თავი 1 ბინაში შესულმა ტომი ბერესფორდმა წინკარში პალტო გაიხადა და აუჩქარებლად ჩამოკიდა საკიდარზე, შლაპასაც იმავე სიჩქარით მიუჩინა ადგილი მეზობელ კაუჭზე. ბოლოს მხრებში გაიმართა, სახეზე გამამხნევებელი ღიმილი აიფარა და სასტუმრო ოთახში შევიდა, სადაც მისი ცოლი ხაკისფერი შალის ძაფისგან ბალაკლავას ( ნაქსოვი ჩაფხუტი, რომელიც თავს, კისერსა და მხრებს ფარავს.) ქსოვდა.
1940 წლის გაზაფხული იდგა.
მისის ბერესფორდმა ქმარს სწრაფად გახედა და ქსოვას მოუჩქარა, ცოტა ხნის შემდეგ კი ჰკითხა:
– რამე სიახლე ხომ არ არის საღამოს გაზეთებში?
– ბლიცკრიგი ახლოვდება, – მიუგო ტომიმ, – ვერ არის საფრანგეთის საქმე კარგად.
– მგონი, მთელ მსოფლიოზეც იგივე ითქმის, – ჩაილაპარაკა ტაპენსმა.
დუმილი ამჯერად ტომიმ დაარღვია:
– რატომ არაფერს მკითხავ? შენი ტაქტიანობა ვერაფერს შეცვლის.
– ვიცი, – დაეთანხმა ტაპენსი, – მეტისმეტი ტაქტიანობა გამაღიზიანებელია, მაგრამ ჩემი შეკითხვებიც გაგაბრაზებს. ან რა საჭიროა? ყველაფერი ისედაც სახეზე გაწერია.
– არ მეგონა, თუ ასე უნუგეშოდ გამოვიყურებოდი.
– მოხარშულს გიცნობ, ძვირფასო, – თქვა ტაპენსმა, – მაგ ღიმილით ვერაფერს გამომაპარებ.
– მართლა? – გაეღიმა ტომის.
– აბა, რა! მიდი, დაიწყე. არაფერი გამოვიდა?
– არაფერი. არავის ვუნდივარ. გეფიცები, ტაპენს, საშინელებაა, როცა ორმოცდაექვსი წლის კაცს აგრძნობინებენ, რომ ბებერია. არმია, ფლოტი, ავიაცია, საგარეო საქმეთა სამინისტრო – ყველა ერთსა და იმავეს მიმეორებს: ასაკი ხელს არ გიწყობთ, შესაძლოა მოგვიანებით დაგვჭირდეთო.
– მეც მაგ დღეში ვარ, – მიუგო ტაპენსმა, – ჩემი ასაკის ქალი მოწყალების დად არ სჭირდებათ. არც სხვა საქმეში. ცხვირმოუხოცავი ღლაპი გოგო ურჩევნიათ, რომელსაც არც ჭრილობა უნახავს ოდესმე და არც ბინტის გამოხარშვა შეუძლია. არადა, სამი წელი, 1915-დან 1918-მდე, ფრონტზე გავატარე, მედდაც ვიყავი, საოპერაციოშიც მიმუშავია, სატვირთო მანქანაც მიტარებია, გენერლის მძღოლიც ვიყავი. გავბედავ და ვიტყვი, რომ თავი არსად შემირცხვენია, ახლა კი თურმე საშუალო ასაკის ერთი საბრალო და მომაბეზრებელი ქალი ვარ, რომელიც სახლში უნდა იჯდეს და ქსოვას დასჯერდეს.
– ომი ნამდვილი ჯოჯოხეთია, – პირქუშად ჩაილაპარაკა ტომიმ.
– გეთანხმები, მაგრამ ეს იმას არ ნიშნავს, რომ გულხელდაკრეფილი ვისხდეთ, – თქვა ტაპენსმა.
– კიდევ კარგი, დებორა მაინც მუშაობს, – ანუგეშა ტომიმ.
