წიგნი III - „დაუბრუნე ირმები ტყეებს!“
გიორგობას აღლუმი უნდა შემდგარიყო შაორის მთის სანახებში, მეფის სახელით „წვევის წიგნნი“ გაუგზავნეს გიორგი ჭყონდიდელს, შერგილ ლიპარტიანს, ბეშქენ ჯაყელს, ფარჯანიანს, აზნაურ მორკნეველს, ფანასკერტის ციხისთავს.
ულაშქროდ იყვნენ ნახმობი ჰერეთელი დიდებულები: ბარამ არიშიანი და ქავთარ ბარამისძე.
მეფეს განზრახული ჰქონდა ახლა მთიანეთის პირობებში გამოეცადა მეომართა ამტანობა, ცხენთა გამძლეობის უნარი, მწვერვალებზე აღმართულ ციხეთა შემოწყობა, ლოდსატყორცნების, „ტარანებისა“ და „ვერძების“ გამოყენება ახლად შემოკრეფილ მონასპათათვის.
მოეწყო სასინჯი იერიშები როგორც ციხეებზე გარედან მისატანი, ისე გოდოლების, გალავნებისა და ბლისკინების დასაცავი. ბერძნული ცეცხლის, საგორავების გამოყენება და ციხის გარემომცველთათვის მდუღარის დაშენა.
შაორიდან ბირთვისს უნდა წამოეყვანა ეს ლაშქარი და ეჩვენებინა სავსებით მიუვალი ციხის აღების მაგალითები.
ბირთვისი მოუვლელი დარჩათ ბაღუაშ-ორბელიანებს, რადგან თურქთაგან შევიწროებას არ განიცდიდნენ ისინი. გარდა ამისა, ამ ციხის მომარაგება სჭირდა მისი სიდიდისა და სიმაღლის გამო.
იქაურ მკაცრ ბუნებას ვერ უძლებდნენ მეციხოვნენი ზამთარში, არც ლიპარიტისძეთ გააჩნდათ იმდენი სახსარი, ციხიონი (ციხიონი – გარნიზონი. სიტყვა ხევსურეთშია ჩანაწერი.) შეენახათ, ამიტომაც მოუვლელი და უკაცრიელი დარჩა ბირთვისი.
დავით მეფე მთელ წელიწადს იღვწოდა შეეკეთებინა ამ უზარმაზარი ციხე-ქალაქის გოდოლები, ქვითკირის კარიბჭენი, წყლის მილები და წყალთა შემკრები აუზები, რომელშიაც ინახავდნენ წვიმის წყალს, იმ შემთხვევაში, როცა მტერი ხანგრძლივად შემოეწყობოდა ამ ციხეს.
თრიალეთის აღების უმალვე დავით მეფემ ჩუხჩნი ჩააყენა იმ გოდოლებში, რომელნიც ჰკეტავენ ნახევარი ფარასანგის (ფარასანგი – 51/2 კილომეტრი.) მანძილზე გავლებულ კლდეთა ნაპრალს.
ამ ნაპრალების გაყოლებით სულ აღმა და აღმა ადის ერთადერთი გზა, ბირთვისის ციხეების ზეგანზე ასასვლელი.
თავის დროზე ამაოდ ეცადა მალიქ-შაჰ სულტანი, როგორმე აეღო ბირთვისი და გაწბილებული უკუაქცია იგი გიორგი მეფის ლაშქარმა.
ამიტომ უყვარდა დავით მეფეს ბირთვისი და ამ ციხის აღებაც უნდა ეჩვენებინა თავისი სპასალარებისა და ლაშქრისათვის.
„ალბათ ეგ იქნება უკანასკნელი აღლუმი, ჩვენო პატრონო“.
სთქვა ხმადაბლა მახარაიმ.
„ვითარებას გააჩნია, მახო, თუ გავიმარჯვეთ, შესაძლოა ვერც კი მოვიცალოთ აღლუმებისათვის, თუ არადა, კვლავადაც არაერთი დაგვჭირდება ალბათ“.
მალემსრბოლნი ლიხზედაც გადასულნი არ იქნებოდნენ, ისე ჩამოსთოვა თრიალეთის მთებზე.
მეფე უთენია დგებოდა, უგუნებოდ უთვალთვალებდა მოღუშულ ბუნებას, ჯერაც ფოთლები ზედ ესხა ჭადრებს, როცა თრიალეთის ბარსაც ეწვია ნაადრევი თოვლი.
