წიგნი
პირველი
თავი პირველი
სამოცდაათიანი წლების დასაწყისში, იანვრის ერთ საღამოს, ნიუ-იორკის მუსიკის აკადემიაში კრისტინა ნილსონი მარგარიტას როლს ასრულებდა “ფაუსტში”. უკვე კარგა ხანი იყო, რაც ქალაქის მმართველები დიდი ევროპული დედაქალაქების საოპერო თეატრების მსგავსი, ბრწყინვალე და თვალისმომჭრელი შენობის აგებას აპირებდნენ, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, ყოველ ზამთარს რჩეული საზოგადოება ისევ სიამოვნებით იკრიბებოდა ძველი აკადემიის გახუნებული ოქროსფერი და წითელი ხავერდით გაწყობილ ლოჟებში. კონსერვატორებს მოსწონდათ ეს შენობა, რადგან იგი პატარა და არაკომფორტული იყო და არ იზიდავდა იმ “ახალ ხალხს”, რომელიც ასე მოსძალებოდა ნიუ-იორკს და თავს აბეზრებდა მკვიდრ ქალაქელებს; სენტიმენტალურები მას ისტორიული ღირებულების გამო აფასებდნენ, მელომანებს კი ის შესანიშნავი აკუსტიკა ხიბლავდათ, რაც ასეთი იშვიათი ხილია საკონცერტო დარბაზებისათვის.
იმ ზამთარს ეს მადამ ნილსონის პირველი სპექტაკლი იყო და ყოველდღიური პრესა უკვე იუწყებოდა, რომ მის მოსასმენად “რჩეული საზოგადოება” მოიყრიდა თავს. ისინიც მობრძანდნენ, ქალაქის მოლიპულ, დათოვლილ ქუჩებს გამოუყვნენ საკუთარი ეტლებით, უზარმაზარი, საოჯახო ეკიპაჟებითა თუ უბრალო, თუმცა კი კოხტა ყავისფერი ორადგილიანი კარეტებით. ოპერაში ყავისფერი ორადგილიანი კარეტით მისვლა ისევე თავმოსაწონად ითვლებოდა, როგორც კერძო ეტლით მიბრძანება; გარდა ამისა, ამ ტრანსპორტით მგზავრობას კიდევ ერთი უდავო უპირატესობა ახლდა: ოპერიდან გამოსული შენობის წინ ჩამწკრივებულ ეტლთაგან პირველივეში ჩახტებოდი და არ დაუცდიდი საკუთარ მეეტლეს, რომელიც ღმერთმა იცის, როდის ინებებდა აკადემიის ალაყაფის კარიდან გაყინული ცხვირის გამოყოფას. მეჯინიბეებმა, მახვილ პროფესიულ ალღოზე დაყრდნობით, ძალიან ადრე დაასკვნეს, რომ ამერიკულ საზოგადოებას თეატრიდან შინისაკენ უფრო მიუხაროდა, ვიდრე პირიქით - შინიდან თეატრისაკენ.
ბაღის სცენა იწყებოდა, როცა ნიულენდ არჩერმა კლუბის კუთვნილი ლოჟის კარი შეაღო. ყმაწვილკაცს თავისუფლად შეეძლო არ დაეგვიანებინა. მან ჯერ კიდევ შვიდ საათზე ისადილა დედასა და დასთან ერთად; მერე მთელი საათი ეწეოდა სიგარას კაკლის ხისგან დამზადებული, შემინული წიგნის კარადებითა და მაღალსაზურგიანი სავარძლებით მორთულ, გოთიკური სტილის ბიბლიოთეკაში - ერთადერთ ოთახში, სადაც მისის არჩერი სიგარის მოწევის უფლებას იძლეოდა. მან კი მაინც დაიგვიანა, რადგან ნიუ-იორკი დიდი ქალაქი გახლდათ, ყმაწვილკაცმა კი კარგად იცოდა, რომ მის თანამედროვე დიდ ქალაქებში სპექტაკლებზე დროულად მისვლა ცუდ ტონად ითვლებოდა, ხოლო ეტიკეტი ისევე მართავდა ნიულენდ არჩერის პერიოდის ნიუ-იორკს, როგორც ტოტემებისადმი მორჩილება - მის შორეულ წინაპართა ბედს.