– ჰო, კარგადაა, – თქვა დებორას დედამ, – მაგის იმედი მაქვს, ყველაფერს თავს გაართმევს. თუმცა, ტომი, ვფიქრობ, რომ არც მე დავუდებდი ტოლს.
– არა მგონია, ამაში დაგეთანხმოს, – გაეღიმა ტომის.
– ქალიშვილები ზოგჯერ აუტანლები არიან, – ჩაილაპარაკა ტაპენსმა, – განსაკუთრებით მაშინ, როცა გულისხმიერების გამოჩენა სურთ.
– არც მე მიყვარს, როცა დერეკი ჩემი ასაკის გამო თანაგრძნობის გამოჩენას ცდილობს, – თქვა ტომიმ, – სახეზე აწერია: „საბრალო მოხუცი მამა“.
– შესანიშნავი შვილები გვყავს, – თქვა ტაპენსმა, – მაგრამ ზოგჯერ მეტისმეტად თანაგვიგრძნობენ.
და მაინც, ტყუპის, დებორასა და დერეკის ხსენებაზე, ქალს თვალებში სინაზე ჩაუდგა.
– ჩემი აზრით, – ჩაფიქრებული სახით ჩაილაპარაკა ტომიმ, – ადამიანებს ხშირად უჭირთ იმის გაცნობიერება, რომ ასაკში შევიდნენ და იმის გაკეთება აღარ შეუძლიათ, რასაც წარსულში აკეთებდნენ.
ტაპენსმა გაბრაზებით ჩაიფრუტუნა და შავთმიანი თავი გადააქნია. ძაფის გორგალი მუხლებიდან იატაკზე ჩამოუგორდა.
– მაშასადამე, აღარ შეგვიძლია, არა? იქნებ ეს მხოლოდ მათი მცდარი აზრია? თუმცა ზოგჯერ თავს ისე ვგრძნობ, თითქოს ღირებული არასდროს არაფერი გაგვიკეთებია.
– შესაძლოა ასეცაა, – უთხრა ტომიმ.
– შესაძლოა, მაგრამ, ყოველ შემთხვევაში, მიგვაჩნდა, რომ მნიშვნელოვან საქმეს ვაკეთებდით. მითხარი, რომ ეს ყველაფერი არ დამსიზმრებია. ხომ იყო ეს, ტომი? ხომ მართალია, რომ ერთხელ გერმანელმა ჯაშუშებმა თავში ჩაგარტყეს და გაგიტაცეს? ხომ მართალია, რომ საშიშ დამნაშავეს მივაკვლიეთ და შევიპყარით? ხომ მართალია, რომ ერთი ქალიშვილი გადავარჩინეთ და მნიშვნელოვანი საიდუმლო დოკუმენტები მოვიხელთეთ, რისთვისაც ერთმა მადლიერმა ქვეყანამ გულუხვად დაგვაჯილდოვა? ჩვენ! შენ და მე! ამჟამად ყველასგან უგულებელყოფილი, ყველასთვის არასასურველი მისტერ და მისის ბერესფორდები.
– საკმარისია, ძვირფასო. ლაპარაკით საქმეს არაფერი ეშველება.
– და მაინც, – თქვა ტაპენსმა და ცრემლი მოიწმინდა, – ყველაზე მეტად მისტერ კარტერმა მატკინა გული.
– ძალზე თავაზიანი წერილი ხომ მოგვწერა?
– მაგრამ არაფერი გაუკეთებია – იმედიც არ მოუცია.
– ამჟამად ისიც ჩვენსავით უსაქმოდაა. მოხუცდა, შოტლანდიაში ცხოვრობს და თევზაობით ერთობა.
– შეეძლოთ დაზვერვაში გამოენახათ რამე საქმე, – არ ცხრებოდა ტაპენსი.
– რომ ვერ გავმკლავებოდით? – შეეპასუხა ტომი, – იქნებ ამის თავი აღარ გვაქვს?
– უცნაურია, – თქვა ტაპენსმა, – ადამიანს ჰგონია, რომ ყველაფერი ძველებურად შეუძლია, მაგრამ საქმე
ჩუქება
