„ხაკისფერი ჩადრი“ - კავკასიური სტიგმის გაგებისათვის
„მწერალი ხდება მსაჯული დრო-ჟამისა და არა ვიღაც ხელქვეითი და სწორედ უღრმესი ცოდნა, გამარჯვება ცოცხალი ცხოვრების უძირო სიღრმეებში აძლევს წერის უფლებას და ძალ-ღონეს“.
ვარლამ შალამოვი
ცივილიზაციისა და კულტურის მომხრეებსა თუ მოწინააღმდეგეებს რამდენად ანსხვავებთ? ეს დაუნდობელი ჭიდილი მწერლობაშიც სათანადო სიმწვავით აისახება. გრაფომან მედროვეთა ურდო, რომელიც ღირებულ იდეალებს გეგმაზომიერად ასამარებს და ოდნავი ჰუმანიზმის გამოხატულებასაც უწყალო ცინიზმით უარყოფს, ცივილიზაციის წიაღში წარმოქმნილი ბერწი სიცარიელის მოდგმას განეკუთვნება.
კულტურა საპირისპირო პოლუსს მოიცავს. იგი ზოგად კაცობრიულ ჭრილში ფოკუსირებული პიროვნული ინდივიდუალიზმის საზღვარს თვითმყოფადობის შენარჩუნების გზით იცავს, რაც ეროვნული ძარღვის მედეგობას გულისხმობს და ითვალისწინებს.
კულტურის კვდომა არაეროვნული საწყისის გაძლიერებასა და გაბატონებაში იკითხება. ცივილიზაცია ბაბილონის გოდოლის რეკონსტრუირება-გაფართოებით იმკვიდრებს თავს. ყველაზე რთული, მტკივნეული და გაუსაძლისი ამ ურთიეღთგამომრიცხავ პოლუსთა დაუსრულებელი დაპირისპირებაა. უწესრიგო შეჯახებით გამოწვეული ჩრდილოვანი სტიქიურობის გააქტიურება გარდამავალ ერაში მიგვიძღვის და უვადოდ გვკეტავს. ამ დროს დანაწევრებულ-გახლეჩილი აზროვნების შიგთავსი მწყობრიდან გამოსული ატომური ელექტროსადგურივით სახიფათოდ ხრჩოლავს. დაუსრულებელი რღვევით თავზარდაცემული ნათლად ვეღარ აცნობიერებ, წყალგამყოფი სად გადის, რის წიაღში გადაგისროლეს. ცივილიზებულ ადამიანად ითვლები თუ გადაჯიშებულ „კულტუროსნად“ ყოფნა გხვდა წილად!
მესამე ათასწლეული ძრწოლის აღმძვრელ, მოურეველ აპოკალიპტურ ხილვებთანაა შეზრდილი. ტექნოკრატიის ზეობის ჟამს ცივილიზაციის გისოსებქვეშ შეფარული დაბნეული ადამიანები არაერთ გაუშიფრავ არქეტიპთა ტყვეობის ზეგავლენას განიცდიან.
საკითხავია მწერლობა რას ირჩევს - ცივილიზაციის კომერციულ „პროექტად“ სახელდება აკმაყოფილებს თუ „ძველმოდური“ კულტურის უკანასკნელ მოჰიკანად „წამგებიან“ როლს პათეტიკურად იფერებს და ახალ, მომაკვდინებელ გამოწვევებს „ზომიერი კეთილგონიერებით“ უჯანყდება?!
ავბედითად მოზღვავებულ გადაუჭრელ საკითხებს თუ აზროვნებას დაუხვედრებ, ე.ი. შენში თუნდაც სუსტად, მაგრამ მაინც ფეთქავს კულტურის თანმდევი მუხტი, და თუ ყველაფერი სულერთია, სხვების მიერ ათასჯერ გადაღეჭილ-გაცხრილულ-გაუქმებული, „თავი ქუდში გაქვს“, - წყევლაკრულვიანი სირთულეებისგან ცივილიზებული ადამიანის სტატუსი საიმედოდ გიცავს და გიფარავს!
ბარბაროსულად გადაფხეკილი ფრესკისდარად თუ გტკივა წიგნი - უდაოდ კულტურულ სივრცეს განეკუთვნები. ამგვარ წიგნს ეროვნული საძირკველი ამაგრებს და მკითხველს თავისუფალი არჩევანის ნება ეძლევა.
დღეს პოეტობას თავმომწონედ ის უფრო იჩემებს, ვისაც უმეტეს შემთხვევაში ჭეშმარიტი ლექსისა და „გარდარეული“ შთაგონების ბევრი არაფერი გაეგება, ვინც ხმაურიანი, ფსევდოსამკაულებით პუბლიკის გაცურების ხელოვნებასაა დაუფლებული.
