მისტერ ჰერმანმა საძინებლის კარი გამოიხურა.
ოთახში, რომელშიც ულვაშებიანი ექიმი აღმოჩნდა, რამდენიმე სანთელი ენთო. სანთლების წარუმატებული წადილი, გაენათებინათ მეორე სართულის ყველაზე დიდი ოთახი, ჰგავდა ღარიბთა მიერ საკუთარი თავების მდიდრებად გასაღების მცდელობას.
მისტერ ჰერმანს გაახსენდა, როგორ ცდილობდა დედამისი, თეო, მოწოდების სიმაღლეზე დარჩენას მას შემდეგ, რაც მამამისი, ლევი, ნიუ-ჰემფშირში ერთ დროს ცნობილი ფერმერი, ცარიელ-ტარიელი დარჩა. გამწარებული ქალი მას მერეც კი არ შეეშვა თავის მოტყუებასა და სანათესაოში კუდაბზიკობას, რაც ალტონელმა ფერმერმა ლევის ბოსლიდან უკანასკნელი ძროხა - ცურებგაბერილი მერიმაკი წაიყვანა.
თეოს ერთადერთ ხსნად ბიბლიასთან სამისდღეშიო კირკიტი და ციტატების ზეპირობა წარმოედგინა, ხოლო ლევის ხსნა არ შეცვლილა - ერთი ბოთლი ვისკი...
თუმცა ეს რა მოსატანია, რაღა დროსია! რამდენმა წყალმა ჩაიარა ამ ამბების შემდეგ! მშობლიური ნიუ-ჰემფშირი ახლა ძალიანაც შორსაა. საერთოდაც, რამ გაახსენა!
აა, ხო, სანთლებმა.
გარეთ მძლავრმა ქარმა დაუბერა და მისტერ ჰერმანს ამჯერად ის გაახსენდა, შუადღით, სახლისკენ მომავალს, როგორ გაეჩხირნენ თვალში აღმოსავლეთიდან მომავალი, ერთმანეთზე დაყრილი, ზომიერად ჩაშავებული ღრუბლები - ეს ტურტლიანი ბამბები.
მისტერ ჰერმანს არ უყვარდა არც ქარი და არც, მით უმეტეს, წვიმა.
"დღეს იწვიმებს," - არასასიამოვნოდ გაჰკრა გულში და გზა განაგრძო.
აქ ჩვენ გვჭირდება მისტერ ჰერმანის ერთ-ერთ ჩვევასთან დამეგობრება. საკმაოდ განათლებულ ბატონს მოსწონდა რაღაც მოვლენაზე ფიქრი, თანაც - მარტივი წინადადებებით, პუნქტ-პუნქტად, აი, მაგალითად, თუნდაც ასე:
აღმოსავლეთით დიდი მდინარე - მისისიპი მისისინებს.
მისისიპის ზედაპირზე წყლის უამრავი მოლეკულაა აორთქლებული.
აორთქლებული მოლეკულების ნაწილი ქმნის ღრუბელს.
ღრუბელს წნევათა სხვაობა გადმოაგდებს ჩვენკენ.'
მოვა წვიმა.
დიდი მდინარე - დიდი წვიმა.
რადგან დიდი მდინარე ბევრ წყალს აორთქლებს.
მორჩა! ასე სრულდება მისტერ ჰერმანის თავშესაქცევი. ხომ არ არის ძნელი? პირიქით, მეტად მარტივია: არავითარი ჩახლართულ-ჩახუჭუჭებული თანწყობა ან ქვეწყობა! მხოლოდ მარტივი წინადადებები.
დაე, გონიერმა თავმა დააწყოს და დააკავშიროს ეს პუნქტები.
მისტერ ჰერმანი მიხვდა, რომ საძინებლიდან გამოსვლის შემდეგ რამდენიმე წამი უძრავად იდგა. გაოგნდა: სულ რამდენიმე წამი გავიდა, არადა, რამდენი რამ გააკეთა!
ერთი - დააკვირდა სანთლებს;
ორი - გაიხსენა ღრმა ბავშვობის ამბები: თეო, ლევი, მერიმაკი და ალტონელი ფერმერი (თავისი დედმამიშვილების გახსენებამდე ვერ მივიდა... ეგ არაფერი, კიდევ გაახსენდება რაღაცები!)
სამი - დააკვირდა ქარს;
ოთხი - გაახსენდა, როგორ წინასწარმეტყველურად იეჭვა საღამოს ამინდის გაფუჭება;
ხუთი - განიხილა წვიმის წარმოქმნის მექანიზმი (გამეორება ცოდნის დედაა!);
ექვსი - შეაჯამა ის, რაზეც მანამდე იფიქრა.
