ღვთისმშობლის ღიმილი
(მერაბ კოსტავას საგალობლები)
მახსოვს, წლების წინ წავიკითხე – ადამიანის ჩანასახში პირველად გული იკვეთება, მერე – დანარჩენი ორგანოები. დავინტერესდი, ეს ვინმე რომანტიკოსის ლამაზი ტყუილი იყო თუ თავად რეალობა ასეთი ფანტასტიკური. აღმოჩნდა, რომ მედიცინა ადასტურებდა ამ საოცარ ფაქტს. უფრო მეტიც, გული ის ორგანოა, რომელიც გარდაცვალების შემდეგაც ყველაზე გვიან იხრწნება. ამის მერე ალბათ არცაა გასაკვირი, ბიბლიაში ყველაზე ხშირად სწორედ გული რომაა ნახსენები. გულის იმდენნაირი მდგომარეობა შეგხვდებათ წმინდა წერილში, თვალწინ მთელი ადამიანური სამყარო გადაგეშლებათ თავისი განცდებითა და ვნებათაღელვით დაბადებიდან ვიდრე სიკვდილამდე.
როდესაც გამომცემლობა „ინტელექტმა“ ცნობილი „ასი ლექსის“ პროექტში მერაბ კოსტავას პოეზიისათვის წინასიტყვაობის დაწერა შემომთავაზა, გულის ისეთი ბიძგები ვიგრძენი, ახლაც არ ვიცი, იმწამიერი შიშისა და სიხარულის ნაზავი იყო, თუ მოულოდნელ ტალღასავით მოვარდნილი 23 წლის წინანდელი გულის ხსოვნა.
90-იანი წლებია, 1990 წელი. მერაბი უკვე მთაწმინდის კალთასაა მიბარებული. გამსახურდია არ იმჩნევს, თორემ ზუსტად ვიცი ფრთამოტეხილი ფრინველივით აწყდება გულს და ისეთ სასოწარკვეთაშია, არც ასაფეთქებლად მიზანში ამოღებულ, გროზნოსაკენ მიმავალ თვითმფრინავში მჯდარი და არც კოლხეთის დათოვლილ ტყეებში ნადირივით რომ დასდევდნენ, მაშინ არ ყოფილა.
საერთაშორისო დაწოლა იყო, ე. წ. ზესახელმწიფოებს სნაიპერებივით მიზანში ჰყავდათ ამოღებული. მამა ბუში კეთილმოსურნესავით წუწუნებდა თუ წინასწარმეტყველივით იმუქრებოდა, კაცი ვერ გაიგებდა. სამაგიეროდ, მის მიერ ნასროლი ფორმულით იშიფრებოდა ევრო-ამერიკული მეგობრობის ხარისხი. დინების წინააღმდეგ ცურვას შეეშვას, თორემ ძვირად დაუჯდებაო. ელცინი გაოგნებული იყო – ქართველები მევედრებიან, პრეზიდენტი მოგვაცილეო, მაგარი ქართველი ძიები კიდევ რუსეთის სამხედრო ძალების სარდლებთან დასუნსულებდნენ – გამსახურდიას ფაშისტური რეჟიმი დაგვამხობინეთო. წამიერი აღმაფრენებისა და დამოუკიდებლობის მოპოვების პარალელურად სამყაროს კიდევ ერთ პატარა, უძველესი კულტურისა და ტრადიციების მქონე ქრისტიანულ ქვეყანაში სამოქალაქო ომის სახელით სამხედრო გადატრიალება მზადდებოდა.
გამომცემლობა „მერანში“ კი ამ დროს ლექსების წიგნი ისტამბებოდა. „რა დროს რომანსეროაო“, თვალებს აფახულებდნენ დემოკრატი ქალბატონები. გამსახურდიამ იცოდა, რასაც აკეთებდა. მიუხედავად მოპოვებული გამარჯვებისა, პროცესების შემხედვარე ვარაუდობდა – ვინ იცის, მტრული ძალების წაქეზებით ქვეყანა ისე წახდეს და დაიშალოს, ამბის მომყოლი აღარ დარჩეს ქვეყნად. ვიღაცას ხომ უნდა მოეთხრო კლდესავით კაცზე, ვიღაცას ხომ უნდა დაეხატა ეროვნული გმირის პორტრეტი.
