რემარკი და მისი რომანი
„ჟამი სიცოცხლისა და ჟამი სიკვდილისა“
ერიხ მარია რემარკი (Erich Maria Remarque) XX საუკუნის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი გერმანელი მწერალია. მისი რომანები უფროსი და საშუალო თაობის ქართველი მკითხველისთვის მეტად ახლობელი იყო, თუმცა ახალგაზრდა თაობას, სამწუხაროდ, ხშირ შემთხვევაში, მისი სახელიც კი არ გაუგია. ვეცდები, ძალიან მოკლედ გაგაცნოთ მწერლის ბიოგრაფია და მისი რომანის შესახებაც მოგითხრობთ - იმედი მაქვს, დაინტერესდებით...
დაიბადა 1898 წელს, ქალაქ ოსნაბრიუკში (ქვედა საქსონია). სწავლობდა საეკლესიო სკოლაში, კათოლიკურ სამასწავლებლო სემინარიაში, შემდეგ კი პირველი მსოფლიო ომი დაიწყო, ჯარში გაიწვიეს, დასავლეთის ფრონტზე გაგზავნეს. 1917 წლის ივლისში რემარკი მძიმედ დაიჭრა ყუმბარის აფეთქებისას, ომის დასრულებამდე ჰოსპიტალში მკურნალობდა...
სწორედ ომის გამოცდილება, მძაფრი, მტკივნეული განცდები დაედო საფუძვლად მის ყველაზე გახმაურებულ რომანს „დასავლეთის ფრონტი უცვლელია“, რომელიც 1929 წელს გამოქვეყნდა. ამ წიგნმა რემარკს საყოველთაო აღიარება მოუტანა, რადგან არაჩვეულებრივად წრფელი, მართალი, სასტიკი და თან, ადამიანურია. ესაა წიგნი „დაკარგული თაობის“ (თვით ეს გამოთქმა რემარკს ეკუთვნის), ანუ ახალგაზრდების შესახებ, რომელთაც ომის საშინელებამ ცხოვრების საზრისი დაუკარგა, - მიხვდნენ, „საზარბაზნე ხორცად“ გამოიყენეს...
რემარკის შემოქმედებაში ანტიმილიტარისტული თემა, შეიძლება ითქვას, წამყვანია, მისი მეორე შესანიშნავი რომანი, რომელიც ამ წამს ხელთა გაქვთ, მოგვითხრობს მეორე მსოფლიო ომზე, უფრო სწორად, უბრალო გერმანელ ჯარისკაცზე, რომელიც ფრონტზეა ომის დაწყების დღიდან და სამკვირიანი შვებულებით ჩადის მშობლიურ ვერდენში, თუმცა ნანატრი სიმშვიდე არც იქ ხვდება, ქალაქს განუწყვეტლივ ბომბავენ მოკავშირეები (1944 წელია). ერნსტ გრებერი (ასე ჰქვია მთავარ გმირს) შეხვდება ოცი წლის ქალიშვილს, ელიზაბეტ კრუზეს. ახალგაზრდებს შორის იფეთქებს სიყვარული, რომელიც ტრაგიკულია, რადგან მომავალი არ უწერია.
...ყოველთვის, როცა ახალი წიგნი ჩამივარდება ხელში, დავფიქრდები ხოლმე, ღირს თუ არა ამაზე დროის ხარჯვა - ანუ რატომ უნდა წავიკითხო მაინცდამაინც ეს წიგნი? ბუნებრივია, მსგავსი კითხვა თქვენც გიჩნდებათ - ამ ჩვენს კონკრეტულ შემთხვევაში პასუხი ასე მესახება: ესაა წიგნი, რომელიც დაგაფიქრებთ, შეგძრავთ, და მიუხედავად ომის სისასტიკისა, სიცოცხლეს მოგაწყურებთ... ესაა საოცრად ამაღლებული, ნატიფი და გულში ჩამწვდომი ამბავი სიყვარულისა - რომანს თავისუფლად შეიძლება ერქვას „ჟამი სიყვარულისა, ჟამი სიკვდილისა“ (სხვათა შორის, ზუსტად ასე ჰქვია მას ინგლისურ თარგმანში), რადგან გიყვარდეს და იცოცხლო - რემარკისთვის სინონიმებია. სიცოცხლის მთავარი პრობლემა - სიკვდილია! სიკვდილის გადალახვა, მისი დამარცხება მხოლოდ სიყვარულს ძალუძს. რემარკი საოცარი რეალიზმით, საოცარი დამაჯერებლობით აღწერს თავისი გმირების ტრაგიკულ ხვედრს და მის ნაწერში ცხოვრებას ეს ტრაგიზმი თითქოს ახალ განზომილებას სძენს, ადამიანურობისა და სიყვარულის ჰიმნად იქცევა.
