I
ბირჟის საათმა თერთმეტი ჩამოკრა, როდესაც საკარი შამპოს რესტორანში შევიდა. ბირჟელები მჭიდროდ ისხდნენ ოქროთი მოვარაყებულ თეთრ დარბაზში, რომლის მაღალი ფანჯრები მოედანს გადაჰყურებდა. საკარმა თვალი გადაავლო პატარა მაგიდების მწკრივს, ნაცნობს ეძებდა და გაუკვირდა, რომ იქ არავინ დახვდა. ამასობაში მსახურმა ჩამოიარა, რომელსაც კერძით სავსე სინი მიჰქონდა. საკარმა იგი შეაჩერა და ჰკითხა:
- მითხარით, გეთაყვა, ბატონი იურე ხომ არ მოსულა?
- არა, ბატონო, ჯერ არ მოსულა.
ამასობაში ფანჯარასთან მაგიდა გათავისუფლდა. საკარიც იქით გაემართა, მაგიდას მიუჯდა; თან ფიქრობდა, ვაითუ, მე დავიგვიანეო. სანამ სუფრას გააწყობდნენ, ფანჯარას გაჰყურებდა და გამვლელთ ათვალიერებდა. სუფრა გააწყვეს, მაგრამ საკარს შეკვეთა მაშინვე არ მიუცია. ერთხანს გასცქეროდა მოედანს, რომელიც მაისის პირველ, ნათელ დღეებს გამოეცოცხლებინა. საუზმის დრო იყო და მოედანი თითქმის დაცარიელებული ჩანდა; ნორჩი მწვანე ფოთლებით დაფარულ წაბლის ხეების ქვეშ, სკამზე არავინ იჯდა. მოაჯირის გასწვრივ, ეკიპაჟების სადგომთან, ეტლები იყო ჩამწკრივებული. ბაღის ერთ კუთხეში, კანტორასთან, ბასტილიიდან მომავალი ომნიბუსი შეჩერდა, ოღონდ არც ერთი მგზავრი არ აუყვანია, არც ჩამოუსვამს. მზის სხივები უხვად ეფრქვეოდა ბირჟის მონუმენტურ შენობას, მის სვეტებს, ქანდაკებებსა და ვრცელ ტერასას, სადაც უამრავი სკამი მიჯრით იყო მიწყობილი.
საკარმა თავი მოაბრუნა, მეზობელ მაგიდასთან ბირჟის მაკლერი მაზო დაინახა და ხელი გაუწოდა:
- ო, თქვენც აქ ხართ? გამარჯობა!
- გაგიმარჯოს! - უპასუხა მაზომ და ცოტა არ იყოს, დაბნეულმა ჩამოართვა ხელი.
რამდენიმე ხნის წინ, მაზომ, ამ ტანმორჩილმა, მკვირცხლმა, ლამაზმა, შავგვრემანმა მამაკაცმა ოცდათორმეტი წლის ასაკში ბიძისგან მემკვიდრეობით მიიღო ბირჟის მაკლერობა. ახლა, პირგაპარსულ, წითურ, მსუქან კაცს, სახელგანთქმულ ამადიეს ესაუბრებოდა, რომელსაც ბირჟა მოწიწებით ექცეოდა, სელსის საბადოების გახმაურებული ამბის შემდეგ. როდესაც სელსის აქციების კურსი თხუთმეტ ფრანკამდე დაეცა და ამ აქციების მყიდველებს გიჟებად მიიჩნევდნენ, ამადიემ ამ საქმეში ერთბაშად მთელი ქონება დააბანდა და ორასი ათასი ფრანკის აქცია შეისყიდა. მან ალალბედზე, ყოველგვარი ანგარიშიანობისა და ალღოს გარეშე გააკეთა ეს; დაუფიქრებლად, იღბლიანი კაცის სიჯიუტით მოქმედებდა. დღეს, როდესაც ამ საბადოებში მადნის მდიდარი და მნიშვნელოვანი ძარღვები აღმოჩნდა და აქციების კურსმა ათას ფრანკს გადააჭარბა, ამადიემ თხუთმეტ მილიონამდე ფრანკი მოიგო. თუ წინათ ამ ოპერაციის გამო, მას საგიჟეთში წასაყვანად თვლიდნენ, ერთბაშად ჭკვიანი, წინდახედული ფინანსისტის სახელი მოიხვეჭა. ყველა ესალმებოდა, რჩევა-დარიგებას სთხოვდა. სხვათა შორის, ერთადერთი, ლეგენდარული წარმატების შემდეგ თითქოს დაკმაყოფილებულიყო და ორდერებს უკვე აღარ იძლეოდა: მაზო ალბათ ოცნებობდა, იგი თავის კლიენტად ეხილა.