და ყოველივე ეს რამდენიმე საცოდავ წამში მოასწრო!
"დრო სწრაფად გადის მათთვის, ვინც მისი საზრიანი გამოყენება არ იცის," - გაიფიქრა მისტერ ჰერმანმა, - "და მაინც, აქ საიდან მოვედი?"
"აქ საიდან მოვედი" მისტერ ჰერმანისთვის იგივე იყო, რაც, "რითი დავიწყე ფიქრი?"
გაახსენდა: სან-თლე-ბი! ყველაფერი სანთლებიდან დაიწყო: ისინი ოთახს საკმარისად ვერ ანათებდნენ. საკმარისად კი არა, მოდით, პირდაპირ ვთქვათ, რა...
უბედურები საცოდავად ბჟუტავდნენ!
მისტერ ჰერმანმა ულვაშები ააცმაცუნა. აანთოს თუ არა?
ისე, სანთლები სახლში საკმარისზე ბევრია.
მისტერ ჰერმანს ბავშვობიდან სძულდა სიბნელე, სძულდა, რადგან ეშინოდა.
გაახსენდა (თქვენ ვერ უბრძანებთ ჰერმანის გონებას! გაახსენდა და რა ქნას! არ გაახსენდეს?! მასზე ხომ არაა დამოკიდებული, ტვინი რას ამოუტივტივებს, არა?!), როგორ ამწყდევდა თეო, მკაცრი დედა, სიბნელეში, უსანთლო სარდაფში, საიდანაც პატარა ჰერმანი ვერ გამოვიდოდა, თუ, მაგალითად, არ მოუხდიდა ბოდიშს უფროს დას, ელენს, გრუზა თმის მტკივნეული მოქაჩვის გამო; ან თუ ორმოცდამეათე ფსალმუნს არ გაიზუთხავდა და სხაპასხუპით არ ჩააბარებდა მეთოდისტ დედას.
ერთი წუთით, ჰერმან! მთავარი აზრი არ დაკარგო!
"აქ საიდან მოვედი?"
ხო, სიბნელის რომ ეშინია.
"აქ საიდან მოვედი?"
ხო, სანთლები აანთოს თუ არა.
მაშ, სიბნელეც არ სიამოვნებს და სანთლებიც ბევრი აქვს, მაგრამ თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ სანთლები ადამიანს აქტიური ცხოველმყოფელობისთვის სჭირდება, მაგალითად, მუშაობისთვის, მაშინ სანთლის ანთება არაა გონივრული ნაბიჯი, რამეთუ მისტერ ჰერმანი არ აპირებს მუშაობას, პირიქით, სადაცაა შებრუნდება საძინებელში და უზრუნველი ძილით დაიძინებს...
ერთი წუთით! არ ავირიოთ! ამდენი თანწყობა-ქვეწყობა ეშმაკის მოგონილია, გაუმარჯოს მარტივ, პუნქტ-პუნქტად ჩამორაკრაკებულ წინადადებებს, ასე ვთქვათ, პოსტულატებს - ეს ხომ მისტერ ჰერმანის სტილია!
მაშ ასე:
ის სადაცაა დაიძინებს.
სანთლები ჩასაქრობი ექნება.
ჭარბი ხარჯი საჭირო არაა.
ჭარბი მოძრაობებიც არაა საჭირო.
მოდით, უბრალოდ ცოტა წამოვისვენოთ და დავიძინოთ.
ასე მარტივად (!) გადაწყვიტა მისტერ ჰერმანმა, არ აენთო დამატებითი სანთლები და გადაწყვეტილებამდე მისვლით თვითკმაყოფილი ჩაეშვა მოსახერხებელ სავარძელში.
სავარძლის მოსახერხებლობის მიუხედავად, მისტერ ჰერმანმა თავი მოხერხებულად ვერ მოაწყო, რამაც დააფიქრა:
თუ მოსახერხებელ სავარძელში ადამიანი ვერ ახერხებს მოხერხებულად მოკალათებას, ინარჩუნებს თუ არა სავარძელი "მოსახერხებლობის" სტატუსს? რა უფრო დიდწილად განსაზღვრავს მოსახერხებლობას: გამკეთებლის ნაშრომი თუ მომხმარებლის კმაყოფილება?
ალბათ უფრო მომხმარებლის კმაყოფილება. ესაა კაპიტალიზმის სიმკაცრე: კლიენტი ყოველთვის მართალია.
ჩვენი ოჯახის წევრებისთვის გვერიდება იმის თქმა, რაოდენ ნაგავია მათი გამომცხვარი ნამცხვრები, რადგან ხათრი გვაქვს.
და თუ ვიღაც ოხერმა მისისიპის გადაღმა სავარძელი დაამზადა, იმის თქმას მოვერიდებით, რომ მისი ნამუშევარი ნაგავია?!