ერთი კვირაც არ იყო გასული, ანთიმოზ ბერი ჩამოვიდა გეგუთიდან. ბიზანტიონიდან ახლად დაბრუნებული ნიანია ბაკურიანისა და გიორგი მეფის ბარათები ჩამოუტანა პატრონს.
მეფემ თავათ გახსნა გრაგნილი, ორგზის გადაიკითხა ნიანიას საკმაოდ ვრცელი პიტაკი ბიზანტიაში მომხდარი უკანასკნელი ამბების გამო.
მინაწერში ნიანია იუწყებოდა: გაზაფხულზე მარიამ დედოფალი ჩამოსვლას აპირებსო.
ხუფთაში მოუღწევია იერუსალემელ ბერს, ფოჩოლიკაის, ჯონდი ერისთავის მიერ გამოგზავნილი წერილი თან მოაქვსო.
ცნობისწადილი მოეძალა პატრონს: უკანასკნელი პიტაკი ჯონდი შამანისძისა ჯერ კიდევ გასულ ზაფხულს მოუვიდა ანტიოქიიდან.
იერუსალემიდანო?
გაოცდა მეფე.
„ნუთუ იერუსალემი აიღეს ჯვაროსნებმა?“
ეუბნება მახარაის.
„ჯონდის უკანასკნელი ბარათი ისე ნაღვლიანი იყო, შესაძლოა, მობეზრდა მას ჯვაროსან ლაშქართან ხეტიალი და თავათ წასულიყოს იერუსალემს“, მიუგო მახარაიმ და ისევ ნიანია ბაკურიანის მიერ გამოგზავნილ ბარათს დაუწყო ფურცვლა.
„ღმერთმა ინებოს, მშვიდობით დაგვიბრუნდეს ჯონდი, ეს ხეტიალი და წამება, დიახაც, გამოადგება მას მომავალ ომებში“, სთქვა მეფემ.
„არაფერია, ჩვენო პატრონო, ფოლადი რაც უფრო დიდხანს დაჰყოფს ბრძმედში, მით უფრო მტკიცე დადგება. ბუხრის პირად ჯერ აროდეს გაზრდილა სარდალი. მე იმას ვწუხვარ, – დასძინა მახარაიმ, – თავისი ქვიშისფერი ჯაჭვი რომ არ წაიღო ჯონდი ერისთავმა თან. შამან ერისთავს სვიანად უტარებია იგი მრავალ ომში, მეფევ ბატონო“.
„ეჰ, ჩემო მახო, ჯაჭვი რა ბედენაა, ყველაზე საიმედო ჯაჭვი ვაჟკაცობაა. მაჰმადს კარგად უთქვამს ამის გამო: მე მათ ვებრძოლები უჯაჭვოდ დღესა მას რისხვისას“.
მახარაიმ შენიშნა: „აფსუს, ნიანიაც თან რომ არ გაჰყვა შამან ერისთავის ვაჟს“.
მეფე მცირე ხანს შესცქეროდა სარკმლის გადაღმა მოცქრიალე თოვლის ფთილებს და მერმე ბრძანა:
„ნიანია ბაკურიანს ეყო, რაც თავს გადახდა, სელჯუკიანებმა საკმარისად გაუმაგრეს კუნთები მას...“
* * *
გიორგი ჭყონდიდელი მობრძანდებაო! მხოლოდ ესა სთქვა ანთიმოზ ბერმა ლიპარიტის უბნის ეკლესიაში ნაწირვევს და მთელს საერისთავოს მოედო ეს ხმა.
ჯერ არავის სმენია, დავით მეფის სარდლების მისვლა-მოსვლა წინასწარ ცოდნოდა ვინმეს, მით უმეტეს, გიორგი ჭყონდიდელისა.
ყველამ იცოდა: ორლესულ მახვილსავით რომ ხმარობდა დავით მეფე ჭყონდიდელის სახელს.
ავი ენები უფრო მეტს ამბობდნენ:
„როცა სათნოების გამოჩენა სწადია დავითს, მაშინ ჭყონდიდელის თეთრ წვერს ისაფრებს, რათა ლმობიერად მოეჩვენოს მტრებს, ხოლო როცა დასჯა მოუნდება ვინმესი, ჭყონდიდელს წარუძღვანებს თავის ლაშქარს ქრისტეს ჯვრითა და ბაგრატისეული მახვილით აღჭურვილს.
ჭყონდიდელი ომიცაა და ზავიცა“.
* * *
ჭყონდიდელი მობრძანდებაო!
ღელავდნენ ლიპარიტის მომხრე აზნაურები.
„ომია თუ აღლუმი?“