თბილისი
„...ეპიკური და დრამატული ტალანტისათვის“
ნორვეგიელი პოეტი, დრამატურგი, პროზაიკოსი და ჟურნალისტი ბიორნსტიერნე ბიორნსონი დაიბადა 1832 წელს ლუთერანელი პასტორის ოჯახში. პირველდაწყებითი განათლება შინ მიიღო, შემდეგ სწავლობდა ზღვისპირა ქალაქ მოლდეს სკოლაში. გამოირჩეოდა აქტიური ლიტერატურული საქმიანობით – წერდა ლექსებს, სცემდა ხელნაწერ გაზეთს.
1849 წელს ბიორნსონი ჩადის ქრისტიანიაში (ახლანდელი ოსლო) და ემზადება უნივერსიტეტში შესასვლელად. აქ იგი ხვდება ჰენრიკ იბსენსა და სხვა ცნობილ ნორვეგიელ მწერლებს. უნივერსიტეტის სტუდენტი კი ხდება 1852 წელს, მაგრამ მომდევნო წელსვე თავს ანებებს სწავლას და აქტიურად ებმება დედაქალაქის პოლიტიკურ, თეატრალურ და ლიტერატურულ ცხოვრებაში. ორი წლის მანძილზე სხვადასხვა გაზეთში იბეჭდებოდა მისი თეატრალური მიმოხილვები და კრიტიკული სტატიები. ნარკვევში „როგორ გავხდი პოეტი“, მომავალმა ნობელიანტმა საზეიმოდ დადო ფიცი, რომ შექმნიდა „წინაპართა გალერეას“ ისტორიულ პიესებში, რათა ნორვეგიელთათვის აღედგინა ნაციონალური ღირსების შეგრძნება. ამ დროიდან მოკიდებული იგი ხელიდან არ აგდებს კალამს: თხზავს ლექსებსა და პოემებს, რომანებსა და მოთხრობებს, მთელ მსოფლიოში პოპულარულ პიესებს. რასაც არ უნდა შეხებოდა, იქნებოდა ეს სოფლებში მოსმენილი ისტორიები, ისტორიული ქრონიკები, თანამედროვე ცხოვრების ფურცლები – ყველაფერი განმსჭვალული იყო ნორვეგიელთა წარსულის სულიერი ერთობით თანამედროვეობასთან, მშობლიური ხალხის თავისებურებათა განდიდებით.
პატრიოტმა ნორვეგიელმა გააჩაღა კამპანია ნორვეგიული ნაციონალური თეატრის შესაქმნელად. მიზნად დაისახა აღესრულებინა თავისი ვალი ნაციონალური თეატრის წინაშე, 1857 წელს იგი ხდება ახალი „ნორსკე თეატრის“ დირექტორი ბერგენში. მომდევნო წელს ქორწინდება მსახიობ კაროლინა რეიმერსზე, რომელთანაც რამდენიმე შვილი შეეძინება. ერთი მათგანი ბიერნი ხდება ცნობილი მსახიობი და რეჟისორი, ხოლო ქალიშვილი ბერგულიუტი ცოლად მიჰყვება იბსენის ვაჟს სიგურდს. თეატრში მოღვაწეობასთან ერთად ბიერნსტიერნე ბიორნსონი სცემს გაზეთს, ჩაბმულია პოლიტიკაში. მისი ლექსი „დიახ, ჩვენ გვიყვარს ეს მიწა“, დაწერილი 1859 წელს, შემდგომში საფუძვლად დაედო ნორვეგიის სახელმწიფო ჰიმნს.
1860-იანი წლების ბოლოს აყვავების ხანას აღწევს ბიორნსონის პოეტური შემოქმედება. 1870 წელს გამოდის „ლექსები და სიმღერები“, რომელთა დიდი ნაწილი შემდგომში კომპოზიტორებმა სიმღერებად აქციეს.