ნამდვილი პოეტების (ზოგადად ხელოვნების) სასიცოცხლო სივრცე მკვეთრად დიფერენცირებულ-ნეგატიურია და მაინც სიამაყე გიპყრობს, როცა „გადაჯიშებულ ეგზემპლარს“ სადმე შემთხვევით კი არ წააწყდები, წლების მანძილზე მის უკეთ გაცნობას ახერხებ და ხვდები, რომ საუკეთესო პოეტის დამარცხება პრაქტიკულად შეუძლებელია. ის მუდამ არამიწიერი მადლით მარაგდება და ცივილიზაციის ერთგვაროვან შუქს თავის განუმეორებელ სინათლეს დაუზარელი თავგანწირვით უერთებს.
სევარიონ ნადირაძე სწორედ იმ მცირერიცხოვან საუკეთესო პოეტთა რიცხვს განეკუთვნება, ვინც თავის სათქმელს დროის ყალიბს არ უმორჩილებს და საკუთარ ხმას მედროვეთა მსგავსად სარფიანად არ ყიდის. მაღალი რანგის ხელოვანს სხვებისაგან ყოველთვის თავისთავადი სტილი გამოარჩევს, რომლის მეშვეობითაც მისი დამოუკიდებლობის დადგენა-შეფასება დიდ ძალისხმევას არ საჭიროებს. საიდუმლოს არც ის წარმოადგენს, რომ ხშირად პოეტები ერთხელ არჩეულ ჟანრში „ვერ ეტევიან“ და თავიანთ საზღვარს უკიდეგანოდ განავრცობენ. დრო წყვეტს მათი არჩევანი რამდენად გამართლებულია.
პოეტს, სამყაროს ყველაზე რისკიან, სახიფათო მესიტყვეს იმპროვიზაციის უშრეტი ძალა ასულდგმულებს და მშობლიურ სანახებს რაგინდ გაუშინაურდეს, უცნობი განზომილებები მუდამ დაუოკებლად იზიდავს.
რენესანსული ეპოქის შემდეგ მრავალმხრივობა, წესით, ნაკლებად უნდა გვაოცებდეს, თუმცა სხვადასხვა სფეროში (თუნდაც ჟანრში) თანაბარი სიძლიერის გამომჟღავნება ნებისმიერი საუკუნის სერიოზული ხელოვანისთვის არა მხოლოდ მაცდური სურვილი, არამედ დაუთრგუნავი გამოწვევაა.
სხვადასხვა სიმაღლის სრულყოფილად დამორჩილების დაუძლეველი აზარტი გიბიძგებს, გეზი მანამდე უცნობი მწვერვალის დასალაშქრად აიღო.
საუკეთესო პოეტს პროზაიკოსის ამპულაში ხელახლა უწევს თავისი გამორჩეულობის მტკიცება. მორიგი სტერეოტიპის მსხვრევა. ერთხელ არჩეული გზის ღირსეულად გაგრძელება, რაც ურთულესი გამოცდის ჩაბარებას ეთანადება, თუმცა ვინც სიტყვის სიღრმეს უნივერსალურად სწვდება და აღიქვამს, მნიშვნელოვანი შედეგი არ დაახანებს.
სევარიონ ნადირაძის პროზა მისი ერთობ რაფინირებული პოეზიისგან ერთი შეხედვით მკვეთრად განსხვავდება. აქ მთელი რიგი ჟანრობრივი თავისებურებები იჩენს თავს. რთული, წინააღმდეგობრივი კატაკლიზმების ასახვა დოკუმენტური პროზისთვის დამახასიათებელ სიცხადესა და დინამიკას მოითხოვს. მიმდინარე მოვლენების სიღრმისეულ ანალიზს ფაქტოლოგიური მასალა უმაგრებს ზურგს, რომლის მხატვრულ ქსოვილში მოქცევა მწერლის უნარზეა დამოკიდებული.
„ხაკისფერი ჩადრი“ სევარიონ ნადირაძის რიგით მეორე რომანია, რომელიც ტრადიციულ არქიტექტონიკას ეფუძნება. ავტორს პოსტმოდერნისტული ციებ-ცხელება არ იპყრობს და თხრობას რეალისტურად წარმართავს, სადაც სიუჟეტს დიდი დატვირთვა აქვს და მწერლის ჩანაფიქრის გასაცხადებლად მთავარი როლი აკისრია. სანამ რომანის თავისებურებებზე ყურადღებას გავამახვილებ, დავძენ, რომ სევარიონ ნადირაძის პირველი მინი-რომანი „ფქვილდაფქვილ სიარული“ ავტორის მსოფლმხედველობისა და მხატვრული შესაძლებლობების ნამდვილი ილუსტრაციაა. ცოდვილ წუთისოფელში დასახლებული პერსონაჟების საინტერესო თავგადასავლების გააზრებით მწერალი
ჩუქება
