წინათქმა - ამელი ნოტომის მეტაფიზიკა ბარონესა ამელი ნოტომის, ფრანგულენოვანი ლიტერატურული ფენომენის, საინტერესო ბიოგრაფია უდიდეს გავლენას ახდენს მის შემოქმედებაზე. იგი „კულტურულ ხეტიალს“ უჩვეულო თხზულებებად აქცევს, ამაღლებული სტილით ხშირად არღვევს სტერეოტიპებსაც. მის მიერ შექმნილი რეალობა ნამდვილ ცხოვრებაზე უფრო მძაფრად აღიქმება, რაც, საბოლოოდ, ყოველ რომანს პარადოქსულად აქცევს. მწერალი მუდმივად ეძებს ნორმიდან გადახრის მიზეზებს. მისი ირონია, „განმწმენდი იუმორი“ გაწონასწორებულია რომანტიზმითა და ამაღლებული განწყობით, თუმცა მკითხველს არჩევანს ყოველთვის უტოვებს. ამიტომაც, მისი ნაწარმოებები ხშირად ერთმანეთის საპირისპირო მოსაზრებებს იწვევს.
კრიტიკოსებს ჯერ კიდევ ზუსტად ვერ განუსაზღვრავთ მისი რომანების ჟანრი, რადგან მათ აქვს გოთური, ფანტასტიკური, სათავგადასავლო, დეტექტიური, სიურეალიზმის, მაგიური რეალიზმის და კომედიის მკაფიო ნიშნები.
ამელი ნოტომის ნამდვილი სახელია ფაბიენ კლერ ნოტომი, დაიბადა ბელგიელი დიპლომატის, ბარონის ოჯახში 1966 წ. 9 ივლისს ბელგიაში, ეტერბეკში, ბრიუსელთან ახლოს (თუმცა მეტაფორულად ამტკიცებდა, კობეში, იაპონიაში, 13 აგვისტოს, 1967 წ. დავიბადეო, თუმცა, ჩანაწერების მიხედვით, იქ მხოლოდ ორიდან ხუთ წლამდე ცხოვრობდა ოჯახთან ერთად). მის რომანებში მულტიკულტურიზმის აშკარა გავლენა იგრძნობა, თუმცა ყველაზე მეტად მაინც იაპონური კულტურის განსაკუთრებული სიყვარული სჭარბობს.
როდესაც ღმერთი მიხვდა, რომ არც ღმერთი იყო და არც ღვთის ავატარი, ზეცას, შეიძლება, ბევრი არაფერი დაუკარგავს, მაგრამ ქვეყნიერებამ ერთი კარგი მწერალი შეიძინა; თუმცა ეს მოხდა ოცი წლის შემდეგ, 1992 წელს, როდესაც ახალგაზრდა ფრანგულენოვანი ბელგიელი მწერლის, ამელი ნოტომის პირველი რომანი „მკვლელის ჰიგიენა“ ლიტერატურულმა კრიტიკამ საფრანგეთში „წლის აღმოჩენად“ აღიარა. თავად ავტორი აღნიშნავს, რომ ამ რომანში სრულად გადმოსცა თავისი თვალსაზრისი წერის ხელოვნებასა და სამყაროზე. რამდენიმე კრიტიკოსს წიგნი იმდენად უცნაურად მოეჩვენა, რომ სერიოზულ ეჭვს გამოთქვამდნენ, ფსევდონიმით ვინმე ხანში შესული კაცი ხომ არ წერსო. ასე უჩვეულოდ გამოჩნდა ამელი მწერლობაში, მისდამი ინტერესი კი დღემდე არ განელებულა.
