როგორც პილიგრიმის სიმღერები
ჯემალ აჯიაშვილის სახელი იმთავითვე სიხარულთან, მოულოდნელ საჩუქართან იყო დაკავშირებული. ცხადია, ასეა ახლაც, როდესაც ვხვდებით მას, როგორც 100 ლექსის ავტორს, ორიგინალურ შემოქმედს, პოეტს, მოაზროვნეს.
ეს არის მართლაც სახელი, რომელმაც თავისი მითოლოგია შექმნა ქართულ თარგმანში.
მას აქვს გამოკვეთილი სტილი, განუმეორებელი მანერა, ტვიფარი, რომელიც სხვაში არ აგერევა.
მის სონეტებს სიოსავით დაჰყვება ბიბლიური ტონალობები, მაგრამ ყველაფერი მაინც თავისია – ტკივილიც, სევდაც, ნაღველიც.
ჯემალ აჯიაშვილის ყველა სტრიქონს დიდოსტატის ხელი ატყვია, სიტყვები და ფრაზები ოქრომჭედლის რუდუნებითა და სიფაქიზით არის ჩამოქნილი. აქ ჩანს პოეტის ხასიათი – ერთგულება და პასუხისმგებლობა. ის ერთგულია სიტყვისა და გრძნობს პასუხისმგებლობას მკითხველის წინაშე.
ამიტომ მისი სიტყვები სიცოცხლით სუნთქავენ და ეხმარებიან ერთმანეთს ამაღლებული განცდის შექმნაში. დიდებულია ეს ჰარმონია, მუსიკის ქროლვა, სევდის კრეშენდო.
აღსანიშნავია კიდევ ერთი რამ – სონეტებში იგრძნობა გასაოცარი თავისუფლება და გამოხატვის ისეთი სიზუსტე, როგორსაც ვერ შეიძენ, ვერ ისწავლი, ვერ გაიმეორებ.
ერთი სიტყვით, ჯემალ აჯიაშვილმა პოეზიაშიც მოჭრა თავისი მონეტა.
მაგრამ ეს, სამწუხაროდ, გვიან მოხდა. მოხდა იმ დროს, როდესაც თურმე იწყებოდა მისი დაისი. თუმცა ისიც უნდა ითქვას, რომ რაც შექმნა ორიგინალური შემოქმედების სახით, არის გაგრძელება თუ დასრულება იმ გზისა, რომელიც შუა საუკუნეების ებრაული პოეზიის გადმოქართულებით დაიწყო.
როგორც ითქვა, მთარგმნელის სტატუსით შემოვიდა ლიტერატურაში. თარგმანის ვირტუოზის სახელი მოიხვეჭა თავიდანვე და შერჩა ეს პროფესიული ნიშანი ლექსის „გურმანს“, თხემით ტერფამდე პოეტს.
რაც უფრო მეტს თარგმნიდა, მით უფრო ცხადყოფდა თავის პოეტურ ტალანტს.
თუ პოეტი არ ხარ, პოეზიას ვერ თარგმნი. მით უმეტეს, ვერ თარგმნი კარგად.
ჯემალ აჯიაშვილი პოეტია. გადაჭარბება არ იქნება, თუ ვიტყვით, რომ იმ პირველ, ფანტასტიკურ თარგმანებშივე, რომლებიც სამოცდაათიანი წლების მიწურულს გამოქვეყნდა, ავტორად უფრო გვევლინებოდა, ვიდრე ტექსტის გადმომღებად.
როგორც ჩანს, სონეტი მისი ფორმა იყო.
მის სტრიქონებში არის მინიშნებანი კლასიკურ სიმბოლოებზე, მაგრამ მთავარი ამ სიმბოლოებში კი არა, ინტონაციებში იკითხება. ეს არის კამერტონი, რომლის სევდიან ბგერაზე აგებულია თითოეული სონეტის „ხმა“.
იგი თავისებურ აქტუალობას ანიჭებდა მყარ სალექსო ფორმას. ტრადიციულში ჭვრეტდა თანადროულს, პირადულში დაგვანახვებდა ზოგადს, ადამიანურს, თბილს, ტკივილიანს.
პილიგრიმის სიმღერებს გვაგონებს ეს სტრიქონები, რომლებიც ჩვენს გულისთქმას მთელი სისავსით ეხმიანება. რას ვიზამთ, „გრძელდება ბინდის შემოქმედება, მიცურავს ნავი, მენავე არ ჩანს...“
ამ მენავესავით შეუმჩნევლად წავიდა და თან წაიყოლა ტკივილი, რომლის ექო მის ლექსებში გაისმის. ეს ის ლექსებია, რომლებისთვისაც ცოცხლობდა, რომლებიც აცოცხლებდა. დიდი რუდუნებით, არმაღანივით ჩამოჰქონდა ისრაელიდან ან აგზავნიდა და თან სულს აყოლებდა. მისთვის თუ ისრაელი იყო აღთქმული ქვეყანა, მისი ლექსებისთვის საქართველო გახდა აღთქმული ქვეყანა.
ბოლო ხანებში ხშირად ვურეკავდი ან მირეკავდა. კლინიკაში იწვა და ეს უფრო უმძაფრებდა საქართველოს ნოსტალგიას. ერთხელ მითხრა, არ დაიჯერებ, თბილისზე ლამაზი ქალაქი მსოფლიოში არ არსებობსო. რით-მეთქი? ურთიერთობებით, ადამიანური ურთიერთობებითო. და თუ რაიმეს შენახვა და გაფრთხილება სჭირდება, პირველ რიგში, ამას უნდა გავუფრთხილდეთო.
მოყვასი იყო ამ სიტყვის საუკეთესო გაგებით. უყვარდა მეგობარი და აფასებდა ურთიერთობათა ღრმა და ადამიანურ შინაარსს.
ქართულ პოეტურ სიტყვაში დასახლდა მისი კაცთმოყვარე სული – წყნარი, მშვიდი, ღრმა.
***
ჯემალ აჯიაშვილის 100 ლექსის შეკრება და გამოცემა დროულად ვერ მოხერხდებოდა, რომ არა კახმეგ კუდავას, ზვიად კვარაცხელიას, როსტომ ჩხეიძის, თამარ ყალიჩავას და თენგიზ რობიტაშვილის დახმარება, რისთვისაც მათ დიდ მადლობას მოვახსენებ.
ივანე ამირხანაშვილი