ანდერგრაუნდი
საქართველო, ათიანი წლები
ერთხელ შახტაში პატარა მერცხლები ვიპოვეთ. გასაკვირი ის იყო, რომ დეკემბრის ბოლო იდგა. გავოცდი – გადამფრენი ფრინველები ხომ შემოდგომაზე მიფრინავენ, მაგრამ მოხუცმა მუშამ, ზეპმა, ამიხსნა, რომ მერცხლები წელიწადში, სულ ცოტა, ორჯერ ჩეკენ ბარტყებს. ნაგვიანევი ბარტყები მოღონიერებას ვერ ასწრებენ, ძალა არ ჰყოფნით თბილ ქვეყნებში გასაფრენად, ქალაქში რჩებიან და, როგორც წესი, მალევე იხოცებიან. ამ ბარტყებს ბედმა გაუღიმათ – ზეპს ყოველთვის მიჰქონდა მათთვის პურის ნამცეცები.
როგორ მოვამზადოთ „მოლოტოვის კოქტეილი“? – ბევრი არაფერია საჭირო: ვიღებთ მინის ბოთლს, ოღონდ არც ძალიან ვიწრო ყელი უნდა ჰქონდეს და არც – მეტისმეტად განიერი; დაგვჭირდება რაიმე აალებადი სითხე (ბენზინი ან დიზელი აჯობებს), ცოტაოდენი ავტომობილის ზეთი, ქსოვილის ნაგლეჯი და სულ ესაა.
ბოთლს ბენზინით 1/3-მდე შეავსებ, ზემოდან ზეთს დაასხამ (ყელამდე არ უნდა აავსო), მერე ქსოვილის ნაგლეჯის ნახევარს ფსკერამდე ჩაუშვებ, მეორე ნახევარს კი ბოთლის თავზე მიამაგრებ. სროლისას ბოთლი აუცილებლად უნდა გატყდეს, რათა „კოქტეილი“ აფეთქდეს. დამზადება ადვილია. მთავარია, საჭირო დროს გამბედაობა გეყოს და ისროლო.
მეათე დღე იყო, სხვა მუშებთან ერთად მერიასა და ინვესტორის ოფისთან მივდიოდი. გზაში ვფიქრობდი, რომ იმ დღეს მაინც შევძლებდი აალებული ბოთლის სროლას, მაგრამ ერთხელაც ვერ შევძელი.
მეათე დღესაც ვუყურებდი შავი ავტომობილების ესკორტს და ვფიქრობდი, სად მომეხვედრებინა ბოთლი. მე მძულდა სიტყვები „სამშობლო“ და „მტერი“, რადგან მათ წამდაუწუმ წარმოთქვამდნენ შავი ავტომობილების ესკორტით მოსულები. ძირითადად მაშინ, როცა თემის შეცვლა სურდათ.
მეშახტეების გაფიცვის მეათე დღეს მე ისევ ვიდექი მუშტებშეკრული და ვხედავდი, რა მშვიდად ელაპარაკებოდა სამიოდე ლოყაწითელი ჩინოვნიკი რამდენიმე მოშიმშილე მუშას. ზუსტად ის ფრაზები მესმოდა, რაც წინა დღეებში. მეშახტეები იმეორებდნენ, რომ ძველი ხელფასიც არ ჰყოფნიდათ თავის გასატანად, ხოლო შემცირებულით კომუნალურ გადასახადებსაც ვერ გადაიხდიდნენ.
ყვებოდნენ მძიმე სამუშაო პირობებზე, დახეულ ბოტებზე, ამბობდნენ, რომ მუშაობის შემდეგ ბანაობის საშუალებაც არ ჰქონდათ...
დაღუპული მუშებიც გაიხსენეს, მათი ოჯახებიც, რომლებსაც არანაირად არ დაეხმარნენ არსაიდან, რადგან გარდაცვლილებმა დაზღვევა ვერ მოასწრეს.
ღიპიანი ჩინოვნიკები ყველაფერს ისმენდნენ, მერე ერთსა და იმავეს ამბობდნენ – რომ შახტა კერძო ინვესტორის მფლობელობაში იყო და ბევრი არაფერი შეეძლოთ, თუმცა გვაიმედებდნენ, მოველაპარაკებითო. მერე მორალის კითხვას იწყებდნენ სახელმწიფოებრივ აზროვნებაზე.
