ტომი პირველი
ნაწილი პირველი ამქვეყნიური ცხოვრების მადლი. სიყრმის თვეები
მაინც რა მშვენიერი, წარმტაცი და ამაღლებული რამ არის სიცოცხლე! „ო, ამქვეყნიური ცხოვრების ღვთიურო მადლო!“ - აღმოხდება ნიდერლანდელ გმირს ცნობილ ტრაგედიაში. მე კი ამ სიტყვებს მასავით სიცოცხლის უკანასკნელ წუთებში არ გავიმეორებ; ო, არა! პირიქით, ახლავე შემიძლია ვთქვა, რომ მთელი ძალით შევიგრძენი სიცოცხლის ეშხი, ძვალსა და რბილში გამიჯდა მისი გემო და არავითარი სურვილი არა მაქვს, ოდესმე გამოვესალმო. ყოვლისშემძლე დედაბუნება, თვალით უხილავი იდუმალი ძალა, თუ არ ვიცი, კიდევ რას უწოდებენ ხოლმე ჩვენზე გამეფებულ უზენაეს ნებას, ვგონებ, ცუდად არ უნდა იყოს განწყობილი ჩემ მიმართ, იგივე შემიძლია ვთქვა ჩემს პატრონზეც. მაგალითად, იგი არასოდეს იკადრებს, ცხვირწინ ამაცალოს თევზი, თუკი დაინახავს, რომ მადიანად შევექცევი.
ო, დედაბუნებავ, სპეტაკო და დიდებულო! როგორი აღტაცება და სიხარული ეუფლება ხოლმე ჩემს აღელვებულ გულს, როგორ ელამუნება ჩემს სულს შენი იდუმალი სუნთქვა. ოდნავ გრილი ღამეა და როგორ მინდა, რომ... და შენ, მკითხველო, წაიკითხავ თუ არ წაიკითხავ ამ სტრიქონებს, სულერთია, მაინც ვერ გაიგებ ჩემს უდიდეს აღტყინებას, რადგან არასოდეს, არასოდეს მდგარხარ იმ მაღალ მწვერვალზე, მე რომ ავფრინდი, ანდა, უფრო სწორად, საკუთარი ფეხებით რომ ავფოფხდი; თუმცა, მოგეხსენებათ, პოეტები, საერთოდ, გაურბიან ხოლმე ფეხებზე საუბარს, და დარწმუნებული ვარ, ოთხი ფეხიც რომ ჰქონდეთ, ამ საკითხს მაშინაც დუმილით აუვლიდნენ გვერდს. სამაგიეროდ, ხოტბა-დიდებით მოიხსენიებენ ხოლმე საკუთარ ფრთებს, თუმცა, ისიც კარგად მოეხსენება ყველას, რომ ფრთის მსგავსიც კი არაფერი გააჩნიათ.
თავზე დამყურებს ვარსკვლავებით მოჭედილი უკიდეგანო ცა. სავსე მთვარე ციმციმა სხივებს აფრქვევს ირგვლივ. მათ ვერცხლისფერ ციალში შთანთქმულა შენობათა სახურავები და კოშკები. ტაატით მიდიან ღრუბლები. სამრეკლოზე შემომჯდარი ობოლი მტრედი უიმედოდ მოთქვამს სიყვარულზე. ო, ჩემო პაწიავ, ნუთუ არ მომიახლოვდები? აშკარად ვგრძნობ, როგორ მიჩქროლდება გული; ოცნებაში მადაც საოცარი სისწრაფით იღვიძებს და უჩვეულო ძალით ეუფლება მთელს ჩემს არსებას. ო, ჩემო სულიკო! ნეტავ ახლა სადმე ახლომახლო ამოყოფდე თავს! მთრთოლარე მკერდზე მიგიკრავდი და არასოდეს, არასოდეს აღარ გაგიშვებდი. მაგრამ, ამაოა ჩემი ნატვრა! ვერაგი მტრედი სივრცეში ჰკრავს კამარას და სახურავზე პირში ჩალაგამოვლებულს მტოვებს. ო, რა ძნელი ყოფილა ამ ჩვენს უსულგულო სინამდვილეში ორი ჭეშმარიტად მონათესავე სულის პოვნა!
