1
იმ დღეს ღამის მნათობმა ადრე დაკარგა ფერი, იისფერ ცას მორცხვი პატარძალივით დაეკრა და გაინაბა. შეიშმუშნა შავნაბადჩამოხსნილი სიროული, ბლისა და ნუშის ყვავილებით მოქარგული ქოჩორი შეივარცხნა.
ეს დღე აღდგომის მეორე დღე იყო. უხაროდა ყველას. შრომადავიწყებულნი მისჯდომოდნენ მთელი წლის დანაზოგს და მხიარულად შეექცეოდნენ.
აღდგომას მხოლოდ ტკბილ სიტყვას გაიგონებდი ოჯახში. ძველთაგან ჰქონდათ შთაგონებული, რომ იმ დღეს დაწყევლა არ შეიძლებოდა; ამიტომ ყიამყრალიც შაქარივით დნებოდა, უცდიდა მის გავლას, რომ ძველებურად დაეტატანებინა ენაჭარტალა ცოლისა ან მოქიშპე მეზობლისათვის
ადრე დილით მთელი სოფელი ეკლესიაში იყრიდა თავს.თვითოეული მღვდლის მიერ გამოწვდილ ჯვარს ემთხვეოდა, კურთხევას იღებდა და შინ დაბრუნებული სუფრას მიუჯდებოდა.
-ღმერთო დიდებულო, გეიგონე შენი კეთილი ყურებით და გადმომხედე შენი მადლიანი თვალებით... გაის ამ დროსაც ასე უკლებლად შემახვედრე! იტყოდა ოჯახსი უფროსი და პირველ ლუკმას გატეხდა.
აღდგომის მეორე დღეს მდ. სუფსის მარჯვენა ნაპირზე გადაჭიმულ ვეებერთელა მინდორზე იყრიდა ხალხი თავს. ყოველ წელს იმართებოდა აქ შეჯიბრება ჯირითსა და ლელოს გატანაში. ერთმანეთს ეჯიბრებოდნენ სიროული და სუფსის მარცხენა ნაპირზე მდებარე სოფელი ახალყანა. ამ სოფლებს სამიოდე ვერსი აშორებდათ ერთმანეთს. მათს მაცხოვრებლებს კეთილი მეზობლობა ჰქონდათ, მაგრამ ამ დღეს ნამდვილი მოქიშპეები ხდებოდნენ ურთიერთისა.
მარტო ლელოთი როდი კმაყოფილდებოდნენ აქ თავშეყრილნი. აქ ლელოც იმართებოდა და ჯირითიც პირველობაზე, ჭიდაობაც და მშვილდის ტყორცნაც, კრივიცა და ხტომაც. თავს იდებდნენ ვაჟკაცები, მკლავისა და მუხლის ძალას უსინჯავდნენ ერთმანეთს.
ამ სანახაობას არცერთი თავადი და აზნაური არ აკლდებოდა. ბევრი უშუალოდ მონაწილეობასაც იღებდა თამაშში და თუ გლეხის ბიჭი აჯობებდა, საშინელ აყალმაყალს ატეხდნენ. აყალმაყალი ზოგჯერ მუშტი-კრივში გადადიოდა.
სეირის მოტრფიალე იესე გურიელი არასოდეს არ აკლდებოდა თავშეყრილობას. სანახაობით აღტაცებული გურიელი ხითხითებდა და პირსახე ბადრ მთვარესავით უღიმოდა. იგი ვერ იტანდა დიდგვაროვანთა შერცხვენას გლეხის ბიჭებისგან. ამიტომ თუ ჩხუბს შეესწრებოდა, სხვას წააქეზებდა და თვითონ კი ლურჯათი გაქუსლავდა სახლისკენ.
როცა ხტომა მობეზრდებოადათ, მოლზე გაშლილ სუფრას მიუსხდებოდნენ. ანაზდად იფეთქებდა საქეიფო. ზურმუხტით მოქარგულ მიდამოს ატკბობდა სალამურისა და ჩონგურის ტკბილი ხმა.
ისევ დალიე და დამილიე... მრავალჟამიერ და დოლთან შეწყობილი მქუხარე ტაში... დამბაჩების გრიალი დაშეძახილები...
აქ შეყვარებულებსაც ნახავდით და სიყვარულის მაძიებლებსაც, გასათხოვრებსაც და გათხოვებულებსაც, ქვრივებსაც და შინაბერებსაც. იყო ჭვრეტა, სიარულისა და მიმოხვრის გაკილვა, სხვისგან დაჩრდილული გოგონების დაწუნება, საპატარძლო-სასიძოს შერჩევა და საქმის გადაწყვეტაც კი.
