სიმართლე გითხრათ, არასოდეს მიფიქრია, თუ საიდან მოდის ჩვენი
სოფლის ისეთი ლამაზი სახელი, როგორიცაა სამება. მხოლოდ ერთხელ,
ისიც ბავშვობისას დავინტერესდი ამით მეზობლის ბიჭთან თამაშის
დროს. იმანაც არ დააყოვნა და მართლაც ბავშვურად ამიხსნა:
– ვინცხას ძროხა დაუბია თხმელაზე. მისულა ნაშუადღევს და
აღარ დახვედრია. ეძებს ძროხას და თან მისდა ჩივა, – სა მება, აი უპატრონო,
სა მებაო?!
მაგრამ, ეს ხუმრობით. უფრო სერიოზულად კი, საქმე შემდეგშია. ჩვენი
კუთხის ძვირფასი ბუნებიდან და გეოგრაფიული ადგილმდებარეობიდან
გამომდინარე, ირგვლივ ულამაზესი სოფლების ბიბლიურ სახელწოდებათა
მთელი ბუკეტია. ამაღლება, ვანი, ზომლეთი. ჰოდა, სამებაში
მოქმედ მონასტერსაც თუ გავითვალისწინებთ, ამით ყველაფერი დღესავით
ნათელი გახდება.
როგორც ყველა სოფელს, სამებასაც ერთი ცენტრი აქვს. იქაა განლაგებული
კანტორა, კლუბი, სკოლა, მაღაზია და სხვა დანარჩენი საყოფაცხოვრებო
დანიშნულების ობიექტი. ამ ადგილს სამებისლები თემს
ეძახიან. ზოგიერთები კი დღესაც დუქნებად მოიხსენებენ, ვინაიდან
უწინ, დღევანდელი თემის ადგილზე, მხოლოდ სასაფლაო ყოფილა, პატარა
ეკლესია და რამდენიმე სავაჭრო ფარდული. ისე, ბუნდოვნად, მეც
მახსოვს, ახლანდელი მაღაზიის პირდაპირ მდგარი უბადრუკი შენობა.
მახსოვს იმ დუქნის კედლების ფერი და მისი ნოტიო სუნიც.
ერთ სიამოვნებად ღირს ჩვენი სოფლის თემის ბირჟაზე დგომა. ვის
არ ნახავთ აქ? რა ილფი და რისი პეტროვი?!. რომელი რაიკინი და
ჟვანეცკი?!. იქაა რაცაა მხიარულება. იქაა გონებამახვილ სამებისელ-
თა ბასრი ენის მთავარი კორიდა, მათი ინტრიგების ბრძოლის ველი თუ
თავშესაქცევი. მტრისას, თუ ვინმემ იქ დაგჯაბნა და სიტყვაში მოგიგო.
ვაი, შენს თავს, მარცხენა ფეხზე ამდგარმა თუ გაიარე კანტორის წინ!..
არადა, დარია თუ ავდარი, ზამთარია თუ ზაფხული, თემში მუდამ ხალხმრავლობაა.
დგანან ასწლოვანი ნაძვების ძირში და მასლაათობენ სოფლის
თუ ქვეყნის ავკარგზე. იხსენებენ წარსულს, საუბრობენ აწმყოზე
და მსჯელობენ... პლანეტის მომავალზე.
ერთი სიტყვით, სამება, თითოეული სამებელისთვის, ისევე, როგორც
მათი ხანმოკლე წუთისოფელი, თემიდან იწყება და თემშივე სრულდება.
იქაა საავადმყოფო, თავისი სამშობიარო განყოფილებით და იქვეა... სასაფლაოც.
სხვათა შორის, ზუსტად იქ, კანტორასა და კლუბს შორის მდებარე
პატარა მოედანზეა ავტობუსების მთავარი გაჩერებაც. ასე რომ,
სწორედ თემში იგებენ ყველაზე პირველად, თუ ვინ ჩამოდის და ვინ
მიდის აქედან.
4
– გამარჯობა შენი!.. – მოგესალმებიან ასფალტზე ფეხის დადგმისთანავე
და უმალ მოგახლიან, – როის მიხვალ?..
თუ ბარგი იქვე, კუთხეში მიდგი და შეყოვნდი რამდენიმე წუთით,
კითხვების კორიანტელს დაგაყრიან. რა ხდება ქალაქში, სიწყნარე თუა,
ესა თუ ის ჩვენებური ხომ არ გინახავს და, ასე შემდეგ. ხოლო, რაც არ
უნდა სწრაფად გაუყვე შენი სახლისკენ მიმავალ შუკას, იქ უკვე ეცოდინებათ,
რომ... ჩამოხვედი.
– ვისი ხარ, ნენა, შენ?.. – მეკითხებოდნენ ცნობისმოყვარე სამებისლები
ბავშვობისას.
– გალაქტიონ ჟღენტის შვილიშვილი...