დაგვიანების მეორე მიზეზი პირადული იყო. ის სიგარის წევას იმიტომ გადაყვა, რომ მეოცნებე გახლდათ და ხშირად მომავალი სიამოვნების წარმოდგენა უფრო მეტ კმაყოფილებას ჰგვრიდა, ვიდრე - მისი განცდა; განსაკუთრებით მაშინ, თუ სიამოვნება შედევრისაგან უნდა მიეღო, მას კი შედევრებით ტკბობა უყვარდა. ამჯერად ყველაფერი განსაკუთრებით ლამაზად და მოხდენილად აეწყო. ალბათ რეჟისორთან რომ შეთანხმებულიყო, კარს იმაზე კარგ დროს ვერ შეაღებდა, როცა პრიმადონა ნამივით კრიალა ხმით მღეროდა: “ვუყვარვარ - არ ვუყვარვარ!” და ირგვლივ გვირილის ფურცლებს ფანტავდა.
რასაკვირველია, იგი მღეროდა: “მ’ამა!” და არა: “ვუყვარვარ!”, რადგან იმდროინდელი მუსიკალური სამყაროს ურყევი და ეჭვშეუვალი კანონი მკაცრად მოითხოვდა, რომ გერმანულ ტექსტზე შექმნილი ფრანგული ოპერები, რომლებშიც შვედი მსახიობები მონაწილეობდნენ, იტალიურად ეთარგმნათ, რათა ინგლისურენოვან საზოგადოებას უკეთ გაეგო. ნიულენდ არჩერისათვის ესეც ისეთივე ბუნებრივი რამ იყო, როგორც სხვა ყოფითი წეს-ჩვეულებანი: მაგალითად, ის, რომ თმა მუდამ ვერცხლისზურგიანი, ლურჯმინანქრიანი და მონოგრამით დამშვენებული სავარცხლით უნდა დაევარცხნა, ხოლო საზოგადოებაში აუცილებლად ღილ-კილოში გაჩრილი ყვავილით (უმთავრესად, გარდენიათი) უნდა გამოჩენილიყო.
- მ’ამა… ნონ მ’ამა…, - მღეროდა პრიმადონა. როგორც კი ბოლო “მ’ამა!” ამოიმღერა, ფურცლებგაცლილი გვირილა სიყვარულში გამარჯვებულის აღფრთოვანებით მიიკრა ბაგეებზე და დიდრონი ცისფერი თვალები ფაუსტის როლის შემსრულებელი, პატარა, შავტუხა კაპულის* ბრიყვულ სახეს მიაპყრო. ის კი, ტანზე მოტმასნილ, ალისფერი ხავერდის შარვალსა და ფრთიან ქუდში გამოწყობილი, ამაოდ ცდილობდა, ტოლი არ დაედო თავისი განუმეორებელი მეწყვილისათვის.
კლუბის ლოჟის კედელს მიყრდნობილმა ნიულენდ არჩერმა სცენას თვალი მოაშორა, მერე მოპირდაპირე მხარეს მოხუცი მისის მენსონ მინგოტის ლოჟას მიაჩერდა. მართალია, არანორმალურად ჭარბი წონის გამო ქალბატონი ოპერაში სიარულს, კარგა ხანია, ვეღარ ახერხებდა, მაგრამ ასეთ დროს ოჯახის შედარებით ახალგაზრდა წარმომადგენლებს მუდამ გზავნიდა. ამჯერად ლოჟის წინა რიგს მოხუცის რძალი - მისის მინგოტი და ქალიშვილი - მისის უელანდი ამშვენებდნენ, ამ ფარჩით მორთული მატრონების უკან კი თეთრად შემოსილი ქალიშვილი იჯდა და სცენაზე მოთამაშე შეყვარებულებს აღფრთოვანებით შესცქეროდა. როდესაც სულგანაბული დარბაზი მადამ ნილსონის “მ’ამა!”-მ შეძრა (გვირილის არიის დროს მაყურებელი საუბარს ყოველთვის წყვეტდა), მას ლოყები შეეფაკლა, სახე ქერა ნაწნავების ძირებამდე გაუწითლდა და ტიულის გულისპირით დაფარული მკერდი, რომელსაც ერთადერთი გარდენია უმშვენებდა, მღელვარედ აუტოკდა. ქალიშვილმა უნებურად მუხლებზე დადებულ მინდვრის
ჩუქება
