ალისფერი კვალი -
თავი პირველი -
შერლოკ ჰოლმსი
1878 წელს ლონდონის უნივერსიტეტის მედიცინის დოქტორის ხარისხი მოვიპოვე და სამხედრო ექიმთა მოსამზადებელ კურსებზე შევედი. კურსების დამთავრების შემდეგ ნორთამბერლენდის მსროლელთა მეხუთე პოლკში უმცროს ექიმად განმაწესეს. იმხანად პოლკი ინდოეთში იდგა და ვიდრე დანიშნულების ადგილზე მივიდოდი, ავღანეთის მეორე ომი ატყდა. ყანდაარამდე მშვიდობით ჩავედი, იქ ჩემი პოლკი მოვნახე და მაშინვე ახალი მოვალეობის შესრულებას შევუდექი.
ამ ომმა მრავალს მოუტანა პატივი და მრავალი წასწია წინ სამსახურში. მე კი მხოლოდ მარცხი და უბედურება დამატყდა თავს. მაივანდთან გამართული საბედისწერო ბრძოლისას მხარში დავიჭერი. ტყვიამ ძვალი დამიმსხვრია და არტერია დამიზიანა. უთუოდ სასტიკი ფანატიკოსების ხელში ჩავვარდებოდი, ჩემი შიკრიკის ერთგულება და სიმამაცე რომ არა: ცხენის ზურგზე გადამაწვინა და ჩვენს პოზიციაზე მიმიყვანა, საიდანაც მერე ფაშავარში გამხიზნეს. ძლივს მომირჩა ჭრილობა, ახლა მუცლის ტიფი შემეყარა და რამდენიმე თვის შემდეგ საბოლოოდ გამოსაჯანსაღებლად ინგლისში გამგზავნეს.
ინგლისში არც ნათესავები მყავდა, არც ვინმე ახლობელი, მაგრამ ქარივით თავისუფალი ვიყავი, ან უფრო სწორად რომ გითხრათ, თავისუფალი ვიყავი იმდენად, რამდენადაც ამის საშუალებას დღეში თერთმეტი შილინგისა და ექვსი პენსის შემოსავალი მაძლევდა.
რა უნდა მექნა? ლონდონში დავსახლდი, ერთ პატარა სასტუმროში დავბინავდი. ძალიან მოუხერხებლად და უაზროდ ვცხოვრობდი. ფულს იმაზე უფრო თავისუფლად ვხარჯავდი, ვიდრე ჩემი შეძლების პატრონს შეეფერებოდა. მალე დავრწმუნდი, ან სადმე ქალაქგარეთ უნდა გადავსახლებულიყავი, ან მკვეთრად შემეცვალა ცხოვრების ნირი. მე ეს უკანასკნელი ვამჯობინე. გადავწყვიტე, მიმეტოვებინა სასტუმრო და სადმე უფრო იაფფასიანი ბინა გამომენახა.
იმ დღესაც, როდესაც ასეთ დასკვნამდე მივედი, ბარში ვიდექი. ვიღაცამ მხარზე ხელი დამკრა. მოვბრუნდი და ჩემი ძველი მეგობარი სტემფორდი დავინახე. ორივეს გაგვიხარდა შეხვედრა და მაშინვე საუზმეზე მივიპატიჟე.
- რა მოგსვლიათ, უოტსონ? - მკითხა დაუფარავი გაკვირვებით, - ლერწამზე წვრილი ხართ და წენგოიან კაკალზე უფრო მუქი.
მოკლედ ვუამბე, თავს რა ხიფათი გადამხდა.
- საწყალი კაცი! - თქვა, - ახლა რას აპირებთ?
- ბინას დავეძებ და შეუძლებელს ვცდილობ, ცოტა იაფად მინდა წესიერი ოთახი დავიქირავო.
- უცნაურია, - შენიშნა ჩემმა თანამოსაუბრემ, - ასეთი სურვილი დღეს უკვე მეორედ მესმის.
- პირველად ვისგან მოისმინეთ? - ვკითხე.
