ლიტერატურული გაზეთი #152

რატომ არის თოვლი თეთრი
მოკლე ავტობიოგრაფიული სავარჯიშო
 

 
ესპანელმა მწერალმა და მეცნიერმა, ხაბიერ ფერნანდეს პანადერომ, რამდენიმე წლის წინათ, ზუსტად ასეთი სახელწოდების წიგნი გამოსცა და იმ წიგნში ზუსტად ისეთ შეკითხვებს მოუყარა თავი, ბავშვებს რომ ყველაზე მეტად აწუხებთ. მართალია, ბავშვებს უამრავი შეკითხვა უჩნდებათ, მაგრამ უფროსებს, სამწუხაროდ, ყოველთვის არა აქვთ ზუსტი პასუხები პატარების შეკითხვებზე და პატარებიც (იქნებ სწორედ ამიტომ) ხშირად ტირიან. ყოველ შემთხვევაში, პირადად (რაც დანამდვილებით მახსოვს) სწორედ იმ დღეს ვიტირე, როცა პირველად გამიჩნდა უპასუხო შეკითხვა და საბავშვო ბაღის მასწავლებელმა, უბრალოდ, ვერ ამიხსნა, თუ რატომ იყო თოვლი თეთრი. აღმზრდელმა ის კი გვითხრა - შეხედეთ, როგორი თეთრი თოვლი მოდისო, მაგრამ რატომ იყო თოვლი ასეთი თეთრი (და არა მაგალითად, წითელი), ვეღარ გაგვაგებინა და მეც ტირილი დავიწყე. მე, ალბათ, უფრო იმიტომ ვტიროდი, რომ იმ დღეს დედაჩემმა ჩემს წასაყვანად მოსვლა დააგვიანა და დღის ბოლოს იმ ბაღში მხოლოდ მე დავრჩი. მახსოვს როგორ ვიდექი მარტო, ახლოს ფანჯრის, რაფასთან და ცრემლიანი თვალებით გავყურებდი გაყინული ფოთლებით სავსე ეზოს, სადაც ძალიან ნელა ეშვებოდნენ თოვლის დიდი ფანტელები. შეიძლება იმ საღამოს (სინამდვილეში) იმიტომაც ვიტირე, რომ დედაჩემის მოსვლამდე (ისე დაიგვიანა, რომ) ჩავისვარე კიდეც და, ეტყობა, თან ამის მრცხვენოდა, თან დედა მენატრებოდა (თანაც ძალიან) და ჩუმად ვტიროდი...
ავტობიოგრაფიის წერისას, პირველ რიგში (მაშინვე), სწორედ ეს ეპიზოდი გამახსენდა (ჩემი შორეული ბავშვობიდან), მაგრამ ისიც ვიფიქრე, შეიძლება მიხეილ ზოშენკოს ბრალიც იყო, რომ ტვინში სწორედ ის კადრი ამოტივტივდა, რომელთანაც ჩემი პირველი ტკივილია დაკავშირებული. თუმცა მახსოვს უფრო ადრინდელი ეპიზოდიც იმავე საბავშვო ბაღიდან, როცა აღმოვაჩინე რაღაც განსხვავებისმაგვარი ბიჭებსა და გოგონებს შორის, რადგან გვაიძულებდნენ, რომ ყველას ერთდროულად, ერთმანეთის გვერდიგვერდ მოგვესაქმებინა. ვისხედით ხოლმე ეგრეთწოდებულ ღამის ქოთნებზე (ოღონდ დღისით) და ეს იყო კიდეც ჩემი პირველი შეხება საბჭოური ტიპის კოლექტიურ აზროვნებასთან. სხვათა შორის, დაახლოებით იმავე ასაკიდან, მახსოვს კიდევ ერთი უცნაური შემთხვევა, როცა ერთ ზაფხულს ბებიაჩემმა სოფელში წამიყვანა და კოლმეურნეობის წევრებს ხმამაღლა ვაგინე. შეუძლებელია, რომ მაშინ, იმ ასაკში, ინტუიციით მაინც მივმხვდარიყავი, თუ რამდენად ბოროტი ან კეთილი მოვლენა იყო საბჭოური კოლექტივიზაცია და, როგორც ჩანს, უბრალოდ, სადღაც გაგონილი ფრაზა