წინასიტყვაობა ეიზენშტეინის ბიოგრაფია მოხერხებულად თავსდება ტრადიციული აღმზრდელობითი რომანის სქემაში. ბურჟუაზიული ოჯახი იშლება მამის ტირანიისა და დედის ნევროტული ღალატების გამო. ერთადერთი ვაჟის ცხოვრების გზა წინასწარაა განსაზღვრული ჯერ კიდევ მის დაბადებამდე. იგი არქიტექტორი უნდა გახდეს, როგორც მამამისი. თუმცა, ამ გეგმებში რევოლუცია შემოიჭრება. იგი მამას გენერლის ჩინს ართმევს, დედას კი ქონებას, სამაგიეროდ, შვილს საკუთარი გადაწყვეტილებების მიღების შესაძლებლობას ანიჭებს. შვილი არ გაჰყვება მამას, რომელიც იძულებულია ემიგრაციაში წავიდეს. იგი რევოლუციას, როგორც საკუთარ გათავისუფლებას ისე განიცდის. ის რეჟისორი ხდება პაპას მოლოდინისდა მიუხედავად. ოცდაშვიდი წლისა ის მსოფლიო დიდებას იხვეჭს, როგორც რევოლუციური მხატვარი, ხოლო ორმოცდაათი წლისა კვდება, სახელგანთქმულ, მაგრამ შერისხულ აკადემიკოსად...
ამ კლასიკოსად ქცეული ავანგარდისტის შეფასება არასოდეს ყოფილა ცალსახა. მარი სეტონი, ეიზენშტეინის პირველი ბიოგრაფი, მის პიროვნებას დაპროგრამებული კონფლიქტებით ხსნის: კომპლექსები, რომლებიც შერეული წარმოშობიდან განვითარდა (მამა ებრაელი, დედა რუსი); მატერიალისტებით გარემოცული მისტიკოსის თვითგანდგომა. ამასთან, სეტონისათვის ინფორმაციის წყაროდ დიდწილად თავად ეიზენშტეინი იქცა, რომელმაც ფაქტობრივი მასალა უყოყმანოდ გაამრავალფეროვნა საკუთარი ეფექტური გამონაგონებით. დომინიკ ფერნანდესი თავის ეიზეინშტეინის ფსიქოანალიზურ ბიოგრაფიაში სრულიად ენდობა ამ მონაყოლებს, რომელთა საფუძველზეც ის დარწმუნებით დიაგნოსტირებს ფარულ ჰომოსექსუალიზმს. როცა სამოციან წლებში დასავლეთში ხელახლა აღმოაჩინეს საბჭოთა ავანგარდი, ევროპელი ინტელექტუალების ახალგაზრდა თაობამ ეიზენშტეინი მემარცხენე რადიკალ მხატვრად გამოაცხადა. სამშობლოში კი, უშუალოდ XX ყრილობის შემდეგ, იმავე თაობამ იგი მემარჯვენე კონფორმისტად შერაცხა, რომელმაც, ფაშიზმის მადიდებელი იტალიელი ფუტურისტების მსგავსად, შთამბეჭდავი და, ამიტომ საეჭვო, ძეგლი დაუდგა სტალინურ ეპოქას. ამ მოსაზრებას ახმოვანებს, მაგალითად, ზეკა X123 ალექსანდრე სოლჟენიცინის ივან დენისოვიჩის ერთ დღეში (1962). ახალი თაობა ეიზენშტეინის შოკურ ესთეტიკას და მის სურვილს, გავლენა მოახდინოს ცნობიერებაზე კინოს მეშვეობით, განიხილავს, როგორც ტოტალიტარულ პოეტიკას როგორც ხელოვნებას, რომელიც კურთხევას აძლევს სახელმწიფო ძალადობას. ეიზენშტეინს სურდა დაესწრო ყველა მისი ბიოგრაფისათვის. 