის კონტექსტში.
თემატიკამ, რომელიც განხილულია თავში "ეთნოსი და ტერორი", მონოგრაფიის პუბლიკაციამდე მეტად ცოცხალი დისკუსია გამოიწვია. საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს არქივმა, რომელიც თავიდანვე განიხილებოდა წიგნის ერთ ერთ გამომცემლად, მოიწვია მთელი რიგი ექსპერტები და მოუწოდა მათ, გამოეხატათ საკუთარი დამოკიდებულება სწორედ ამ თავის შინაარსის მიმართ. ეს შემთხვევით არ მომხდარა, აქ შუქდება მეტად აქტუალური თემა კავკასიის შედარებით ახალგაზრდა რესპუბლიკაში მრავალრიცხოვანი ეთნოსების თანაცხოვრების შესახებ, რასაც დიდი წინაისტორია აქვს.
მეცნიერთა შორის გამართული დისკუსია შეეხო არამხოლოდ ამ თავის შინაარსს, არამედ ავტორიტარულ შაბლონებს, პოლიტიკური ინტერესების და შეფასებითი მსჯელობების როლს ისტორიის ინტერპრეტაციის საქმეში. ამ დისკუსიის ადეკვატურად გაგებისთვის აუცილებლად გასა თვალისწინებელია, რომ მას, ფაქტობრივად, მართავდა ისტორიკოსთა სამი ჯგუფი: ქართველი მეცნიერები, საქართველოში მოღვაწე უცხოელი მეცნიერები და საქართველოს ფარგლებს გარეთ მცხოვრები ისტორიკოსები. გარკვეული მნიშვნელობა ჰქონდა იმ ფაქტსაც, რომ მონოგრაფიის რამდენიმე ავტორი გერმანიის მოქალაქეა, რაც, დისკუსიის ზოგიერთი მონაწილის თვალსაზრისით, ავტომატურად გულისხმობდა მათ გარკვეულ კავშირს ნაციონალ სოციალისტურ წარსულთან. საბოლოო ჯამში, ირიბი დავა მიმდინარეობდა ასევე ისტორიისადმი პლურალისტური მიდგომის კონტექსტში, რომლის გარეშეც აზრს მოკლებულია მეცნიერების აკადემიური თავისუფლება.
ავტორთა თვალსაზრისით, სადისკუსიო მასალა იმდენად მნიშვნელოვანია როგორც საქართველოს "საბჭოთა" ისტორიის, ისე თანამედროვე ქართული დემოკრატიის გენეზისის შესასწავლად, რომ იმსახურებს პუბლიკაციას, ამიტომ ამ გამოცემაში იბეჭდება არა მხოლოდ თავი "ეთნოსი და ტერორი", რომელიც ზემოთ აღნიშნული განხილვის შედეგად გადამუშავდა, არამედ ამ დისკუსიის ამსახველი მასალა სრულად. ამ გამოცემის წყალობით, მკითხველს, პირველ რიგში, შესაძლებლობა ეძლევა, არა მხოლოდ უშუალოდ დარწმუნდეს იმაში, თუ როგორ რეაგირებდნენ გერმანელი ავტორები მათი მისამართით გამოთქმულ კრიტიკაზე, არამედ – ჩამოაყალიბოს საკუთარი აზრი.
საქართველოში ასეთი წიგნის გამოქვეყნების შესაძლებლობა, ჩვენი თვალსაზრისით, იმის მაჩვენებელია, რომ ქვეყანა დგას დემოკრატიული და პლურალისტური სახელმწიფოსკენ მიმავალ გზაზე, სადაც ისტორია არ არის სახელმწიფოებრივი და იდეოლოგიური ინტერესების დამცველი. სამწუხაროა, რომ დაგეგმილი კრებულის ერთი ნაწილის ცალკე წიგნად გამოქვეყნება საბოლოოდ საქართველოს შსს არქივის მონაწილეობის გარეშე მოგვიწია. აშკარაა, რომ შეთანხმების მიღწევა მოცემულ შემთხვევაში შეუძლებელია. გარდა ამისა, არქივის მიერ ჩართული ექსპერტები, ადრინდელისგან განსხვავებით, არ იყვნენ მზად, მხარი დაეჭირათ ან მონაწილეობა მიეღოთ არქივთან ერთობლივ პუბლიკაციაში. ავტორთა კოლექტივის შემთხვევაში ასეთი სეპარატული ვარიანტი მეტად სამწუხაროდ და წარუმატებლად მიგვაჩნია, თუმცა პუბლიკაციის გადადება სამომავლოდ, განუსაზღვრელი ვადით, სამწუხაროდ, შეუძლებელია, როგორც სამეცნიერო (საჭიროა ბაზა ფართო დისკუსიისთვის), ისე
ფორმალური (პროექტის დასრულება) მოსაზრებით.
* * *
გამოცემა 2009 2014 წლებში მიმდინარე სამეცნიერო კვლევითი პროექტის (მასობრივი სტალინური რეპრესიები საქართველოში 19371938 წლებში. კავკასიური პერიფერიის პერსპექტივა) ერთ ერთი შედეგია. პროექტს ფინანსური მხარდაჭერა გაუწია ფოლკსვაგენის ფონდმა. პროექტს ხელმძღვანელობდა გერმანული ისტორიის ინსტიტუტი მოსკოვში და რურის უნივერსიტეტი ბოხუმში. ძირითად შემსრულებელთან
* მარკ იუნგესთან ერთად მასში მონაწილეობა მიიღეს გერმანელმა და ქართველმა მეცნიერებმა. მეტად მადლიერები ვართ საქართველოს შსს ს არქივის თანამშრომლებისა და მისი დირექტორის, ომარ თუშურაშვილის, პროექტის ფარგლებში გაწეული ყოველმხრივი დახმარებისთვის. მადლობას ვუხდით ასევე დალი კანდელაკს – პროექტის ქართველ პარტნიორს, ბერნდ ბონვეჩს – პროექტის ხელმძღვანელს, რომელიც პასუხისმგებელი იყო ხელნაწერის შინაარსობრივ და სტილისტურ რედაქტირებაზე.
წიგნი რუსულიდან ქართულ ენაზე თარგმნა ესმა მანიამ.
ჩუქება
