ჩემოდნის ჩალაგებას სწავლა უნდა
რაც მაქვს, თან დამაქვს
ანუ: ყველაფერს, რაც მაბადია, თან დავატარებ.
თან დავატარებდი ყველაფერს, რაც კი გამაჩნდა. და ის, რასაც თან დავატარებდი, ჩემი არ იყო. ყველა ეს ნივთი ან ხმარებიდან იყო გამოსული ან ვინმე სხვისგან საჩუქრად მიღებული. ღორის ტყავის ჩემოდანი სინამდვილეში გრამოფონის ყუთი გახლდათ. სამტვრე ლაბადა მამამ მაჩუქა, მუნიციპალური პალტო ყელთან ხავერდის ბაფთით - ბაბუამ, ტყავის ტოლაღები - მეზობლად მცხოვრებმა ბატონმა კარპმა, მწვანე შალის ხელთათმანები კი - ფინი დეიდამ. მე მხოლოდ ორი რამ მეკუთვნოდა: წითელი ღვინისფერი აბრეშუმის კაშნე და ნესესერი, შობაზე რომ მაჩუქეს.
1945 წლის იანვარში ჯერ კიდევ ომი მძვინვარებდა. ძეხორციელმა არ იცოდა ამ შუა ზამთარში რუსეთის რომელ ცივ წერტილში აღმოვჩნდებოდი, ამიტომ ყველას უნდოდა ეჩუქებინა ჩემთვის ისეთი რამე, რაც თუ ვერ მიშველიდა, რაღაცაში მაინც გამომადგებოდა. რადგანაც ამ ქვეყნად მე ვეღარაფერი მიშველიდა, რუსების სიაში უკვე შეტანილი ვიყავი, ეგ სიები კი გადასინჯვას არ ექვემდებარებოდა. მყარი იყო ვითარცა დამღა. ამიტომ ახლობლებმა ჩემდამი თანაგრძნობის ნიშნად ესა თუ ის ნივთი მომიტანეს, საჩუქრები ავიღე და იმ ხანად ჩვიდმეტი წლისა ვფიქრობდი, რომ ეს გამგზავრება ჩემთვის სწორედ რომ დროული არის. რა თქმა უნდა, სჯობდა, რომ ეს რუსების სიით არ მომხდარიყო, მაგრამ თუკი იქ გაუსაძლისი პირობები არ იქნებოდა, შეიძლება სასიკეთოდაც კი წამდგომოდა. მინდოდა გავცლოდი ამ სათითესავით პატარა ქალაქს, სადაც ქვებსაც თვალები ჰქონდათ. შიშის ნაცვლად ეს ფარული მოუთმენლობა მაწვალებდა და მაწუხებდა სინდისი, რადგანაც სია, რომელიც ჩემი ოჯახის წევრებს სასოწარკვეთილებაში აგდებდა, ჩემთვის ერთგვარი ხსნა გახლდათ. მშობლები შიშობდნენ, რომ უცხო მხარეში თავს რაღაც უბედურება დამატყდებოდა. მე კი, იმ მხარეში, რომელიც საერთოდ არ მიცნობდა, წასვლა მეჩქარებოდა.
რაღაც უბედურება თავს უკვე დამატყდა. რაღაც აკრძალული. რაღაც განსაკუთრებული უბედურება, უცნაური, ბინძური, ურცხვი, თანაც მშვენიერი. ეს მურყანის პარკის მიყრუებულ ადგილზე, დაბალი ბალახით შემოსილი ბორცვის უკანა მხარეს მოხდა. შინ მივდიოდი, გზად შუა პარკში იმ მრგვალ პავილიონში შევიარე, სადაც დასვენების დღეებში ორკესტრი უკრავდა. იქ ერთხანს ვიჯექი, სინათლე ხის ჭერის ნატიფად ნაკვეთი ჭრილებიდან იფრქვეოდა. ვხედავდი ერთმანეთთან თეთრი ეშვებით გადამბული ცარიელი წრეების, კვადრატების, ტრაპეციების შიშს, იგი ჩემ სახეზე არეკლილ დაბნეულობას და დედაჩემის სახეზე არეკლილ შიშს მახსენებდა. ამ პავილიონში დავიფიცე, რომ ამ პარკში აღარასოდეს მოვიდოდი.