– რომლის, ბეჩა?.. სერგიასი?.. – აზუსტებდნენ მოხუცები და
იმართებოდა ხვევნა – კოცნა. იხსენებდნენ მამაჩემის ბავშვობას, მისი
ოჯახის წვრილმანებს. ერთი სიტყვით, ყველაფერ იმას, რითიც უფრო
მიახლოვდებოდნენ სულიერად და უმალ შინაურები ხდებოდნენ ჩემთვის.
ეს იყო იმდენად ბუნებრივი, იმდენად ლამაზი და ამაღელვებელი,
რომ არ შეიძლება იმ წუთების დავიწყება. და აკი არც ვივიწყებ.
მახსოვს თითოეული წვრილმანი, უმცირესი დეტალიც კი, რომლითაც
უფრო ძლიერ მიყვარს ჩემი სოფელი და ჩემი თანასოფლელები. თუმცა,
მე არც დავბადებულვარ სამებაში და არც მიცხოვრია იქ წელიწადში
ორ თვეზე მეტ ხანს. მაგრამ ეს სულაც არ არის მთავარი. მთავარია ის,
რომ გურიის მთებში, ჩოხატაურიდან ათიოდე კილომეტრის დაშორებით,
არის ლამაზი სოფელი ბიბლიური სახელით, კუთხე, საიდანაც მოდის
ჩემი გვარი, ჯიში და სადაც დღესაც ცხოვრობენ ადამიანები, რომლებმაც
არც კი იციან, თუ რა ძლიერ მიყვარს თითოეული მათგანი.
***
მამის დედას, რომელთანაც საკმაოდ დიდ დროს ვატარებდი ხოლმე
სამებაში, – ნადია ერქვა. იგი ჩემთვის, ასე... თორმეტი წლის ასაკში „ აღმოვაჩინე “
ხელმეორედ, როდესაც პირველად გავეცანი ნოდარ დუმბა-
ძის შემოქმედებას. თავად განსაჯეთ, საერთო ჩემსა და ზურიკელას
ბებიას შორის, იმდენი იყო, გულწრფელად მიკვირდა, თუ რატომ ერქვა
ბებიაჩემს ნადია და არა ოლღა. სხვათა შორის, ოლღა ნადია ბებიას დედასაც
ერქვა და ისიც საოცრად ჰგავდა თავისი ენამოსწრებულობით...
ზურიკელას ოლღა ბებიას.
არადა, ბებიაჩემის თავზე წისქვილის ქვა არ დატრიალებულა, თორემ
ვაი – ვიში ყმაწვილქალობიდან მოსდევდა. თავადაც ობლობაში გაზრდილს,
იმის გამო, ვინაიდან მისი მეუღლე ტყვედ ჰყავდათ გერმანელებს,
აუკრეს გუდანაბადი და შორეულ ყაზახეთში გადაასახლეს სიღარიბე-
ში წამოჩიტულ შვილებთან ერთად. სიბერეში ჯერ ერთი ვაჟი დააკლდა,
მერე – შვილიშვილი, ბოლოს, კიდევ ერთი შვილი. მოკლედ, მწარე
ბედისა ყოფილა, ცხონებული. მაგრამ ვერავინ იტყვის, რომ გაეტეხოს
იგი ცხოვრებას, ან თუნდაც მოედრიკოს. ოთხმოცდაშვიდი წლის ნადია
5
ბებიაც ზუსტად ისეთივე ნადია ბებია იყო, როგორიც მახსოვს ბავშვობიდან,
– კეთილი, სათნო, მუდამ ფუსფუსა, მხიარული და უზარმაზარი
იუმორის მქონე.
მოკვდა ბებია და ჯვარი დაესვა ჩემი ადგილის დედას...
სოფელში რომ ჩავედით, გადაუღებლად წვიმდა. უცხოდ მეჩვენა
აქამდე ყველაზე ძვირფასი ეზო-კარი. ჩვენი ოდა, ნალია, მარანი. მასზე
გადაფოფრილი რწყავის ხე, რომლის მსხვილ ტოტებს გუშინდელივით
ახსოვს ჩემი და ჩემი ბიძაშვილების ბავშვობა. აღარც კი მსურდა, რომ
გამხსენებოდა დიხაშხო, ტაბელა, ღარის წყალი, ქოჩახოული, ნატბეურა...
თუმცა, ვინახულე თუ არა ნადია ბებიას ცხედარი, განვმარტოვდი,
გადავექანე ფიქრის მორევში და უმალ მომესმა ყველაზე ტკბილი,
ყველაზე ნაზი და ახლობელი ხმა, რაც კი ოდესმე გამიგონია:
– თემურია, უუუუ!.. – მეძახდა ძალიან შორი წარსულიდან ჩიტლას
ღელის ფერდაზე შემომდგარი ბებიაჩემი, – მოი, ნენა, მოი!.. ჭამე
საჭმელი და წაი ისთევლეეეეე!.. თუ გინდა, ამეღამ კინოში რომ გაგიშვააა!..