როცა საკარი დარწმუნდა, რომ ამადიე ღიმილის ღირსადაც არ გახდიდა, მოპირდაპირე მაგიდას გადახედა და ნაცნობ სპეკულანტებს - პილროს, მოზერსა და სალმონს მიესალმა:
- გამარჯობა! როგორაა საქმე?
- გამარჯობა. არა უშავს...
საკარმა მათგანაც ცივი, თითქმის მტრული დამოკიდებულება იგრძნო. მეტისმეტად მაღალ და გამხდარ პილროს არეული მოძრაობები, ხმლის წვერივით წვეტიანი ცხვირი, მოხეტიალე მხედრის გაძვალტყავებული სახე ჰქონდა და იმ მოთამაშის ფამილარობით გამოირჩეოდა, რომელსაც რისკი თავის პრინციპად გაუხდია: თამაშის დროს, როგორც კი დავფიქრდები, მაშინვე დავმარცხდებიო, - იტყოდა ხოლმე. მოუსვენარი სულის პატრონი პილრო აქციების კურსის აწევაზე თამაშობდა და ბედიც წყალობდა; ხოლო ღვიძლით დაავადებულ, გაყვითლებულ, ჩია მოზერს დამარცხების შიში არ ასვენებდა, ამიტომაც უჩიოდა ბედს. რაც შეეხება ორმოცდაათი წლის სალმონს, - ლამაზი მამაკაცი გახლდათ და მიუხედავად ასაკისა, მაინც ჭარმაგად გამოიყურებოდა. მას მელანივით შავი, დიდებული წვერი მოეშვა. სალმონს უჩვეულოდ ღონიერი და გაბედული კაცის სახელი ჰქონდა, ლაპარაკი არ უყვარდა და მოსაუბრეს მუდამ ღიმილით პასუხობდა. არავინ იცოდა, კურსის აწევაზე თამაშობდა თუ დაწევაზე, ანდა - თამაშობდა თუ არა საერთოდ. ყურისგდების მისი მანერა მოზერზე ისეთ შთაბეჭდილებას ახდენდა, რომ ხშირად სალმონთან საიდუმლო მოლაპარაკების შემდეგ, მისი სიჩუმით გზააბნეულს, გაცემული ორდერები ერთბაშად შეუცვლია.
რაკი საკარმა ყოველი მხრიდან გულგრილობა იგრძნო, მთელ დარბაზს ანთებული და გამომწვევი მზერა მოავლო, მერე თავი დაუკრა სამი მაგიდის დაშორებით მყოფ მაღალ ახალგაზრდა კაცს, საბატანის - მოხდენილ ლევანტინელს, რომლის მოგრძო და შავგვრემან სახეს მშვენიერი შავი თვალები ასხივოსნებდა, ხოლო ულაზათო, მოუსვენარი ბაგეები აუშნოებდა. ამ ჭაბუკის მეგობრულმა სალამმა საკარი საბოლოოდ გამოიყვანა წონასწორობიდან. ეს გახლდათ რომელიღაც უცხო ბირჟიდან გამოგდებული, იდუმალი ყმაწვილი, ერთი იმ თავქარიანთაგანი, ქალებთან წარმატებით რომ სარგებლობენ. ბირჟაზე გასულ შემოდგომას გამოჩნდა და ერთ-ერთი ბანკის გაკოტრების დროს საკარს შეუმჩნეველი არ დარჩენია მისი მოხერხებულობა. თავისი შეუდარებელი, დახვეწილი მანერებითა და ბინძური ადამიანების მიმართ გამოჩენილი თავაზიანობითაც კი, საბატანი ბირჟის მოხელეების ნდობას იმსახურებდა.
მსახური საკარის წინ გაჩერდა:
- რას მიირთმევთ, ბატონო?
- დიახ... რაც
ჩუქება
