I
- აბა, ერთი მიბრუნდი, შვილო! ეჰა, რა სასაცილოდ გამოიყურები! ეს რა მღვდლის ანაფორები გაცვიათ? ყველა ასე დადის აკადემიაში? - ამ სიტყვებით შეეგება მოხუცი ბულბა თავის ორ შვილს, რომლებიც კიევის ბურსაში სწავლობდნენ და ახლა მამას მოუვიდნენ შინ.
ყმაწვილები ის იყო, ცხენებიდან ჩამოხდნენ. ეს იყო ორი ბრგე ვაჟკაცი, რომლებიც თავჩაღუნულნი, დაბღვერილნი იყურებოდნენ როგორც ახალკურსდამთავრებული სემინარიელები. ახალწვერულვაშშეღერებულ მათ საღ და ჯანმრთელ სახეებს სამართებელი ჯერ არ მიჰკარებოდა. მამის ასეთი დახვედრით შეცბუნებულნი უძრავად იდგნენ და მიწას ჩასჩერებოდნენ.
- მოიცათ, მოიცათ, ერთი კარგად დამენახვეთ, - ეუბნებოდა ბულბა შვილებს და თან აქეთ-იქით ატრიალებდა: - ეს რამსიგრძე ქულაჯები ჩაგიცვამთ! შეხედეთ ერთი! ასეთი ქულაჯები, ვგონებ ქვეყნად არც არავის უნახავს. გაქცევა რომ დაგჭირდეთ, ხომ მიწაზე გაიშხლართებით, კალთები ფეხებში გაგებლანდებათ?!
- ნუ დაგვცინი, ნუ, ბატკუ, - ბოლოს სიტყვა შეუბრუნა უფროსმა.
- ამას დამიხედეთ, რა დიდ გულზეა! ვითომ რატომ არ უნდა დაგცინო, ჰა?
- იმიტომ რომ, მამა კი ხარ, მაგრამ, თუ დაცინვას დამიწყებ, ღმერთმანი, შემომელახები!
- აი, შე ყურუმსაღო! როგორ! მამაზე ხელს ასწევ? - ჩაეკითხა ტარას ბულბა შვილს და განცვიფრებულმა რამდენიმე ნაბიჯი უკან გადგა.
- მერე, რა, რომ მამა ხარ. შეურაცხყოფას არავის ვაპატიებ.
- მერე, როგორ უნდა მეჩხუბო? იქნებ მუშტითა?
- როგორ და რითაც გნებავს.
- მოდი, მაშ, და მუშტი-კრივში ვსინჯოთ ერთმანეთი! - უპასუხა ბულბამ და სახელოები დაიმკლავა: - ვნახოთ ერთი, როგორი მოჩხუბარი ხარ!
და დიდი ხნის უნახავმა მამა-შვილმა მისალმების ნაცვლად ერთმანეთს გვერდებში, წელსა და გულ-მკერდში დაგადუგი და მუშტით ზელა დაუწყო; ხან გაეცლებოდნენ ერთმანეთს, ხან ისევ შეებმებოდნენ.
- შეხედეთ ერთი, ვინა ხართ ღვთისნიერი, გაგიჟებულა ბებერი! მთლად გადარეულა! - ვიშვიშებდა იქვე ზღურბლთან მდგარი ფერმკრთალი, გამხდარი, კეთილი დედა, რომელსაც მონატრებული შვილები ჯერ გულშიც არ ჩაეკრა. - შვილები ჩამოვიდნენ, წელიწადზე მეტია თვალით არ გვინახავს, ამან კი რა მოიფიქრა: ადგა და მუშტი-კრივი გაუმართა!
- მართლაც კარგად ჩხუბობს! - ამბობდა ბულბა და თან ტანისამოსს ისწორებდა, - ღმერთია მოწმე. კარგი კაზაკი დადგება! აბა, გამარჯობა, შვილო! მოდი ერთი, გადავკოცნოთ ერთმანეთი! - და მამა-შვილი ერთმანეთს გადაეხვია. - კარგია, შვილო! კარგია! ისე დაბეგვე ყველა, როგორც მე ამიხურე გვერდები. არავის არაფერი შეარჩინო! მაგრამ ჩაცმულობა მაინც სასაცილო გაქვს: ეს რაღა თოკი ჩამოგთრევს? შენ რაღას დგახარ ასე ხელებჩამოყრილი, შე დოყლაპია? - მიუბრუნდა ახლა უმცროს ვაჟს: - შენ რატომ არ მცემ, შე ძაღლიშვილო?
- ეს კიდევ რა მოიგონა! - ამბობდა დედა, რომელიც ამ დროს უმცროს ვაჟს ეხვეოდა. - რას აღარ მოიგონებს, ვის გაუგია, შვილი მამასა სცემდეს! თანაც ახლა რა დროს ესაა: ბავშვს ამხელა გზა გამოუვლია, დაღლილა. (ეს ბავშვი კი ოც წელს გადაცილებული ახმახი იყო, ერთი საჟენი სიმაღლის)... იმის ნაცვლად, დაასვენოს და დააპუროს, ჩასციებია, მოდი, მეჩხუბეო!
- ეე, შენ, როგორც გატყობ, ნებიერა ხარ! - ეუბნებოდა ბულბა. - შვილო, დედას ნუ დაუჯერებ: დედაკაცია, რა გაეგება. რის დაყვავება, რა დაყვავება? გაშლილი ველი და შეკაზმული ცხენია თქვენთვის დაყვავება! აგერ, ამ ხმალს ხომ ხედავთ? ეს არის თქვენი დედა! სხვა ყველაფერი კი, რითაც თავს გიტენიან, ეს აკადემიები, ეს მწიგნობრები, ანბანები თუ ფილოსოფია, სისულელეა. ზედაც არ მივაფურთხებდი! - აქ ბულბამ ისეთი სიტყვა დააყოლა, რომელიც წიგნში არც იხმარება. - ჯობია, იქით კვირას ზაპოროჟიეში გაგიშვათ. აი, სად არის ნამდვილი მეცნიერება! აი, ის იქნება თქვენთვის სკოლა და იქ ისწავლით ჭკუას!
- მარტო ერთ კვირას იქნებიან შინ? - საცოდავად იმეორებდა თვალცრემლიანი, გამხდარი მოხუცი დედა: - ვერც დასვენებასა და გავლა-გამოვლას მოასწრებენ, ვერც სახლში ყოფნით იჯერებენ გულს და ვერც მე დავტკბები მათი ცქერით!
- კარგი, გეყოფა წუწუნი, ბებრუხანავ! კაზაკი იმისთვის არ გაჩენილა, რომ დედაკაცებში იჯდეს. ბარემ კაბის კალთა გადააფარე და კრუხივით გადაეფოფრე. მიდი, მიდი და სუფრა გაგვიშალე, ყველაფერი მოიტანე, რაც კი რამ გაქვს. არ გვინდა ფუნთუშები, თაფლიანი და ხაშხაშიანი კვერები და ბლითები: მოგვიტა მთელი ცხვარი, თხა, ჩვენებური არაყი! არაყი ბლომად, რაც შეიძლება ცხარე, მაგრამ არა ქიშმიშით და რამე-რუმეებით, არამედ ნამდვილი, ჯაჭვმომდგარი, ცოფივით რომ იყოს და ნაპერწკლებს გაყრევინებდეს.
ბულბა შვილებს სასტუმრო ოთახისაკენ გაუძღვა, საიდანაც ოქროსფერი ღინჭილებით მორთული ორი ლამაზი მოახლე გოგო
ჩუქება
