1 ყველა ქვეყანას აქვს თავისი სამარყანდი და თავისი ნუმანსია. იმ ღამეს ორივე მათგანი აქ, ჩვენთან, მორავის ნაპირზე მდებარეობდა. ნუმანსია, იბერიის მაღალმთიანეთის დასახლება, ერთ დროს რომის იმპერიის წინააღმდეგ მებრძოლთა უკანასკნელ თავშესაფარსა და ბასტიონს წარმოადგენდა; სამარყანდი კი − რა დატვირთვაც არ უნდა ჰქონოდა მას ისტორიისთვის, ლეგენდად იქცა და ლეგენდად დარჩა; იგი ისტორიის მიღმაც არ დაკარგავს იდუმალებას. მორავის ნაპირებზე ციხესიმაგრის მაგივრობას გემი სწევდა − პატარა ზომის მცურავი ნაგებობა, რომელიც „სასტუმროდ“ იწოდებოდა და უკვე კარგა ხანი იყო, მწერალს, უფრო სწორად, ყოფილ მწერალს, თავის ბინად ექცია. გემზე „სასტუმრო“ თვალის ასახვევად უფრო დაეწერათ − ღამის გასათევად ოთახს, ანუ კაიუტას თუ მოითხოვდა ვინმე, უმალ უარით ისტუმრებდნენ, „ყველა ადგილი დაკავებულიაო“. ღამის გათევის მსურველთა რაოდენობა, რასაკვირველია, ძირითადად ნულს უტოლდებოდა არა მხოლოდ იმიტომ, რომ გემი ისეთ ადგილას უშვებდა ხოლმე ღუზას მდინარეში, იოლად ვერსაიდან რომ მიუდგებოდა კაცი. და თუ მაინც მიაკითხავდა ვინმე „სასტუმროს“, უფრო იმიტომ, რომ თვალს იზიდავდა მდინარის ხეობის წყვდიადში მოციმციმე ფირნიში „მორავული ღამე“.
გემს ღუზა არ იჭერდა, სახელდახელოდ იყო მიბმული თოკით ხეებსა და ელექტრონის ბოძებზე, იმდენად ზერელედ, რომ იოლად შეხსნიდა პატრონი, გასაქცევად თუ გაუხდებოდა საქმე, ანდა მდინარეზე აღმა-დაღმა ცურვას ან მოტრიალებას მოისურვებდა (მორავა, წლების განმავლობაში, ქვიშითა და შლამით ივსებოდა არა მხოლოდ ომის მიზეზით; შემდეგ კი, როცა ადგილობრივი ეკონომიკა ევროპის თავისტკივილად ქცეული ქვეყნის საზღვრებს გასცდა და ლამის ყველა წყლული მოაშუშა, მდინარის უმეტეს მონაკვეთებზე, თვით სამხრეთ და დასავლეთ სათავეებამდეც კი, სანაოსნოდ ვარგისი გახდა).
იმ ღამეს, როდესაც გემზე დაგვიძახეს, ის სოფელ პოროდინსა და ქალაქ ველიკა პლანას შორის იყო გაჩერებული. ველიკა პლანა მდინარესთან უფრო ახლოს მდებარეობს, მაგრამ ხმა პოროდინის ნაპირიდან მოგვაწვდინეს, ამ ორი ადგილის დამაკავშირებელი ხიდისგან საკმაოდ შორიდან და ყველანი ცალ-ცალკე გავეშურეთ გემისკენ დაკლაკნილი გზებით − სოფლიდან აცაბაცად გასულები ხან მარცხნივ ვუხვევდით, ხან მარჯვნივ, მინდორ-მინდორ მივდიოდით და სხვადასხვა ადგილას ვკვეთდით ყანაში გაკვალულ ბილიკებს. მაშინ ყველანი პოროდინში ან მეზობელ სოფლებში ვიყავით მიმოფანტულები ჩვენს კარ-მიდამოებზე; თითოეული ჩვენგანი თავისი ცხოვრების ცალკეულ ეტაპზე მისი ცხოვრების მონაწილე იყო − ყოფილი ავტორის მეგობრები, თანამოაზრეები, შორეული მეზობლები, თანამგზავრები − უცებ ვიქეცით ერთ კოლონად − მანქანებით, ველოსიპედებითა თუ ტრაქტორებით დავადექით გზას, ზოგიც ფეხით მოგვდევდა − ეს უკანასკნელნი ხანდახან იმავე სისწრაფით მიიწევდნენ წინ, როგორც სხვადასხვა სახის ტრანსპორტით მიმავალნი ოღროჩოღრო შარაზე, რომელიც უადგილო ადგილას წყდებოდა, არსაით მიდიოდა და მიზანს უფრო გვაშორებდა, ვიდრე გვაახლოებდა. რასაკვირველია, მიუხედავად იმისა, რომ მოციმციმე ფირნიში „მორავული ღამე“ ერთი ხელის გაწვდენაზე ეგონათ, ქვეითებსაც უწევდათ ალაგ-ალაგ ღრმა თხრილების შემოვლა და ეკალბარდებში გზის გაკვალვა.