- ერთი ყმაწვილისგან, რომელიც ქიმიურ ლაბორატორიაში მუშაობს. დღეს დილით შემომჩივლა, ვერანაირად ვერ მიპოვია ამხანაგი, რომელთან ერთად ვიქირავებდი რიგიან ოთახს, მარტოხელას კი ქირის გადახდა გამიჭირდებაო.
- ეშმაკმა დალახვროს! სწორედ მე ვარ ასეთი კაცი.
სტემფორდმა რაღაც უცნაურად გადმომხედა.
- თქვენ არ იცნობთ შერლოკ ჰოლმსს, - მითხრა, - შეიძლება არ მოგეწონოთ და ვერც შეეგუოთ მასთან მუდმივად ერთ ჭერქვეშ ცხოვრებას.
- რაო, ცუდი ზნის კაცია?
- ო, სულაც არ ვამბობ, ცუდი ზნისაა-მეთქი. ცოტა უცნაური იდეები აქვს. მეცნიერების ზოგიერთი დარგის ენთუზიასტია, მაგრამ ეს ხელს არ უშლის, რომ სრულიად წესიერი ადამიანი იყოს.
- როგორც ვატყობ, სტუდენტი-მედიკოსი იქნება, არა? - ვკითხე მე.
- არა, წარმოდგენაც არა მაქვს, რა პროფესიის კაცი დადგება. ჩინებულად ერკვევა ანატომიაში და შესანიშნავი ქიმიკოსია, მაგრამ, რამდენადაც ვიცი, მედიცინა არასოდეს უსწავლია. მისი კვლევა უაღრესად ექსცენტრიკული ხასიათისაა, მაგრამ აქვს არაჩვეულებრივი ცოდნა, რითაც თავის პროფესორებს პირდაპირ აოცებს.
- არ გიკითხავთ, რა მიზანს ისახავს?
- არა, გულს ასე იოლად არავის გადაუშლის, თუმცა ბევრი ლაპარაკი უყვარს, როცა ხასიათზეა ხოლმე.
- სიამოვნებით გავეცნობოდი, - ვუთხარი მეგობარს, - თუ ვინმესთან ერთად ცხოვრება მომიხდება, ისეთი კაცი მირჩევნია, რომელსაც სიმშვიდე და მუშაობა უყვარს. როგორ შევხვდე თქვენს მეგობარს?
- ალბათ ლაბორატორიაში იქნება. თუ გინდათ, საუზმის შემდეგ შევუაროთ.
ჰოსპიტლისკენ წავედით და გზადაგზა სტემფორდმა კიდევ მიამბო ზოგიერთი წვრილმანი იმ ჯენტლმენზე, რომელთანაც დასახლებას ვვარაუდობდი.
- თუ ვერ შეეწყობით, მე ნუ დამემდურებით. ჩემი აზრით, ჰოლმსი მეტისმეტად გატაცებულია თავისი კვლევა-ძიებით. იმ კაცს შეუძლია თავის მეგობარს მცირე დოზით ალკალოიდი მიაღებინოს, ცუდი განზრახვით კი არა, უბრალოდ, კვლევისთვის, რომ ამ შხამის ზემოქმედების ძალა გაიგოს. დარწმუნებული ვარ, თვითონაც უყოყმანოდ მიიღებს შხამის ამდენივე დოზას. ეტყობა, ზუსტი მეცნიერებით მეტისმეტად გატაცებულია.
- ეს ძალიან კარგია.
- დიახ, მაგრამ უკიდურესობამდე არაფრის მიყვანა არ ვარგა, ის კი პროზექტურაში ზოგჯერ გვამებს ჯოხით სცემს კიდეც.
- გვამებს სცემსო?
- დიახ, რომ დაადგინოს, შეიძლება თუ არა სიკვდილის შემდეგ სისხლჩაქცევის გამოწვევა. ეს ჩემი საკუთარი თვალით ვნახე.
- თქვენ კი ამბობთ, მედიკოსი არ არისო.
- არა, მედიკოსი არაა. ეშმაკმა უწყის, რა მიზანს ისახავს. მაგრამ აგერ, მოვედით კიდეც. თვითონვე შეიმუშავეთ იმ კაცზე საკუთარი აზრი.
ვიწრო ჩიხში
ჩუქება
