მთარგმნელის წინასიტყვაობა მიშელ ბიუტორის
რომანისთვის „საფეხურები“ „თითქოს მთელი ცხოვრება ერთი ნაწარმოებს ვწერ. რასაკვირველია, ეს სრულებით არ ნიშნავს, თითქოს რამდენჯერმე დავწერე ერთი და იგივე რამ, არამედ იმას, რომ ყველაფერი, რასაც ვაკეთებ, ერთი დიდი ქმნილების თავებია. ასე მგონია, ერთგვარ „ადამიანურ კომედიას“ ვქმნი, რომლისთვისაც სახელის დარქმევა ჯერ ვერ მომიხერხებია“ (Marie Minssieux-Chamonard, „Michel Butor“, 2006) - ეს სიტყვები ფრანგ მწერალს, მიშელ ბიუტორს ეკუთვნის - ასეულობით ნაწარმოების ავტორს, ახალი იდეებისა და შემოქმედებითი მოღვაწეობის ასპარეზის დაუღალავ მაძიებელს, რომელსაც თანაბრად იზიდავს პოეზია, პროზა, ესეისტიკა, სხვა ხელოვანებთან თანამშრომლობა და შემოქმედებითი ექსპერიმენტები.
მიშელ მარი ფრანსუა ბიუტორი 1926 წელს საფრანგეთის ჩრდილოეთში, ქალაქ ლილის ახლოს, მონ-ან-ბარელში დაიბადა. რვაშვილიანი ოჯახის მეოთხე ბავშვი იყო. მამამისმა საფრანგეთის სარკინიგზო კომპანიაში დაიწყო მუშაობა მას შემდეგ, რაც სამართალი შეისწავლა, ხოლო თავისუფალ დროს ხატვას უთმობდა. მიშელი შვიდი წლის იყო, როდესაც დედამისი ანეტი სრულიად დაყრუვდა. შესაძლოა ამ მოვლენამ მოახდინა გავლენა იმ ფაქტზე, რომ ბავშვს ბგერისა და მუსიკისადმი განსაკუთრებული მგრძნობელობა ჩამოუყალიბდა. ოჯახის წევრებიდან მასზე წარუშლელი კვალი დატოვა ბებიამ, მარი ბრაჟემ, რომელმაც მიშელის მამის სამუშაოდ პარიზში გადასვლის შემდეგ ოჯახი შეიფარა. მიშელი ბებიასთან სამი წლიდან იზრდებოდა და სწორედ მისგან გამოჰყვა წიგნების სიყვარული. მისთვის დაუვიწყარი გახდა ვილესტრეტში, ბებიის სახლში წლიდან წლამდე გატარებული ზაფხულის არდადეგების შესახებ მოგონება და უზარმაზარი ბიბლიოთეკის თაროების ნება-ნება თვალიერება და გაცნობა.
„ომამდე და ომის დროს ჩემს ექვს და-ძმასთან და ექვს ბიძაშვილთან ერთად ფრანგულ სოფელ ვექსენში მივდიოდით, სადაც ჩვენს ბებიას სახლი, უფრო სწორად, ორი სახლი ჰქონდა; ქუჩის გადაღმა მდებარე მეორე სახლის ერთ ოთახში უზარმაზარი, საეკლესიო სამოსისა და ჭურჭლის შესანახი ავეჯი იდგა - წიგნებით სავსე. ბიბლიოთეკა მთავარ სახლშიც იყო, მაგრამ იქ უფროსების ან ბავშვებისთვის განკუთვნილ „წაკითხვად“ წიგნებს ვეცნობოდით; მეორე სახლში კი ინახებოდა ძველი, „არაწასაკითხი“ წიგნები, ზოგიერთი ძალიან ლამაზი, მონტესკიესა და რუსოს ძველი გამოცემები. წელიწადში ერთხელ ამ ბიბლიოთეკას ვალაგებდით. დიდ წინსაფრებს ვიკეთებდით და ჩვრებით შეიარაღებულებს, თაროებიდან გადმოგვქონდა წიგნები და სხვადასხვა საგანი („გამოუყენებელი“ საგნები, ისეთი, როგორიც „არაწაკითხვადი“ წიგნებია, მაგრამ ეს საგნები გვხიბლავდა: ზვიგენის ყბა, სასამართლოს აღმასრულებლის ეპოლეტები, სამკურნალო მცენარეების შემგროვებლის ყუთები, ძველი ნამცხვრის საცხობი ფორმები, ძალიან სქელი მინისგან დამზადებული ძველებური რეტორტები...), თაროებზე გაზეთების ახალ ფურცლებს ვშლიდით, ყველაფერს მტვერს ვაცლიდით და ვასუფთავებდით. ეს იყო არაჩვეულებრივი წუთები - მტვრის კორიანტელის, ფურცლების შრიალის, ნაცნობი გვერდების გადაკითხვის“ (ნაწყვეტი მწერლის ძირითადად ავტობიოგრაფიული ნაწარმოებიდან „Portrait de l’artiste en jeune singe. Capriccio“, გამომცემლობა Gallimard, 1985, გვ. 27).
