ავტორის წინათქმა (ნაწყვეტები) ამ შესავალს ვწერ არა იმ მიზნით, რომ ამაო განსჯის შედეგად დავადგინო პიესის ავ-კარგი; მსგავსი მსჯელობების დრო, დიდი ხანია, გავიდა. ჩემია მიზანია, გავარკვიო ერთი საკითხი: ხომ არ დავწერე ისეთი რამ, რაც მაყურებლის და საერთოდ საზოგადოების უკმაყოფილებას გამოიწვევს.
ამბობენ, რომ მე ბავშვობაში დავაბრუნე დრამატული ხელოვნება და ეს მოხდა მხოლოდ იმიტომ, რომ მიზნად დავისახე, ახალი ბილიკი გამეკვალა ხელოვნებისთვის, რომლის ერთადერთი კანონია ჭკუის დარიგება გართობით.
მე მივედი იმ დასკვნამდე, რომ თუკი ვინმე თამამი ადამიანი არ მოაშორებს (დრამატულ ხელოვნებას) მტვერს, რომელიც მას დიდი ხანია ადევს, სულ ახლო მომავალში ფრანგ ხალხს ყელში ამოუვა ჩვენი მოსაწყენი პიესები და მიაკითხავს უხამს კომიკურ ოპერას, შეიძლება, ბულვარების თეატრებს, ამ აქოთებულ ბალაგანებს, ჩვენს საყო ველთაო სირცხვილს; გაეშურება იქ, სადაც ფრანგული თეატრიდან გაძევებული ზნეკეთილი თავისუფლება ან თუ სიდიადე იქცევა თავაშვებულ, აღვირახსნილ სისაძაგლედ; სადაც ჩვენი ახალგაზრდობა ეზიარება მხოლოდ და მხოლოდ უხამსობას და მყის დაივიწყებს დიდი მწერლების ნაწარმოებებს.
[...] თუკი ამა თუ იმ პიესის პერსონაჟები ადამიანურ მანკიერებებს განასახიერებენ, შეიძლება თუ არა, მხოლოდ ამის გამო ისინი ერთხელ და სამუდამოდ გავაძევოთ სცენიდან? თუ ასეა, რაღა უნდა დაგმოს და შერისხოს თეატრმა?
მანკიერებანი და ბოროტი ქმედებანი არ იცვლებიან, მხოლოდ ინიღბებიან, თუ დასჭირდათ, საერთო განწყობას აუბამენ მხარს. ჩამოვგლიჯოთ ბოროტებას ნიღბები, შიშვლად წარმოვადგინოთ იგი სწორედ ამ კეთილშობილ მიზანს ემსახურება ხელოვანი, რომელმაც თეატრს მიუძღვნა საკუთარი ნიჭი და ოსტატობა. ვაი მას, თუკი უარი თქვა ამ დიდებულ მოწოდებაზე! სიცილით ასწავლის ჭკუას თუ ტირილით, როგორც არ უნდა იყოს, ბოროტებასთან ჭიდილი მისი მოვალეობაა. ადამიანს მხოლოდ მაშინ თუ შეცვლი, როდესაც შეძლებ წარმოადგინო ის ისეთი, როგორიც არის. სარგებლის მომტანი, მართალი კომედია არ არის ყალბი სახოტბო სიტყვა და არც აზრისგან დაცლილი აკადემიური ლაყბობა. მთა ვარია, არ ავურიოთ ერთმანეთში კრიტიკა, მიზანი კეთილშობილი ხელოვნებისა და მდაბალი სატირა, პიროვნებისადმი ბოროტი ზრახვებით მიმართული.
[...] თეატრი გოლიათია, რომელიც სასიკვდილო ჭრილობას აყენებს იმათ, ვისაც მიზანში ამოიღებს. ეს მომაკვდინებელი დარტყმები საზოგადოების წყლულების ამოსაძირკვად უნდა გამოვიყენოთ.