იმ დღეს მზე თოხის ტარზე იყო წამოწეული, როცა ხალხმა მინდვრისაკენ იწყო დენა. სიროულელები დროულად გამოფენილიყვნენ სოფელში.
-ოო, გლახუნავ!
-პეტრიავ!
-ესიკავ!
-წამოით! გამოუჩქარეთ! აუუუ... დაგვაგვიანდაააა!
ასე ყვიროდა და ცოფშეყრილივთ გარბოდა შუკაში შუა ხნის გლეხი პავლე ჩხარტიშვილი. სადღესასწაულო ჩოხის კალთა მოკლედ აეკეცა პავლეს, მკლავები იდაყვს ზევით დაეკარწახებია, ყაბალახი მხარზე გადაეგდო და ღობიდან ღობეს ჩიტივით ევლებოდა.
-რა იქნა ქალებო თქვენი კაძახები?! ახლავე დაბრუნდით, დასთხუეთ სმას და წამეიყვანეთ!... აბა თქვენ რა ჭირათ მინდებხართ მინდორში?!
ასე მიფანტ-მოფანტა პავლემ ქალების ერთი გუნდი და მეორისკენ გაიქცა.
-აუ....... გაიოზაავ!..... -ყვირის ისევ.
პავლე ჩხარტიშვილი მთელ სოფელს უყვარდა. ხალხის ეს სიყვარული ალალ-მართალი შრომით დაიმსახურა. გამჭრიახი გონების პავლეს თავის დროზე შრომაც უყვარდა, სხვისი ხელისშეწყობაც და კარგი მოლხენაც. შედარებით ოჯახიც მსუყე ჰქონდა. ვაჟი არ ჰყოლია, სამი ქალიშვილი კი დროულად და კარგ ოჯახებში დაათხოვა. დარჩა შუახნესმიღწეული პავლე ოჯახში თავის მეუღლის ამარა. ოჯახის გაძღოლა პავლეს კიდევ კარგად შეეძლო. ახალგაზრდულ იერს არც ჩაცმულობაში კარგავდა. როცა უნაბისფერ ჩოხას ჩაიცვამდა თოვლივით თეთრ ახალუხზე, თავზე უნაბისფერსავ ყაბალახს გამოინასკვავდა, გრძელ წვივებზე წუღამესტებს დასჭიმავდა და მამაპაპისეულ ქამარ-ხანჯალს შემოირტყავდა, იგი 20-25 წლის ყმაწვილი გეგონებოდათ.
-თავადობა პავლეს შეშვენის, თუ არა გაბეყილი იესე გურიელი რა სათავადოაო? -ამბობდნენ სიროულელები.
რაც თავს მოესწრო პავლე, მის შემდეგ ხელმძღვანელობდა ლელოს თამაშს სიროულსა და ახალყანას შორის. სამიოდე ათეული წლების მანძილზე მხოლოდ ოთხჯერ ვერ დასწრებია იგი ამ სახალხო თამაშს და ოთხჯერვერ დამარცხებულან სიროულელები.
-ანდამატი აქვს ჩხარტიშვილს...
-თურმე მგლის მუხლს უდგამს იგი სიროულელ ვაჟკაცებს...
-ქვის გულსა და ლომის მკლავებს აბამს თანასოფლელებს...
ამბობდნენ პავლეზე.
მთავარი ჩხარტიშვილის თადარიგი იყო. ამ დღეს დიდი და პატარა, გლეხი და აზნაური, ყველა, ვინც მინდორზე გამოდიოდა, პავლეს გავლენის ქვეშ ექცეოდა, მისი ნება-სურვილის ამსრულებელი ხდებოდა.
ვაჟკაცებს პავლე წინასწარ შეამზადებდა ხოლმე. კარგს შეაქებდა, მთვრალს ცივ მდინარეში აბანავებდა, მაძღარს არბენინებდა, ფიცხსა და ჩხუბისთავს გააძევებდა, ხოლო სუსტს ტკბილად დაითხოვდა, -ისედაც ბევრი ვართო, -ეტყოდა.
თამაშობის დროს ახალ-ახალ ხერხებს იყენებდა პავლე. ბურთს დახვეულ ხალხს დასტრიალებდა, ახალყანელებში არეულობა შეჰქონდა.
-ვნახოთ სულ