გეოგრაფია

გეოგრაფიის შესწავლის - ობიექტი და მიზნები გეოგრაფია მეცნიერების ერთერთი უძველესი დარგია. იგი ჯერ კიდევ კაცობრიობის განვითარების დასაწყისში ჩაისახა. სიტყვა გეოგრაფია ბერძნული წარმოშობისაა ("გეო"   დედამიწა, "გრაფო"   ვწერ, აღვწერ) და დედამიწის აღწერას ნიშნავს. ეს ტერმინი ბერძენმა მეცნიერმა ერატოსთენემ (ძვ. წ. IIIII სს.) შემოიღო. მან დაწერა ნაშრომი "გეოგრაფიკა", რომელიც დედამიწის გამოკვლევას ეძღვნებოდა.
  თანამედროვე გეოგრაფია ორი ნაწილის   ფიზიკური და საზოგადოებრივი გეოგრაფიისაგან შედგება. ფიზიკური გეოგრაფია ბუნებასა და მასში მიმდინარე პროცესებს სწავლობს, საზოგადოებრვი გეოგრაფია კი   მოსახლეობასა და მეურნეობას. ამიტომაც დღეს გეოგრაფია მეცნიერების არა აღწრილობით, არამედ კვლევითი და გამოყენებითი ხასიათის დარგს წარმოადგენს.
თანამედროვე გეოგრაფია ურთიერთდაკავშირებულ მეცნიერებათა დიდ ჯგუფს მოიცავს:  

ფიზიკური გეოგრაფია სწავლობს გეოგრაფიულ გარსში მიმდინარე ბუნებრივ პროცესებსა და მოვლენებს, სივრცესა და დროში მათი განვითარების კანონზომიერებებს.
საზოგადოებრივი (ეკონომიკურ-სოციალური და პოლიტიკური) გეოგრაფია სწავლობს საზოგადოების საწარმოო ძალების ტერიტორიულ განლაგებას, მოსახლეობას, სოციალურ სფეროს, მათი განვითარების პირობებსა და თავისებურებებს.
დედამიწისმცოდნეობა (ზოგადი ფიზიკური გეოგრაფია) ფიზიკური გეოგრაფიის დარგია, რომელიც შეისწავლის გეოგრაფიული გარსის შემადგენლობის, სტრუქტურისა და განვითარების უზოგადეს კანონზომიერებებს.
გეომორფოლოგია დედამიწის რელიეფის შემსწავლელი მეცნიერებაა, სწავლობს რელიეფის იერს, წარმოშობას, ისტორიულ განვითარებასა და დინამიკას.
კლიმატოლოგია შეისწავლის ჰავას, ე.ი. ამა თუ იმ ადგილისათვის დამახასიათებელი ატმოსფერული მოვლენების ერთობლიობას და მათ რეჟიმს დედამიწის ზედაპირზე.
მეტეოროლოგია ატმოსფეროში მიმდინარე პროცესების შემსწავლელი მეცნიერებაა.
ჰიდროლოგია მეცნიერებაა ჰიდროსფეროს შესახებ, რომელიც შეისწავლის ბუნებრივი წყლების (ოკეანეების, ზღვების, მდინარეების, ტბებისა და წყალსაცავების) დინამიკასა და გეოგრაფიულ გარემოსთან ურთიერთდამოკიდებულებას. საკვლევი ობიექტების ხასიათის მიხედვით ჰიდროლოგია იყოფა ოკეანოლოგიად და ხმელეთის ჰიდროლოგიად.
ოკეანოლოგია სამეცნიერო დისციპლინათა ჯგუფია, რომელიც შეისწავლის ოკეანესა და ზღვაში მიმდინარე ფიზიკურ, ქიმიურ, გეოლოგიურ და ბიოლოგიურ პროცესებს.
ხმელეთის ჰიდროლოგია ჰიდროლოგიის ნაწილია, რომელიც შეისწავლის ხმელეთის ზედაპირულ წყლებს (მდინარეებს, ტბებს, წყალსაცავებს, ჭაობებს, მყინვარებს).  
ხმელეთის ჰიდროლოგიის სისტემაში გამოიყოფა: პოტამოლოგია (შეისწავლის მდინარეებს), ლიმნოლოგია (შეისწავლის ტბებს), ჭაობთმცოდნეობა (შეისწავლის ჭაობებს) და გლაციოლოგია (შეისწავლის მყინვარებს).
ლანდშაფტმცოდნეობა   ) ფიზიკურ-გეოგრაფიული მეცნიერების დარგია, რომელიც შეისწავლის ბუნებრივ-ტერიტორიულ კომპლექსებს (ბტკ) ანუ ლანდშაფტებს (გეოგრაფიული კომპლექსები, გეოსისტემები).  
ლანდშაფტი ბუნებრივ-გეოგრაფიული კომპლექსია, რომლის ფარგლებში ყველა ძირითადი კომპონენტი: რელიეფი, ჰავა, წყლები, ნიადაგები, მცენარეულობა და ცხოველთა სამყარო იმყოფება რთულ ურთიერთკავშირში, მორგებულია ერთმანეთზე და ქმნის ერთიან, განუყოფელ სისტემას, რომელიც განვითარების ერთგვაროვანი პირობებით ხასიათდება.