და რაც უფრო მეტად ვიკავებდი თავს, მით უფრო მალე მივედი იქ; ორი დღის შემდეგ. რანდევუზე, ამას პარკში ასე უწოდებდნენ.
რანდევუზე ჩემს პირველ მამაკაცთან მეორეჯერ მივდიოდი. კაცს მეტსახელად მერცხალი ერქვა. მეორე ახალი იყო, მას ნაძვი ერქვა. მესამეს კი - ყური, მეოთხეს - ძაფი. კიდევ იყო მოლაღური და ქუდი, მოგვიანებით გამოჩნდნენ კურდღელი, კატა, თოლია, მარგალიტი. ერთმანეთის ეს მეტსახელები მხოლოდ ჩვენ ვიცოდით. პარკში იყო მგლის ბილიკი. ამ ბილიკს გავუყევი. ზაფხული იდგა და არყის ხეების ქერქი თეთრად ქათქათებდა, მწვანედ აფეთქებული ჟასმინისა და ანწლის ხშირფოთლიანი ბუჩქები ცოცხალ კედელს ქმნიდნენ.
სიყვარულს თავისი წელიწადის დრო აქვს. შემოდგომა პარკს ბოლოს უღებს. მცენარეები სველდებიან, ჩვენი რანდევუები ნეპტუნის აბანოში ინაცვლებს. რკინის ალაყაფის კარების გვერდით ამ აბანოს ოვალური ემბლემა ზედ გამოსახული გედით ჰკიდია. იქ ყოველ კვირას ჩემზე ორჯერ უფროს მამაკაცს ვხვდებოდი. იგი რუმინელი იყო, ცოლიანი. მისთვის სახელი არასოდეს მიკითხავს და არც ჩემი ვინაობა გამიმხელია. ნეპტუნში სხვადასხვა დროს მივდიოდით, რათა მოლარე ქალი, რომელიც ქვის პრიალა იატაკიან, მრგვალსვეტებიან, დუმფარებიანი კაფელით მოპირკეთებულ კედლებიან და ხის რიკულებით დამშვენებულ კიბეებთან ლოჟაში ფანჯრის მიღმა იჯდა, არ მიმხვდარიყო, რომ ჩვენ ორნი აქ წინასწარ დანიშნულ პაემანზე მოვდიოდით. აუზისკენ საცურაოდ სხვებთან ერთად მივდიოდით და ერთმანეთს მხოლოდ ორთაბრძოლის დროს ვხვდებოდით.
იმ დროს, ბანაკამდე ცოტა ხნით ადრე და მერე, ჩემი შინ დაბრუნების შემდეგაც თითქმის 1968 წლამდე, როცა ქვეყანა დავტოვე, ასეთი რანდევუებისთვის, თუკი ფაქტზე წაასწრებდნენ, ადამიანებს აპატიმრებდნენ და სულ ცოტა ხუთ წელს უსჯიდნენ. ბევრი ვინმესთვის წაუსწრიათ და ისინი პარკიდან ან ქალაქის აუზიდან ამ სასტიკი ბრალდებით პირდაპირ ციხეში მიჰყავდათ. იქიდან კი არხთან მდებარე საჯარიმო ბანაკში გადაჰყავდათ. დღეს უკვე ნამდვილად ვიცი, რომ არხიდან უკან აღარ ბრუნდებოდნენ. და თუ ვინმე, მიუხედავად ყველაფრისა, მაინც ბრუნდებოდა, იგი მოხეტიალე გვამი იყო. გაჭაღარავებული და განადგურებული, ამ ქვეყნად ნებისმიერი სიყვარულისთვის ყოვლად უვარგისი.
რაც შეეხება ბანაკის წლებს - თუ ბანაკში ფაქტზე წამასწრებდნენ, ადგილზე დამხვრეტდნენ.
ბანაკში გატარებული ხუთი წლის შემდეგ ხალხმრავალ და აფორიაქებულ ქუჩებში
ჩუქება