სიცოცხლეს მხოლოდ სიყვარული ამართლებს და ასულდგმულებს!
რემარკი დიდი ჰუმანისტი და შესანიშნავი ოსტატია - რომანი ერთი ამოსუნთქვით იკითხება. მთავარი გმირი, რიგითი ჯარისკაცი, ჩვენ თვალწინ ნელ-ნელა გარდაიქმნება, მასში ადამიანი იღვიძებს, რომელიც, ბოლოს და ბოლოს, წინ აღუდგება, დაუპირისპირდება ბოროტებას, ომის ბრმა იარაღად რომ უნდოდა გადაექცია. რომანი იწყება რუსი პარტიზანების დახვრეტის სცენით, - ამაში ერნსტ გრებერიც მონაწილეობს, - და მთავრდება ანალოგიური სცენით, ოღონდ მისი ფინალი ამჯერად უკვე სრულიად სხვაა.
რემარკს არა აქვს „ჰეფი ენდი“ - რემარკი სასტიკია, ცხოვრებასავით...
მაგრამ ცხოვრების ამ სისასტიკეში ხომ ჩვენ, ადამიანები ვართ დამნაშავე... რემარკის წაკითხვა აუცილებელია, რადგან ადამიანის გაადამიანურებას უწყობს ხელს - გონებით ხვდები და გულითაც გრძნობ, რა საზარელი აბსურდია ომი!..
სწორედ იმიტომაც აკრძალეს და საჯაროდ დაწვეს კაცთმოძულე ნაცისტებმა რემარკის წიგნები, რომ დიდ, მსოფლიო ომს ამზადებდნენ - გამოაცხადეს, ანტიპატრიოტულიაო! მწერალი იმხანად შვეიცარიაში ცხოვრობდა. თავის ვილაში იგი გერმანიიდან ლტოლვილებს იფარავდა, სიტყვითა და კალმით ებრძოდა „ყავისფერ ჭირს“. 1939 წელს რემარკი ამერიკის შეერთებულ შტატებში გადასახლდა, სადაც ომის შემდეგ მოქალაქეობაც მიიღო, თუმცა ორმოცდაათიანი წლების ბოლოს ისევ შვეიცარიაში დაბრუნდა, სადაც სიკვდილამდე ცხოვრობდა (1970 წელს გარდაიცვალა).
რემარკს ორი ცოლი ჰყავდა. პირველი, მოცეკვავე ქალი ილზე იუტე ზამბონა, 1925 წელს შეირთო, ოთხი წლის შემდეგ გაშორდა, თუმცა 1938 წელს ხელმეორედ მოაწერა მასთან ხელი, რათა გერმანიიდან ლეგალური ემიგრაციის საშუალება მიეცა. 1939 წელს აშშ-ში ერთად გაემგზავრნენ – ამერიკის მოქალაქეობა 1947 მიიღეს. 1951 წელს რემარკი შეხვდა ჰოლივუდის მსახიობს, პოლეტ გოდარს, ჩარლი ჩაპლინის ყოფილ მეუღლეს, რომელიც 1958 წელს ცოლად მოიყვანა (ილზე ზამბონას 1957 წელს გაეყარა). რემარკი და გოდარი ერთად დაბრუნდნენ შვეიცარიაში და სიკვდილამდე ერთად ცხოვრობდნენ.
რემარკს რამდენიმე სასიყვარულო რომანი ჰქონდა, ყველაზე გახმაურებული - სახელგანთქმულ მსახიობ მარლენ დიტრიხთან, რომელიც 1937 წელს გაიცნო (მათი სასიყვარულო მიწერ-მოწერა 2000 წელს წიგნად გამოიცა).
ზემოხსენებული რომანების გარდა, რემარკს დაწერილი აქვს კიდევ 15, მათგან
ჩუქება