ასე დაასკვნა მისტერ ჰერმანმა, რომ სავარძელი, რომელშიც ის ჩაეშვა, სულაც არ იყო მოსახერხებელი.
მისტერ ჰერმანმა ჩაიცინა: მეტისმეტად, მეტისმეტად დაფანტული ფიქრები აქვს ბოლო წუთების განმავლობაში! ვინმემ რომ ეს ფიქრები იცოდეს, იტყოდა, ცოტა ვერ არის ეს პატივსაცემი კაცი დალაგებულიო, არადა, ყველამ იცის, რომ...
მისტერ ჰერმანი ერთ-ერთი საუკეთესო სტუდენტი იყო.
მისტერ ჰერმანმა მიჩიგანის უნივერსიტეტი 1884 წლის ივნისში დაასრულა და მას შემდეგ ბრწყინვალე, დიპლომირებული ექიმია.
ასე რომ, დიდი მადლობა, მაღალო ღმერთო!
დიდი მადლობა, რომ ჩვენი აზრების კითხვა ამქვეყნად არავის შეუძლია!
კეთილი, ახლა კი ნამდვილად მოვიდა ძილის დრო.
დაბოლოს, მისტერ ჰერმანს გაახსენდა (თქვენ შეიძლება იფიქროთ, რამდენჯერ და რამდენი რამ უნდა გაახსენდეს მისტერ ჰერმანსო, მაგრამ ამასთან შეგუება მოგიწევთ!), რომ...
ეზოს კარი შეიძლებოდა არ ყოფილიყო ჩაკეტილი.
სწორად გაიგეთ...
განა არ ჩაკეტა! როგორ არ ჩაკეტა, რომ შემოვიდა საღამოს, ნამდვილად, ნამდვილად ჩაკეტა, მაგრამ...
ხომ შეიძლებოდა, რომ არ ყოფილიყო ჩაკეტილი!
არა, ვერ გაიგეთ ისევ...
ნუთუ გამორიცხავთ, რომ ამ საოცარ სამყაროში, სადაც სისინა მდინარიდან აორთქლებული წყლის მოლეკულები წნევათა სხვაობით ჩვენკენ მოქრიან და თავზე გვეყრებიან, შეიძლებოდა, რომ, აი, მაგალითად, ძლიერ ქარს გაეღო კარი?
ალბათობა, ხალხო, ალბათობა ხომ არსებობს?! კი, პატარა, მაგრამ ხომ არის?
ახლა წარმოიდგინეთ, რომ კარი ღიაა, მისტერ ჰერმანი დაწვა და დაიძინა საღათას ძილით; ამასობაში მეზობელი დასახლებიდან ვიღაც გადმოვიდა და ბოსლიდან წაასხა რამდენიმე ძროხა! გეცინებათ, შეიძლება სიტყვა "ძროხა" ესთეტიურიც კი არაა თქვენთვის, მაგრამ, იცით, რა, საქმე საქმეზე რომ მიდგება, ხალხს "ძროხები" აჭმევენ საჭმელს და ის სანთლები, სახლში რომ უხვად ყრია, სწორედ ამ ძროხებისა და მათი პროდუქტების ბრუნვა-ტრიალითაა ნაშოვი!
ამიტომ შევთანხმდეთ: ყველაფერს უნდა მოფრთხილება!
ეზოს კარი კი შეიძლება, არ იყოს ჩაკეტილი.
ამ ფიქრებით დამუხტული მისტერ ჰერმანი წამოიმართა, კარი გააღო და ბანზე გავიდა.
ისეთმა ქარმა დაქროლა, რომ კაცს მუხლები აუკანკალდა.
თუმცა ეზოს კარი ახლოს იყო, მოსაცმელისთვის ოთახში შებრუნება დაეზარა.
და როდესაც მისტერ ჰერმანი საქონლისა და ადამიანთა ფეხებით გაქექილი ბილიკით დანიშნულების ადგილს მიუახლოვდა, ერთობ გაკვირვებული დარჩა.
ეზოს კარი ღია იყო.
ჰმმმ...
კარი ღიაა.
მძიმე კარი.
არადა, ღმერთმანი, თითქოს...
მისტერ ჰერმანს ფიქრის დაწყება უნდოდა, მაგრამ ისეთი ქარი უშუოდა ყურებში, სხვა ვერაფერი მოიფიქრა, უცებვე ჩაკეტა ეზოს კარი და ნელი ნაბიჯით გამობრუნდა უკან.
რატომ ნელი ნაბიჯით?