გავიმეორე. ოღონდ ეს არ იქნებოდა ჩვენს სახლში ნასწავლი გინება, რადგან ჩემი მშობლებისგან არასოდეს მომისმენია ხმამაღლა გამოთქმული საბჭოთა ხელისუფლების აუგი. მეტიც, უკვე სიჭაბუკისა და სტუდენტობის წლებში, როცა ანტისაბჭოურმა მოღვაწეობამ მეც გამიტაცა, ისინი ყოველთვის მირჩევდნენ, რომ არ დავპირისპირებოდი მაშინ არსებულ რეჟიმს თუნდაც იმ მარტივი მიზეზის გამო, რომ ამას აზრი არ ჰქონდა. თუმცა ჩემს ძვირფას მშობლებს ყოველთვის არ ვუჯერებდი (სამწუხაროდ) და ასეთ შემთხვევებში კი ბებიაჩემი ჩემზე ამბობდა ხოლმე - მაინც ვერაფერს გააგებინებთ, ხომ იცით რომ უკუღმართიაო. თავიდან ეს უბრალოდ სალანძღავი გამოთქმა მეგონა, მაგრამ მერე (მოგვიანებით) ისიც აღმოვაჩინე, რომ თბილისის ერთერთ სამშობიაროში, მართლა უკუღმა, ფეხებით დავიბადე. დედაჩემსაც ისეთი რთული მშობიარობა ჰქონია, რომ მეანგინეკოლოგს ჩემზე უთქვამს კიდეც - ამ უკუღმა დაბადებულისგან რა უნდა გამოვიდეს, იქნებ გადარჩენადაც არ ღირდეს და მშობელსაც ტყუილად ნუ ვაწვალებთო. ჩემს მშობელ დედას კი მაინც დაჟინებით მოუთხოვია ჩემი გადარჩენა და სხვა გზა რომ აღარ დარჩენიათ, ფეხებითღა მოუხერხებიათ ჩემი გამოყვანა. არ ვიცი, ამის ბრალი იყო თუ კიდევ სხვა რამ მიზეზის, მაგრამ თურმე კარგა ხანს, თითქმის შვიდ წლამდე, ისე საეჭვოდ ვდუმდი, რომ მამაჩემმა ლოგოპედთან წამიყვანა, რომელმაც მამა ღიმილით დაამშვიდა – ეს ბავშვი იმიტომ არ ლაპარაკობს, რომ ფიქრობსო. იმ ლოგოპედმა, რასაკვირველია, იხუმრა, მაგრამ ჩემი უმარტივესი გათვლებით და ვარაუდით ისე გამოდის, რომ შვიდ წლამდე მხოლოდ ვიგინებოდი (ისიც ძალზე შეზღუდულად) და სხვა თემებზე საუბარი არც კი შემეძლო. ჩემი მშობლებიც სწორედ ჩემს დუმილს განიცდიდნენ სანამ ვდუმდი, მაგრამ მას შემდეგ რაც ავლაპარაკდი, რასაკვირველია, ჩემი ამეტყველება უფრო პრობლემატური აღმოჩნდა მათთვის და არა მხოლოდ მათთვის. ჩემთვისაც, ძალიან ბევრჯერ, ძალიან ბევრი ზიანის მომტანი აღმოჩნდა ჩემი მთავარი სისუსტე, რომელიც დღემდე ჩემი თანამდევი თვისებაა, რადგან დღემდე ვერ ვისწავლე დუმილი, მიუხედავად იმისა, რომ ბევრი რამ ვისწავლე და მათ შორის ისეთი მოთმინებაც, რომელიც არასოდეს მქონია. პირველად ისიც კი ვერ მოვითმინე, რომ სადღაც შორეულ ამერიკაში ინდიელებს ჩაგრავდნენ (როგორც საბჭოთა პროპაგანდა გვინერგავდა მონდომებით)და ჩვენი უბნის ხეებზე ინდიელების დასაცავი პროკლამაციები გავაკარი. ალბათ, საბჭოური პროპაგანდის შედეგი იყო კოსმონავტობაზე ოცნებაც, რადგან ჯერ კიდევ მანამ, სანამ ინდიელების დამცველი გავხდებოდი, კოსმონავტობა გადავწყვიტე. ტელეეთერიდან გამუდმებით გვიდასტურებდნენ