და მაინც, მივაბარეთ თუ არა ნადია ბებია სამების მიწას, ყველაფერი
დამთავრდა. ავივაკეთ თემისკენ მიმავალი აღმართი და ნისლის ფერით
შეიმოსა მთელი ჩემი ბავშვობა. წარსული, ყველაფერი ის, რაც მაკავ-
შირებდა მწვანეში ჩაფლულ ამ პატარა სოფელთან, – მისი ორღობეები,
უბნები, კვატიებით და ღორჯოებით სავსე ღელეები. ყანები, ტყეები,
ტალახას მთა და მონასტერი, რომელთა ყოველი გოჯი ფეხშიშველს მაქვს
ათასჯერ მაინც შემოვლილი.
– თემურია, უუუუუუ!.. – მომესმა კიდევ ერთხელ, როდესაც უკან
დარჩა სამების ბოლო დაღმართი და ვიგრძენი, რომ მხოლოდ ახლაღა,
ორმოც წელს გადაცილებული ვეთხოვებოდი საკუთარ ბავშვობას.
მშვიდობით, ბე!.. ყველაზე ტკბილო და ყველაზე კეთილო, ყველაზე
უბედურო და ყველაზე ბედნიერო, ყველაზე ხუმარა, ყველაზე ენამოსწრებულო,
ყველაზე ლამაზო მოხუცებულო ქალო!..
***
ერთხელ, ახალი ჩასული ვიყავი სოფელში, როდესაც ჩვენს ალაგას
კარის მეზობელი და ნათესავი სოსო ჩიჩუა მოადგა. ჯერ ადესით დავიწყეთ.
მერე, იმან თავისი ცოლიკაური მოიტანა და გვარიანად მოვილხინეთ.
ვსვით, ვიბაასეთ და რაღა არ გავიხსენეთ.
ღმერთმანი, კარგი კაცია სოსო, ანუ – სოსია, როგორც მას შინაურები
ეძახიან. იგი ასე, ორმოცდაათს იქნება გადაცილებული. წიგნიერია
და განათლებული. ათასჯერ მიფიქრია, – მას რომ სწავლისთვის მოეკიდა
ხელი, აუცილებლად შორს წავიდოდა. ღონიერი და თბილი ოჯახის
აქვს. ორი ჩინებული ვაჟკაციც ჰყავს. ნოდარ დუმბაძის სოსოიასგან
6
განსხვავებით, სოსო ჩიჩუა თავად ჰგავს რუსს. შესახედავად და ტანის
მოყვანილობით, ზედგამოჭრილი ევგენი ლეონოვია. ხასიათით – რბილია
და უწყინარი, ენით, როგორც გურიაში ამბობენ ხოლმე, – ჩიტს ჩამოაგდებს
ხიდან. ყველაფერ ამასთან ერთად კი ბრწყინვალე მოჭადრაკეა
და სიმღერაც შესანიშნავი ეხერხება.
მოკლედ, უკვე კარგად ვიყავით შეზარხოშებულები, როდესაც ასეთ
რამეს მეკითხება ჩვენი სოსო:
– კი, მარა, გაუთავებლად რომ წერთ ამ გაზეთებში რაცხა სისულელეებს,
თუ კითხულობს ვინმე?..
– კითხვით როგორ არ კითხულობს, მაგრამ...
– ჰოდა, მაგაშია საქმე!.. – აღარ დამამთავრებინა სიტყვა სოსომ,
– მასე, შე კაცო, ეფროსინე რომ იყო, კალისტოის ცოლი, ხომ გახსოვს?..
იგიც სულ ლაპარაკობდა და ლაპარაკობდა. მარა, კი არ უსმენდა
ვინმე?.. ამ შუკაში ზეით – ქვეით სიარულსა და მხოლოდ მისდა ბურდღუნში
ამოხდა სული. ძამა, რას გეტყვი, თუ იცი?.. კაცს რომ შუბლში
ახლი მწარე სიმართლეს, ფილთა თოფივით, მასე კი არ უნდა?.. ჩვენი შალიკო
რომ იზამდა, ჟღენტი, სწორედ ისეა საჭირო!.. ხუმრობით და დაცინვით
რომ კაცი კაცს უზამს, ცხელი ტყვია ვერ იზამს იმდენს. ცალკე,
შენც გემრიელად იცინებ, სხვასაც გაამხიარულებ და, მომჭერი კისერი,
უფრო თუ არ მოიყვან საჩვენოში... მეგობრული დაცინვით მოჯაყულს!..
მენიშნა. ამის თქმა იყო და სულ რაღაც ერთ წუთში „ გადავიკითხე “
დავით კლდიაშვილის და ნოდარ დუმბაძის ნაწარმოებები. ილიას „ კაცია
ადამიანიც “ გავიხსენე და სერვანტესის „ დონ კიხოტიც “ . ერთი სიტყვით,
არ გადავაჭარბებ, თუ ვიტყვი, რომ სწორედ იმ ღამით გამიჩნდა
პირველად ამ წიგნში თავმოყრილი ამბების შეკრებისა და ქაღალდზე
გადატანის სურვილი. ასე რომ, დიდ მადლობას ვუთვლი ბატონ სოსოს
შემოთავაზებული იდეისათვის.
ჩუქება