[...] ასეა თუ ისე, „შეშლილი დღე“ ხუთი წელი მედო მაგიდის უჯრაში. ბოლოს და ბოლოს, მსახიობებმა გაიგეს მისი არსებობა და ხელიდან წამგლიჯეს პიესა. არ ვიცი, რის ბრალია, იმის რომ პიესა რთული დასადგმელია და ამან დაბადა მსახიობებში შეჯიბრის სულისკვეთება, ან თუ მსახიობებმა იგრძნეს, რომ მაყურებლისთვის თავის მოსაწონებლად საჭირო იყო მთელი ძალების დაძაბვა, მაგრამ, მერწმუნეთ, ესოდენ რთული პიესა ასე მეგობრულად და ერთსულოვნად არავის არასოდეს უთამაშია. პიესამ სახელი მოუტანა აქამდე უცნობ მსახიობებს და განადიდა უკვე ცნობილნი.
[...] მსახიობები ხოტბას ასხამდნენ პიესას და ამიტომაც, მთელმა საზოგადოებამ მოისურვა მისი გაცნობა. ამასობაში კი, ჩემი მტრები ავრცელებდნენ ხმებს, თითქოსდა ავტორი თავის პიესაში, რომელიც სხვა არაფერია თუ არა უაზრო ბათა დახვავება, ხელყოფს რელიგიას, მთავრობას, ყველა წოდებას, კეთილ ზნე-ჩვევებს და გამარჯვებულის გვირგვინს ადგამს სიძვას და ბოროტებას. „არისტოკრატიული უზუსტობა“ აი, რას ვუწოდებ მე ამ ჭორებს.
თუკი „სევილიელ დალაქში“ მე ძვრა ვუყავი სახელმწიფოს საძირკვლებს, ახალ პიესაში, კიდევ უფრო მდაბალში და უხამსში, მე ის მიწასთან გავასწორე. „თუკი პიესას სცენაზე წარმოადგენენ, არაფერი წმინდა აღარ შეგვრჩება.“ აი, რას უჩიჩინებენ ჩემი გამქილიკებელნი ხელისუფალთ და მათ შეცდომაში შეყვანას ცდილობენ, ამასვე უმეორებენ მღვდელთმსახურებს და ამითვე აშინებენ გულდედალ ბანოვნებს. მე კი ვებრძოდი ორპირობასა და ინტრიგებს მთელი ჩემი მოთმინებით, ან კიდევ დამარწმუნებელი სიტყვებით, ყოველთვის, როდესაც კი ამის შესაძლებლობა მომეცემოდა ან თუ ვინმე ჩემს მოსასმენად მოიცლიდა. ეს ბრძოლა ოთხი წელი გაგრძელდა. ამას ის ხუთი წელიც დაუმატეთ, რომელიც პიესამ მაგიდის უჯრაში დაჰყო. ამ ოთხწლიანი ომის დროს, მხოლოდ ერთს ვითხოვდი: დაენიშნათ ჩემთვის ცენზორი. ხუთი თუ ექვსი კაცი გამომიყვეს. რა ნახეს, რას მიაგნეს ცენზორებმა ჩემს პიესაში? ძალზედ მხიარულ ინტრიგას. ესპანელ გრანდს გული შეუვარდა ლამაზმანზე და მისი ცდუნება სწადია, მაგრამ ქალიშვილი, მისი საქმრო და გრან დის ცოლი, ერთობლივი ძალისხმევით წინ აღუდგებიან ქალების მუსუსის განზრახვას და მიზანსაც მიაღწევენ ესპანელ დიდებულს კოვზი ნაცარში ჩაუვარდა. აი, სულ ეს იყო, რაც იყო. მთელი პიესაც ეს გახლავთ. მაშ, რამ გამოიწვია ეს სასტიკი თავდასხმები? საქმე ის არის, რომ რომელიღაც ერთ მანკიერებაზე თავდასხმის ნაცვლად ავტორი უამრავ მანკს გადასწვდა, რომლებიც ზიანს აყენებენ მთელ საზოგადოებას. რადგან ეს არ იწვევდა მაღალგანათლებული ცენზორების უკმაყოფილებას, მათ ხელი არ შეუშლიათ სცენაზე პიესის წარმოდგენისთვის და აი, ჩვენმა დიდებულებმა,