ნათქვამია, ნაწერში ყველაზე უკეთ ჩანს ავტორის ბუნება, თუ ვინმეს მისამართით ზუსტია ეს აზრი, სწორედ მერაბ კოსტავას მისამართით. 1990 წელს გამოვიდა მისი ლექსების ერთადერთი კრებული. ისეთი ზათქი და ეიფორია, მომავალი ხანძრებისა თუ მარცხების ისეთი გუგუნი იდგა წამიერი გამარჯვების წიაღში, იმდენი ვნება, აღმაფრენა, მრისხანება თუ სიძულვილი ბობოქრობდა, რომ შეუძლებელი იყო პოეტური სიმფონიის მოსმენა. ასე მგონია, მაშინ სწორედ ზვიად გამსახურდიამ გადაწყვიტა ბიბლიოთეკის კატალოგებში მტრედებივით შეყუჟულ წიგნებთან ერთად ამ პაწია კრებულსაც ნოეს კიდობანივით გადაერჩინა ქართული საგალობელი, ქართული ლექსი, ჩვენი ანბანი, ღირსება, ერთგულება, პატიოსნება და რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, მოყვასისათვის თავგანწირვის საოცარი ძალა, რწმენის, იმედისა და სიყვარულის უნარი.
ამას გვიან მივხვდი, წლების მერე, აი ახლა, როცა ამ სიტყვებს ვწერ და მერაბ კოსტავას პოეტური სამყარო ჩემთვის აღმოჩენის სიხარულის მომტანია. არადა, კრებული წაკითხული მქონდა. 23 წლის წინ ეს ლექსები ხელისგულზე მედო. რასაც მაშინ ალღოთი ვგრძნობდი, ეს იყო გულისცემა, ასე გამალებით რომ ფეთქავდა პაწია კრებულში, მაგრამ ვისი გული არ ფეთქავდა მაშინ მოლოდინითა და გამალებით...
გამსახურდია ამაშიც შეუპოვარი აღმოჩნდა. სიმფონიის ლაიტმოტივისა ყველაზე უკეთ, უანგაროდ მას ესმოდა, ამიტომაც ჩქარობდა ჩვენთვის მის გაცნობას. ცაიტნოტში იყო და უნდოდა კალაპოტიდან ამოვარდნილი ეროვნული ენერგია ლოგოსისათვის დაებრუნებინა, მუსიკის სიტყვიერ ტალღებში შეეყვანა, რადგან ეს მარტო ლექსები კი არა, ეს უცნაური ხომალდიც იყო ეროვნული მენტალობის ტვირთმზიდი და მატარებელი, გაქვავებული გულების ყინულმჭრელი, „უგზოობის ქვეყანაში“ რეალური გზის აღმომჩენი და ჭეშმარიტების გზამკვლევი. ერთი კონკრეტული კაცის ცხოვრება, ხედვა, განცდა, ინტელექტი ქვეყნის ისტორიად ზოგადდებოდა.
თითქოს ყველამ იცოდა, ვინ იყო მერაბ კოსტავა, მაგრამ მისი პოეტური გენიის დასანახად ჯერ მხოლოდ ქრისტესმიერი ძმა იყო მზად.
პოეტები ამას არ იტყოდნენ, არ აღიარებდნენ, იქნებ ვერც ეგრძნოთ. თუ იგრძნობდნენ, ვერ დაუშვებდნენ, რადგან ჯურღმულებიდან სამზეოზე ღვთისმშობლის წილხვედრ ქვეყანაში მოციქულივით გამოშვებულს პოეტი რატომ უნდა რქმეოდა, ისედაც ამხელა მოწყალება მოეღო, ამხელა მადლი მიენიჭებინა უფალს. საკმარისი იყო ტრიბუნაზე მუშტაღმართული მერაბის გამოჩენა და „მამულიშვილნო!“ ამ მოწოდებაში იკრიბებოდა, ერთიანდებოდა სრულიად საქართველო, მის სიტყვას მაგიის ძალა ჰქონდა და ნამდვილ აფეთქებას იწვევდა. მერაბს უნდა ეკმარა ღვთისგან ბოძებული ეს მადლი და საჩუქარიც.
ამიტომ კოსტავა მათთვისაც დისიდენტად რჩებოდა, რჩეული, მარტვილი, ტანჯული... ეპითეტები საკმარისზე მეტი იყო. მათი და, ასე მგონია,
ჩუქება