1873 წლამდე ბიორნსონი უმთავრესად წერს მოთხრობებსა და პიესებს ისტორიულ თემებზე. როგორც იბსენთან, მასთანაც მთავარი პერსონაჟები არიან გლეხები და შუა საუკუნეების გმირები ნორვეგიული საგებისა. ერთი კრიტიკოსის თქმით, ბიორნსონი „ნორვეგიელ გლეხში ხედავდა ნაციონალურ დიდებას; იგი სმენას მიაპყრობდა ერის გულისცემას, ისმენდა მიჩქმალული იმედის ფეთქვას. და როდესაც ყოველივე ამან ჩქამი გაიღო და აჟღერდა, თითოეულმა სკანდინავიელმა იგრძნო, რომ ეს საკუთრივ მისი ხმა იყო“.
ნობელიანტის პირველ პიესად მიჩნეულია „ბრძოლათა შორის“ (1857), რომელიც შეეხება XII საუკუნის ნორვეგიის დრამატულ მოვლენებს. მას მოჰყვა „კოჭლი ვაულდა“ (1858), „მეფე სვერი“ (1861), „ბოროტი სიგურდი“ (1863) და „მარიამ სტიუარტი შოტლანდიაში“ (1864). ტრილოგია „კოჭლი სიგურდი“, რომელიც მოგვითხრობს შუასაუკუნეების ტახტის საიდუმლო პრეტენდენტზე და შექმნილია ნორვეგიული საგების მოტივზე, აღიარებულია როგორც ბიორნსონის საუკეთესო ქმნილება და შედარებულია იბსენის დრამასთან „ბრძოლა ტახტისათვის“.
1873-1876 წლებში მწერალი რომში ცხოვრობს. ამ დროს იგი უკვე ინდიფერენტულია ფოლკლორული და ისტორიული თემების მიმართ და იარაღად სოციალურ კრიტიკას იმარჯვებს. ნორვეგიის კულტურული და პოლიტიკური დამოუკიდებლობის მედგარი დამცველი იზიარებს „პანსკანდინავიზმის“ იდეებს, იბრძვის მშვიდობისა და საერთაშორისო სამოქალაქო უფლებებისათვის. დიდი ხნის განმავლობაში საზღვარგარეთ ცხოვრების შემდეგ იგი 1893 წელს ბრუნდება სამშობლოში. ხშირად მოგზაურობს დანიაში, საფრანგეთში, გერმანიასა და იტალიაში. 80-იან წლებში ქმნის საუკეთესო „პრობლემურ“ პიესებს – „სახელო“ (1883), „რაც ჩვენს ძალებს აღემატება“ (1886), „სიყვარული და გეოგრაფია“ (1885). 1884 წელს ბიორნსონმა დაწერა საკმაოდ რომანი „დროშები ფრიალებენ ქალაქისა და ნავსადგურის თავზე“, რომელიც მოგვითხრობს სკოლაში გოგონების სექსუალური აღზრდის თაობაზე. მეორე რომანში „ღვთის გზით“ (1889) გამოკვლეულია კონფლიქტი მეცნიერებასა და რელიგიას შორის.
1903 წელს ბიორნსტიერნე ბიორნსონი ჯილდოვდება ნობელის პრემიით „კეთილშობილური, მაღალი და მრავალმხრივი პოეზიისათვის, რომელიც ყოველთვის გამოირჩეოდა შთაგონების სიცხოველით და სულის იშვიათი სიწმინდით, აგრეთვე ეპიკური და დრამატული ტალანტისათვის“.
თავის სანობელო ლექციაში ბიორნსონი ხაზგასმით აღნიშნავდა, რომ ჭეშმარიტმა მწერალმა უნდა შეძლოს ერთმანეთისაგან განასხვავოს კეთილი და ბოროტი: „კარგმა და ცუდმა იდეებმა თავისი როლი ითამაშეს ჩვენი ცხოვრების ყველა სფეროში. ისინი შემადგენელი ნაწილი არიან ჩვენი მიდრეკილებისა ცოდნისადმი და კვებავენ ჩვენს ენერგიას... ნებისმიერი ხელოვნების მიზანი ამ იდეათა გამოხატვა უნდა იყოს“.
ბიორნსტიერნე ბიორნსონის უკანასკნელი დრამა „როდის აყვავდება ახალი ვაზი“ გამოქვეყნდა 1909 წელს.
ნობელიანტი გარდაიცვალა 1910 წელს.
ჩუქება