კიდევ ერთი რამ მაინტერესებს: ნუთუ ორ ფეხზე სიარული კმარა იმისათვის, რომ არსებებმა, თავიანთ თავს ადამიანებს რომ უწოდებენ, ჩვენს მბრძანებლებად შერაცხონ თავი? განა ჩვენ უფრო მყარად არ ვდგავართ ოთხზე? მაგრამ, მგონი, ვხვდები, რაშიც უნდა იყოს საქმე: ადამიანები ამპარტავნობენ და ყოყოჩობენ იმით, თითქოს მათ თავში მოთავსებულია რაღაც განსაკუთრებული რამ, რასაც, მათივე სიტყვებით რომ ვთქვათ, გონება ჰქვია. მაინცდამაინც კარგად ვერ გავრკვეულვარ, რას გულისხმობენ ამაში, მაგრამ ჩემი პატრონისა და მფარველისაგან კი გამიგონია, გონება სხვა არა არის რა, თუ არა ადამიანის უნარი, შეგნებულად იქცეოდეს და სისულელეებს არ სჩადიოდესო; თუ ეს მართლაც ასეა, შემიძლია დაბეჯითებით მოგახსენოთ, რომ არც ერთ ადამიანს არ ჩამოვუვარდები ჭკუით. საერთოდ კი, ჩემი აზრით, გონიერება მხოლოდ და მხოლოდ შეძენილი თვისება გახლავთ. განა მხოლოდ ამიტომ არ რჩება ჩვენთვის გამოცანად, თუ რა გზით, რატომ და რა მანქანებით მოვევლინებით ხოლმე ქვეყანას? ყოველ შემთხვევაში, პირადად მე სწორედ ასე დამემართა; მაგრამ, აბა, მიჩვენეთ თუნდაც ერთი კაცი, პირველი სასიცოცხლო სუნთქვა რომ აღმოხდა და გონებით გაიაზრა, თუ რატომ უნდა განვლოს წუთისოფლის ეკლიანი გზა. ადამიანმა ეს ყველაფერი მხოლოდ გადმოცემით იცის. ეს კი, ძალიან ხშირად, არასარწმუნო გზა გახლავთ ჭეშმარიტების დასადგენად.
მთელი ქალაქები ეცილებიან ხოლმე ერთმანეთს ცნობილ ადამიანთა სამშობლოობის პირველუფლებას. პირადად ჩემთვის, გულახდილად რომ გითხრათ, სავსებით სულერთია, პირველად სად ვიხილე მზის სინათლე: სარდაფში, სხვენზე თუ ფარდულში. ანდა, უფრო სწორად რომ ვთქვათ, მე კი არ ვიხილე მზის სინათლე, თავად ჩემმა ძვირფასმა დედილომ მიხილა მზის შუქზე მოვლინებული. ცხადია, ჩვენი მოდგმის წესის თანახმად, თვალები ახელილი არ მქონდა. ბუნდოვნად მაგონდება: უკუნეთ სიბნელეში რაღაც კნავილი და კრუტუნი გაისმოდა. ხანდახან მსგავს ბგერებს ჩემდა უნებურად მეც გამოვცემდი ხოლმე, როცა ვინმე გამაბრაზებდა. პირველად ჩემი არსება მთელი სიცხადითა და შეგნებით ვიწრო, რბილკედლებიან ყუთში შევიგრძენ. შეშინებული საწყალობლად ვკნაოდი. უცებ ვიგრძენ, რომ ჩემს სამფლობელოში ვიღაც შემოიჭრა და ფერდებში უხეშად ჩამიჭირა მარწუხები. ამან შესაძლებლობა მომცა, პირველად გამომეჟღავნებინა ღვთით მომადლებული ნიჭი: ხშირი ბეწვით დაფარული წინა თათებიდან ელვის სისწრაფით დავაძვრე ბასრი ბრჭყალები და მაგრად ჩავასვე საგანს, ასე უხეშად რომ ჩამაფრინდა ფერდებში. როგორც მოგვიანებით დავადგინე,
ჩუქება