რატომ აირჩია ყოფილმა ავტორმა საცხოვრებელ ადგილად მაინცდამაინც პოროდინის შემოგარენი? მარჩიელობის მეტი არაფერი დაგვრჩენოდა: ზოგი ამბობდა, ომებს შორის პერიოდში მთელ ბალკანეთში მოარული ერთი ისტორიის გამოო − აქ, როცა ომი არ იყო, ყოველთვის „ომებს შორის ხანა“ იდგა − რომლის მიხედვითაც, იმ არემარეში ერთმა ადგილობრივმა მეწვრილმანე მოკლა, რასაც სოფელი მკვლელობის ყოველ წლისთავზე ინანიებდა. სხვები ფიქრობდნენ, მორავის გამო გადაიხვეწა, უნდოდა, მუდამ მდინარისთვის ეყურებინაო, განსაკუთრებით კი, მისი მოციმციმე მოსახვევებისთვის, ზოგი აღმა რომ მიუყვება ხეობას და ზოგიც დაღმაო. იმასაც კი ვარაუდობდნენ, უფრო მეტად დიდი სოფლის გზაგასაყარებისა და გზაჯვარედინების სიმრავლე ხიბლავს, რომელიმე ბალკანური ბარის ტერასაზე ჯდომას, შორს საძოვარზე გაბნეული ცხვრების ყურებას და მღვრიე ღვინით ტკბობას არაფერი ურჩევნიაო.
შუაღამეს ჯერ ბევრი აკლდა. თითქოს პირი შეგვეკრას, იმ ღამეს ყველანი უჩვეულოდ ადრე დავწექით და რომ დაგვიძახეს, უკვე ღრმად გვეძინა. და მაინც, უცებ გამოვფხიზლდით. ისე დავაღწიეთ თავი ძილ-ბურანს, არ ავბარბაცებულვართ. ყველანი სხვადასხვანაირად გაგვაღვიძეს, უმეტესობა − მობილური ტელეფონით. თუმცა, ზოგიერთს შიკრიკმა მიაკითხა და ეზოს კარზე მიუკაკუნა, ან კენჭი ესროლა ფანჯარას − ერთი ჩუმი დაკაკუნება და ერთი პატარა კენჭის სროლა საკმარისი აღმოჩნდა. შემდეგ კი ერთ-ერთი, კოლონას რომ შემოუერთდა, ჰყვებოდა: პოროდინში, ლოგინში ვიწექი, ფარდები კარგად მქონდა დახურული, ძილში რაღაცამ წამომაგდო, თითქოს მორავის ხეობიდან მოციმციმე ფირნიშმა დამიძახა და წამოხტომა მიბრძანაო; კიდევ ერთმა შემომატებულმა თქვა, სიგნალი მომივიდა და იმან შემაშინა, გემისას უფრო ჰგავდა, ვიდრე მცურავი სახლისასო. შემაშინაო? ალბათ. მაგრამ ჩვეულებრივი შიში არ იყოო. ასე იყო თუ ისე, ყველანი სიტყვის უთქმელად გაგვაღვიძეს. და თითოეულ ჩვენგანს ეგონა, ამ დაძახებით ქოჩორში წაგვავლეს ხელიო,ზოგს − უხეშად, ზოგს კი − ნაზად. ტელეფონებს მხოლოდ ცოტა ხანს ურეკია. და ერთ-ერთ ჩვენგანს,