ერთი მათგანი, რომელსაც ყველაზე პატარა ღიპი ჰქონდა და „ლუი ვიტონის“ ვარდისფერი პერანგი ეცვა, გიჟივით წამდაუწუმ გაჰყვიროდა: „ანარქია გინდათ?! უნდა დაწყნარდეთ! ანარქია ხომ არ იქნება?!“
მეათე დღესაც უაზროდ და უშედეგოდ ჩაიარა მოლაპარაკებამ. შავი ავტომობილების ესკორტი წავიდა. მეშახტეები აგინებდნენ მატყუარა მინისტრს, რომელმაც შარშან დახმარება აღუთქვა და სენტიმენტალურ ისტორიასაც მოუყვა მაღაროელ მამაზე, მერე კი გაუჩინარდა. არადა, წინამორბედზე გულწრფელი ჩანდა (ცრემლიც კი მოადგა, თუმცა აღარც ის გამოჩენილა მას მერე).
რომც დავიხოცოთ, არავის აინტერესებსო, ამბობდა ერთი მუშა ნაღვლიანად, მეორე კი იჯდა და თავისთვის, თითქმის ჩურჩულით, მღეროდა: „შარშან უფრო საშინელი ცივი ქარი ქროდა, მაგრამ მაშინ ჩემთან იყავ, სულ არ მეშინოდა...“ დროდადრო გვერდით მჯდომს მუჯლუგუნს წაჰკრავდა ხოლმე, ამყევი, ერთი იმათი დედაც, აზრი არ აქვს არაფერს, მაგათთან ლაპარაკს სულ უხელფასოდ მუშაობა სჯობიაო...
საქმე იქით მიდიოდა, რომ გაფიცვას შევწყვეტდით და სამუშაოს დავუბრუნდებოდით. ზეპსაც არ ამოუღია ხმა დღეს. არადა, გუშინ ამბობდა, ღვთისმშობლის ხატზე დავიფიცე, სანამ ძველ ხელფასს არ აღმიდგენენ, არ დავბრუნდებიო. იჯდა თავისთვის დაღრეჯილი, აღარც კი გვისმენდა.
ზეპმა კარგა ხანია გადააბიჯა სამოცს. ასე იმიტომ ვეძახდით, რომ გერმანელი მეკარის, ზეპ მაიერის გულშემატკივარი იყო. ჩვენი ზეპიც მეკარე გახლდათ, ტყიბულის „მეშახტეში“ თამაშობდა. რა თქმა უნდა, ეს გუნდი არასოდეს ყოფილა დიდი, მაგრამ სამოციანებში საბჭოთა კავშირის მეორე ლიგაში გამოდიოდა და ბევრი გულშემატკივარიც ჰყავდა ქალაქში. ერთხელ ზეპმა და მისმა თანაგუნდელებმა მოსკოვის ცეესკა დაამარცხეს, ანგარიშით 2:1, 1969 წელს. ამბობდა, პენალტი ავიღეო. ხშირად გვიყვებოდა ამ მატჩზე. ყველა ეპიზოდი ახსოვდა.
იმ დღეს გვიან საღამომდე ვისხედით შახტასთან. ისე დავიშალეთ, ზეპს ხმა არ ამოუღია, წასვლის წინ კი გაგვიღიმა.
მამაჩემმა და სხვა მეშახტეებმა მოითათბირეს, რომ ხვალიდან სამსახურს დავბრუნებოდით. საღამოს მე და მამა ტელევიზორთან ვისხედით, ახალ ამბებს ვუყურებდით. ეს ერთგვარი რიტუალია. ტელევიზორი ქმნის რეალობას ხალხისთვის, თუმცა ეს რეალობა ჩვენგან შორსაა, ჩვენგან დამოუკიდებლად იქმნება. ჟურნალისტები გიყვებიან სიახლეებს, რომლებიც, წესით, ჩვენს ქვეყანაზეა, იმ ხალხზე, რომლის ნაწილიც ჩვენ ვართ, სინამდვილეში კი არც ერთი ეს ამბავი ჩვენ არ გვეხება. სასაცილოა, მაგრამ ხშირად მიფიქრია, რომ ჩვენ არც კი ვარსებობთ.