საქმე ისაა, რომ გვარიანად ბნელი ღამე იყო და თუმცა მისტერ ჰერმანს ძალიან უნდოდა დროზე დაჰმალვოდა სუსხიან ქარს, არ გამოდიოდა: რამე ქვას ფეხი წამოჰკრას და ცხვირ-პირით დაეცეს?
სხვათა შორის, მისი უფროსი ძმა ასე ერთხელ დაცემულა და წინა კბილი წასტყდომია, მართალია, სარძევე, მაგრამ, იცით, რა, სარძევე კბილიც კბილია!
ის იყო, აზუზულ მისტერ ჰერმანს პირველ საფეხურზე ფეხი უნდა დაედგა, რომ ქვევით, სადღაც, ბოსლისკენ, ხმაური მოესმა.
სავარაუდოდ, ძროხა წამოდგა.
ძროხა გამაყრუებელ ხმას უშვებს წამოდგომის დროს, განსაკუთრებით თუ მას შავი ლაქები აქვს.
ნიუ-ჰემფშირელი ფერმერები ერთმანეთს ატყუებდნენ ხოლმე და ათას თითიდან გამოწოვილ ამბავს ჰყვებოდნენ, მაგალითად, იმას, როგორ ატეხა ძროხამ ხმაური ქურდის დანახვაზე, ფეხები ააბაკუნა, ზმუილი დაიწყო და პატრონი გააღვიძა. პატრონს ქურდისთვის წაუსწრია და...
ფიქრი დასრულებას ვერ ასწრებს, რადგან მისტერ ჰერმანი მთელი ძალით არბის კიბეზე და ცოტასანთლება ოთახში ბრუნდება.
ესეც ასე. დაბრუნდა. ახლა შეიძლება დაიძინოს.
კარი დაკეტილია. სანთლები უნდა ჩააქროს. შევიდეს საძინებელში.
(დღეს ისედაც ბევრი იხეტიალა აქეთ-იქით.)
და მისტერ ჰერმანი დაფიქრდა.
ორი გარემოება.
ორი საეჭვო გარემოება.
ერთი - ღია კარი.
მეორე - ძროხის წამოდგომა.
კარი შეიძლება გააღო ქარის ძლიერმა წამოქროლამ;
(ასეთი მძიმე კარი?! კარგით, რა!)
ძროხა შეიძლება წამოდგა იმიტომ, რომ ფეხი დაუბუჟდა;
(ფეხი დაუბუჟდა?! ძროხას?!)
და მაინც! არსებობს სხვა რამის ალბათობაც!
დიახ, ვაღიაროთ, რომ არსებობს.
შეიძლება ვიღაც შემოიპარა, მივიდა ბოსელთან და ამ წამებში იქიდან საქონლის მოპარვას ცდილობს!
ანუ შეიძლება, მისტერ ჰერმანი სახლში მარტო არაა.
კი მაგრამ ვინ შემოიპარებოდა! იცით, საერთოდ, სად არის ახლა მისტერ ჰერმანი? პატარა სახლში, რომლის მეზობლად არავინ ცხოვრობს.
უახლოესი მეზობელი? ერთი გაღლეტილი თეთრკანიანია, რომელსაც გაურკვეველი წარმოშობის თორმეტი წლის ვაჟიშვილი ჰყავს. რაღა გაურკვეველი, ალბათ ქალაქელ მეძავთან მიჰქარა ოდესღაც იმ უბედურმა...
არ გავყვეთ ამ აზრს.
საინტერესო ის კი არაა, ვინაა ნაბიჭვრის დედა, არამედ ის, რა მანძილზე ცხოვრობს ეს ნაბიჭვარი და მამამისი, ანუ, ვთქვათ, რამდენი ხანი დასჭირდება მისტერ ჰერმანს იმისთვის, რომ მივიდეს მამა-შვილთან.
...ან იქიდან ამოვიდეს ვინმე მისტერ ჰერმანთან...
პასუხი ასეთია: დაახლოებით 10 წუთის სავალია ჩქარი ნაბიჯით, თუ გზად მაყვლების შესაჭმელად შეჩერდებით - 20.
საიდან იცის?
შუადღით მისტერ ჰერმანი ემუსაიფებოდა იმ გაღლეტილ თეთრკანიანს, რა დასამალია და, ამინდზე.
ნეტა ერთი, ვინ უნდა შემოპარულიყო ამ შუაღამისას საქონლის მოსაპარად, კარგით, რა!
მაგრამ...
ალბათობა?
მისტერ ჰერმანმა თბილი მოსასხამი მოიცვა, ლამპა აანთო, წინ წაიმძღვარა და ქვედა სართულისკენ გაეშურა.
დიდი მდინარე ბევრ წყალს აორთქლებს.
დიდი პიროვნება დიდ ამბავს გვპირდება.