საშუალო სკოლა (კოლეჟი და ლიცეუმი) ბიუტორმა პარიზში დაამთავრა და ფილოსოფიის მასწავლებლის, არმან კიუვილიეს გავლენით, სორბონის უნივერსიტეტში ფილოსოფიის ფაკულტეტზე გააგრძელა სწავლა. იმავდროულად, საფრანგეთის კოლეჟში გამართულ საჯარო ლექციებს ესწრებოდა. სტუდენტობისას მისი მენტორები გასტონ ბაშლარი და ჟან ვალი (ბიუტორი ამ უკანასკნელის მდივნად მუშაობდა) იყვნენ. იმავე პერიოდში ახალგაზრდა ბიუტორი სიურრეალიზმით დაინტერესდა, გაიცნო და დაუახლოვდა ანდრე ბრეტონს, სიურრეალისტ მხატვრებს, ანრი მიშოს. პირველი ნაწარმოები, რომელიც 1945 წელს ბიუტორმა გამოაქვეყნა, იყო მხატვარ მაქს ერნსტისადმი მიძღვნილი ლექსი, ხოლო 3 წლის შემდეგ ამას მოჰყვა სტატია ჯეიმზ ჯოისის შემოქმედების შესახებ.
სორბონის დამთავრების შემდეგ სანსის მალარმეს სახელობის ლიცეუმში დაიწყო მასწავლებლად მუშაობა, ხოლო 1950 წელს ფრანგული ენის მასწავლებლად ეგვიპტეში გაემგზავრა. მას შემდეგ მოგზაურობა არ შეუწყვეტია. სწორედ ეგვიპტეში დაიწყო ბიუტორმა თავისი პირველი რომანის („Passage de Milan“) წერა. ერთი წლის შემდეგ მანჩესტერში გაემგზავრა, 1954 წელს სალონიკის ფრანგულ ლიცეუმში ასწავლიდა, ხოლო 1955-1956 წლებიდან - ჟენევის საერთაშორისო სკოლაში. მრავალრიცხოვანი მოგზაურობა და ახალი ადგილების აღმოჩენა ხელს არ უშლიდა შემოქმედებით მუშაობას - ბიუტორი ამ პერიოდში უამრავ ესეისტურ სტატიას წერს, რომლებიც გაერთიანდა კრებულებში, სახელწოდებით Répertoires (Répertoires I, ღéპერტოირეს II, ღéპერტოირეს III, ღéპერტოირეს IV, ღéპერტოირეს V, 1960-1982). მწერალი აღნიშნავდა: „როგორც ჩანს, ბევრი ვიმოგზაურე; რასაკვირველია, იმდენი არა, რამდენსაც ვისურვებდი... ვმოგზაურობ იმიტომ, რომ ვწერო... იმიტომ რომ, ჩემთვის მოგზაურობა, ყოველ შემთხვევაში, მოგზაურობა ამა თუ იმ სახით, ნიშნავს ვწერო (და პირველ რიგში, ვიკითხო), ხოლო წერა - იგივე მოგზაურობაა“ (მიშელ ბიუტორი, „Le voyage et l’écriture“, Répertoires IV, Éდიტიონს დე მინუიტ, 1974, გვ. 9-10).
გარდა ამისა, ბიუტორი სხვა მწერლებისა და ხელოვანების შემოქმედებას სწავლობდა. მისი სტატიები ეხება ჯეიმზ ჯოისს, ეზრა პაუნდს, მარსელ პრუსტს, რაიმონ რასელს, ჟიულ ვერნს და მრავალ სხვას. ევროპაში მოგზაურობის კვალდაკვალ ახალ-ახალი ადგილების შესახებ ისე წერს, თითქოს საფოსტო ბარათებს ავსებდეს და
ჩუქება