სამყაროს მისეული აღქმა და პირველი განცდები მჭიდროდ არის დაკავშირებული მის ცხოვრებასთან, რომელიც, მისი აღქმით, დაიწყო 2 წლის ასაკში, იაპონიაში ბელგიის ელჩის ოჯახში. ისინი მთის ულამაზეს სოფელ შუკუგავაში, ქ. კობეს გარეუბანში ცხოვრობდნენ. იაპონიაში გატარებულმა სამმა წელმა წარუშლელი შთაბეჭდილება მოახდინა გოგონაზე, რომელიც უკვე სრულყოფილად ფლობდა იაპონურ და ფრანგულ ენებს. მაშინ თავი იაპონელიც კი ეგონა და უკვე ჰქონდა საკუთარი თავის რწმენა, სამყაროს ლირიკული და ამაღლებული ხედვა. ზღაპრული ბავშვობის 5 წლის შემდეგ ამელი იძულებულია, სათაყვანებელი იაპონიიდან ოჯახთან ერთად გადავიდეს ჩინეთში, პეკინში. მომდევნო წლებში ოჯახთან ერთად ბირმაში (ამჟამად მიანმარის რესპ.), ტაილანდში, ნიუ-იორკში ცხოვრებამ მას სხვადასხვა კულტურისადმი ფაქიზი ემოციური აღქმა ჩამოუყალიბა და სიცოცხლის მერყეობის შეგრძნებაც გაუღვივა. წარსულის მიტოვების (თუ დაკარგვის) შიშმა გაუმძაფრა სამშობლოდან გადახვეწილობის გრძნობა და ნელ-ნელა საკუთარ თავში ჩაიკეტა. იმ პერიოდიდანვე დაეუფლა შიში სიცარიელისა, რომელსაც შეუძლია მისი „შესრუტვა“, და ეს შეგრძნება მომავალში მწერლის წარმოსახვის ერთ-ერთ განმსაზღვრელად იქცა. მაშინაც უყვარდა ზღაპრებისა თუ ბიბლიის პოეტურად და კრიტიკულად შეცვლა, მათი დასასრულების გადასხვაფერება. მის რომანებში ასახული სიცოცხლისა და სიკვდილის გაკონტროლების სურვილიც სწორედ ამ ნაადრევი მოწიფულობის შედეგია.
დღემდე არ წყდება კამათი იმაზე, თუ რამდენად ავტობიოგრაფიულია ნოტომის რომანები და რა არის მათში გამოგონილი. „თანამედროვე ერა დანაწევრების, ფრაგმენტაციის ერაა, მაგრამ აზრების დაშლის თვალსაზრისით, მე კი პირიქით, ჩემებურად მინდა შევქმნა აზრის წარმოშობის საშუალება. აზრის გარეშე ფონს ვერ გავალთ“, – ამბობს ნოტომი, და აცხადებს: „სიტყვების მიღმა არ ვარსებობ“.
ჯერჯერობით ნოტომის მხოლოდ 31 რომანია გამოქვეყნებული. მისი ცხოვრებით, მოგზაურობითა და ამომავალი მზის ქვეყნის აღფრთოვანებით გაჟღენთილი თხზულებები ორმოცზე მეტ ენაზეა თარგმნილი, მათ ლიცეუმშიც ასწავლიან, მრავალი მეცნიერი მის წიგნებზე დისერტაციას წერს; 2001 წლის ნოემბერში ნოტომისადმი მიძღვნილი საერთაშორისო კონფერენციაც ჩატარდა. მისი რომანების მიხედვით დადგმულია 14 სპექტაკლი, გადაღებულია ფილმები. რომანმა „კრძალვითა და ცახცახით“ 1999 წ. საფრანგეთის აკადემიის გრან-პრი მიიღო. 2007 წ. მის რომანს „არც ევა, არც ადამი“ მიენიჭა „ფლორის“ პრემია. 2008 წელს მწერალს ყველა ნამუშევრისთვის გადასცეს ჟან ჟიონოს ლიტერატურული პრემია.
2015 წ. 19 დეკემბერს ამელი ნოტომი მიიღეს ბელგიის ფრანგული ენისა და ლიტერატურის სამეფო აკადემიაში. ჟაკ დე დეკერმა იგი შეარჩია „[მისი] თხზულებების მნიშვნელობის, ორიგინალურობის, თანამიმდევრულობის და საერთაშორისო გავლენის გამო“.
2021 წლის 3 ნოემბერს მას მიენიჭა რენოდოს პრემია, რომანისთვის „პირველი სისხლი“. 2023 წ. კი გამოქვეყნდება მისი ახალი რომანი „ფსიქოპომპა“.
ჟურნალ „ფიგაროში“ 07/01/2022 გამოქვეყნდა ინტერვიუ, რომელშიც ამელი ნოტომმა და ფრანგმა მწერალმა, ფრედერიკ ბეგბედერმა პირველად აღიარეს, რომ ისინი დიდი ხანია, დაქორწინებულნი არიან, და ეს მორგანატული ქორწინებაა.
ქართულად გამოცემულია მისი რამდენიმე რომანი: „მკვლელის ჰიგიენა“ და „კატილინას წინააღმდეგ“, (2001
ჩუქება