ბიოგეოგრაფია მეცნიერებაა, რომელიც სწავლობს დედამიწაზე ცხოველებისა და მცენარეების გავრცელება-განაწილებას.
ნიადაგების გეოგრაფია მეცნიერებაა ნიადაგის, მისი წარმოშობის, განვითარების, გეოგრაფიული გავრცელების, რაციონალურად გამოყენებისა და შედგენილობა-თვისებების შესახებ.
ეკონომიკური გეოგრაფია საზოგადოებრივი გეოგრაფიის დარგია, რომელიც შეისწავლის ეკონომიკური საქმიანობის განაწილებასა და სივრცულ ორგანიზაციას. ეკონომიკური გეოგრაფიის შემადგენელი ნაწილებია: სოფლის მეურნეობის გეოგრაფია, მრეწველობის გეოგრაფია, საერთაშორისო ვაჭრობის გეოგრაფია, ბუნებრივი რესურსების გეოგრაფია, ტრანსპორტისა და კომუნიკაციების გეოგრაფია და ა.შ.
მოსახლეობის გეოგრაფია საზოგადოებრივი გეოგრაფიის შემადგენელი ნაწილია. მისი შესწავლის მთავარი საგანი მოსახლეობაა, უფრო კონკრეტულად კი _ მისი ზრდა ან შემცირება, მიგრაციები, ეთნიკური, რელიგიური თუ ენობრივი შემადგენლობა და ა.შ. მოსახლეობის გეოგრაფია, დემოგრაფიას, როგორც მეცნიერებას, განიხილავს გეოგრაფიულ პერსპექტივაში.
პოლიტიკური გეოგრაფია გეოგრაფიის დარგია, რომელიც შეისწავლის პოლიტიკური ძალების ტერიტორიულ განაწილებასა და შეფარდებას, როგორც ქვეყნის შიგნით, ისე ცალკეულ ქვეყნებსა და ქვეყნების ჯგუფებს შორის, მათ სოციალურ-ეკონომიკურ სტრუქტურასთან დაკავშირებით; ასევე სწავლობს ქვეყნებისა და სახელმწიფოების ტერიტორიული ფორმირების, მათი სახელმწიფო საზღვრების, ისტორიული ოლქების, ადმინისტრაციული წყობის საკითხებს.
ქვეყანათმცოდნეობა გეოგრაფიული მეცნიერების დარგია, რომელიც კომპლექსურად შეისწავლის კონტინენტებს, ცალკეულ ქვეყნებს, დიდ რეგიონებსა და რაიონებს. ქვეყანათმცოდნეობა გვიჩვენებს, თუ როგორ ვლინდება კონკრეტულ ტერიტორიებზე ფიზიკური და ეკონომიკური გეოგრაფიის მიერ დადგენილი ზოგადი კანონზომიერებანი და ტოპოლოგიური ნიშნები.
ისტორიული გეოგრაფია გეოგრაფიისა და ისტორიის დარგია და შეისწავლის ამ თუ იმ ქვეყნის ან ტერიტორიის ფიზიკურ, ეკონომიკურ და პოლიტიკურ გეოგრაფიას ისტორიულ წარსულში. მისი მიზანია, დაადგინოს ამა თუ იმ ქვეყნის ძველი საზღვრები, პოლიტიკურ-ადმინისტრაციული დაყოფა, ძველი ქალაქებისა და სოფლების მდებარეობა, გზათა ქსელი, ციხესიმაგრეთა და საკულტო ნაგებობათა განლაგება და მოქმედების არე, მეურნეობის მდგომარეობა, ხალხთა მიგრაცია, ამბოხებანი, ლაშქრობათა გზები, სავაჭრო და კულტურული კავშირები მეზობელ ქვეყნებთან, აგრეთვე ადამიანის ზეგავლენა ბუნებაზე (ტყეების გაკაფვა, გზებისა და არხების გაყვანა) და, პირიქით, ბუნებრივი მოვლენების   (მიწისძვრა, კლდეზვავი, წყალდიდობა და სხვ.) ზეგავლენა ადამიანის ყოფაზე. ისტორიული გეოგრაფია ემყარება კარტოგრაფიულ, წერილობით და არქეოლოგიურ წყაროებს, ტოპონიმიკას და საფუძველს უმზადებს ისტორიული რუკების შედგენას.
ლანდშაფტების ეკოლოგია ეკოლოგიისა და გეოგრაფიის დარგია, რომელიც შეისწავლის სივრცით მრავალფეროვნებასა და ლანდშაფტის ელემენტებს.
ეკოლოგიური გეოგრაფია ბიოგეოგრაფიის განხრაა. იგი სწავლობს თანადროული გარემოს ზემოქმედებას ორგანიზმების გეოგრაფიულ გავრცელებაზე. ეკოლოგიური გეოგრაფიის ამოცანაში შედის: ცალკეული