1927 წელს, ფროიდის ლეონარდო და ვინჩიზე ნარკვევის გავლენით, მან საკუთარ პიროვნებაზე ფსიქოანალიზური გამოკვლევის დაწერა გადაწყვიტა. ამ დაუწერელ წიგნს მან ინგლისურად “ My Art in Life “ (ჩემი ხელოვნება ცხოვრებაში) დაარქვა. თავის ავტობიოგრაფიულ შენიშვნებში, რომელთა წერაც 1943 წელს წამოიწყო, მან თავისი თავი ძველმოდური აღმზრდელობითი რომანის გამოგონილ პერსონაჟად აქცია. ეს რომანი ავტომატური წერის უახლეს სტილშია გააზრებული. ეიზენშტეინი თავის ცხოვრებას რეტროსპექტულად გვიხატავს, როგორც მიზანდასახულ, ტელეოლოგიურ და სისტემატურ მოძრაობას, რისთვისაც შეგნებულად ახდენს მოვლენათა დროში გადაადგილებას და, არცთუ იშვიათად, სიმართლეს მალავს. სინამდვილეში ეიზენშტეინის ცხოვრება მოულოდნელი მიხვეულ-მოხვეულებითა და საცთურებით იყო მდიდარი გამხდარიყო არქიტექტორი თუ იაპონიის (კულტურის) სპეციალისტი? წასულიყო ემიგრაციაში გერმანიაში? დარჩენილიყო აშშ-ში? თუ მისი მეგობრების, ისააკ ბაბელისა და ვსევოლოდ მეიერჰოლდის მსგავსად, სიკვდილს შეგებებოდა სასამართლოს განაჩენით? ეიზენშტეინმა ბევრი პირადი ქარტეხილი გადაიტანა, რომელთაც იგი უბრალოდ არჩევნის წინაშე კი არ დააყენეს, არამედ უფსკრულებიც დაანახეს თავის ბურჟუაზიულ სახლსა და ავანგარდისტული ქცევის ეგზისტენციალურ მოდელს შორის, მემარცხენე მხატვრის სახესა და მის აუდიტორიას პროლეტარიატს შორის, რომელსაც ამ თავისი წარმომადგენლისა არ ესმოდა. მას, საბჭოთა მემარცხენეს, ევროპულ ბოჰემასთან და ჰოლივუდის მანქანასთან შეჯახება მოუხდა. მან ისწავლა სტალინის დროებაში ცხოვრება პირობებში, როცა აკრძალვა, შანტაჟი, შიში და ცთუნება ერთმანეთში აირია. მას ეშინოდა თავისი სექსუალობის და განდევნიდა მას ეროტიკულ ნახატებსა და ხუმრობებში, რომლებიც ბევრ მის თანამემამულეს აცბუნებდა; და ხელოვნებაში, რომელიც მის მიერ გაგებული იყო არა როგორც სექსუალობის, არამედ დათრგუნული სადიზმის სუბლიმაცია. მშვენიერი ჭაბუკები მის ფილმებში ძალადობრივი სიკვდილით იღუპებიან. ამაზრზენი ცინიკოსის ან მკვლელის როლი მან თავის ასისტენტს, ლამაზ გრიშას გადასცა. ეიზენშტეინი საკუთარ თავს დაუნდობელ ბავშვად განიხილავდა, რომლის სადიზმი ემოციურმა უმწიფრობამ და სექსუალურმა აკრძალვებმა ჩამოაყალიბეს.
თავის ხელოვნებაში, რომელიც მის მიერ თავდაპირველ რეალობად და ერთადერთ აუცილებლობად აღიქმებოდა, ის თავისი დროის ყველაზე მტკივნეულ თემებს ეხება: ძალადობა და მასობრივი მკვლელობები; ხალხის ბრბოს ეროტიზმი და ამით დაავადებული სივრცე; აღქმის ფრაგმენტაცია და დაკარგული მთლიანობის წყურვილი, რომლის მაგალითი ეიზენშტეინისათვის 1930-იანი წლების სტალინური უტოპია გახდა.
თავის პირველ ფილმში გაფიცვა მან რევოლუცია წარმოადგინა როგორც კინემატოგრაფიული, დინამიკური და ტრაგიკული მოვლენა. ფილმის კადრები კონსტრუქტივისტულ ფერწერასა და ფოტოგრაფიასთან შედარებას უძლებდა; სამსახიობო ექსცენტრიკა მეიერჰოლდის თეატრს ეპაექრებოდა. ამასთან, კადრების უჩვეულო შეპირისპირება და მათი სისასტიკე ბავშვს დედას ართმევენ და კიბეების უჯრედში აგდებენ (მანამდე მხოლოდ ერიჰ ფონ შტროჰაიმს თუ ეყო სითამამე ამგვარი რამე ეჩვენებინა!) უპრეცედენტო, შემაძრწუნებელ ზემოქმედებას ახდენდნენ. ეიზენშტეინის რადიკალური მონტაჟი ნოვატორული იყო. ჩვეულებრივი 4060 შეწებება-გადაბმების მაგიერ, ნაწილზე აქ იყო